محوطه باستانی قلعه خسرو

03

به فاصله ۲۸ کیلومتر شمال غربی شهر اردبیل و ۷۰۰ متری شمال روستای قوناق قیران و در مختصات طول جغرافیایی ۴۸ درجه و ۴ دقیقه و ۵۲ ثانیه و عرض جغرافیایی ۳۸ درجه ۲۶ دقیقه و ۵۷ ثانیه واقع شده است. از شهر اردبیل جاده ای آسفالته به روستای گندشمین وجود دارد این جاده آسفالت بر روی جاده قدیمی اردبیل به مشکین شهر و مغان ایجاد شده است. پس از طی ۲۶ کیلومتر از شهر اردبیل به طرف روستای گندیشمین، نرسیده به روستای قوناق قیران و در حدود ۱ کیلومتری آن در کنار رود کوچک شیخ احمد، جاده ای خاکی در سمت راست جاده اردبیل وجود دارد. این جاده خاکی توسط روستاییان اطراف به منظور رفت و آمد به مزارع استفاده می شود و به این دلیل بسیار ناهموار می باشد پس از طی مسیر در حدود یک کیلومتر از این جاده خاکی به دو راهی میرسیم و پس از طی مسیر در حدود یک کیلومتر از جاده سمت چپ می توان به قلعه خسرو رسید. این جاده خاکی از کنار قلعه خسرو گذشته و به دره رود قره سو پایان می یابد. راه دیگر دسترسی به این صورت است که از روستای قوناق قیران یک راه مالرو به سمت قلعه خسرو وجود دارد این راه مالرو از داخل دره رود قره سو بوده و راه سخت و دشواری است که پس از طی مسافتی در حدود نیم ساعت از روستا می توان به قلعه خسرو رسید. روستای قوناق قیران از دهستان های غربی، بخش مرکزی شهرستان اردبیل و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۳۲۰ متر و آب و هوای سرد و خشک و یک منطقه پایکوهی است که در ۲۷ کیلومتری شمال غرب شهر اردبیل واقع شده است رود شیخ احمد که از کوه سبلان سرچشمه گرفته از شمال و خاور آبادی گذشته و به رود قره سو می ریزد. کار و پیشینه مردمان روستا کشاورزی، باغدار و دامداری است. قلعه خسرو بر بالای یک کوه کم ارتفاع قرار گرفته است و رود قره سو از سه جهت یعنی شمال و شمال شرقی و غربی این کوه را در بر گرفته است. این کوه کم ارتفاع را مردمان روستا با نام شوش داغی می نامند و این به دلیل شیب تند دامنه های آن و نوک تیز قله آن و همچنین موقعیت خاص قرار گیری قله کوه که به هیچ کوه دیگری متصل نبوده است، می باشد شوش داغی همچون دیگر کوهها و ارتفاعات پیرامون دامنه سبلان در اثر فعالیت های آتشفشانی ایجاد شده است راس کوه متشکل از یک توده سنگی از سنگ های آذرین، به صورت یکپارچه می باشد و وسعت چندان ندارد ارتفاع نوک قله شوش داغی از سطح دریا آزاد ۱۳۹۵ متر و از بستر رود قره سو در پای کوه ۱۳۵ متر است. جبهه شمالی شوش داغی به یک برآمدگی کوچکی منتهی می شود و این برآمدگی که وسعت کمی نیز دارد با شیب بسیار تندی که دسترسی به آن را مشکل می سازد به رود قره سو منتهی می شود جبهه غربی کوه شوش داغی از نوک کوه تا دیوار دفاعی دارای شیب بسیار تندی بوده و از پایین دیوار به پرتگاه عمیقی که ارتفاع آن تا ۱۰ متر می رسد ختم می شود دامنه شرقی کوه نیز دارای شیب تندی است و این شیب تا حدود ۷۰ درجه می باشد و به گونه ای است که به صورت یک دیوار صاف دسترسی به قلعه را تقریباً غیر ممکن می سازد. تنها در جبهه جنوبی و به خصوص جبنه جنوب شرقی شیب ملایم وجود دارد و امکان دسترسی به قلعه را ممکن می کند.
محوطه باستانی قلع خسرو متشکل از دو قلعه و یک گورستان است یکی از این قلعه ها بر بالای کوه شوش داغی واقع شده و دیگری که بزرگتر بوده و قلعه اولی را نیز در بر می گیرد . تمامی کوه شوش داغی را در برگرفته است. محوطه گورستان در قسمت جنوبی کوه شوش داغی واقع شده و در محوطه نسبتاً وسیعی گورهای آن پراکنده شده است. این قلعه در ۳۰کیلومتری شمال غرب اردبیل قرار دارد که با شیوه خشکه چین سنگی با مصالح سنگی بدون استفاده از ملات ساخته شده و به دوره مفرغ جدید ۱۷۰۰تا ۱۴۵۰سال پیش از میلاد تعلق دارد. قلعه باستانی خسرو در عصر مفرغ جدید شکل گرفت و استقرار آن تا عصر آهن ۱ (۱۵۰۰تا ۱۲۰۰سال پیش از میلاد)، عصر آهن ۲ (۱۲۰۰تا ۸۰۰سال پیش از میلاد) و عصر آهن ۳ (۸۵۰تا ۵۵۰سال پیش از میلاد) تداوم داشت. در اواخر عصر آهن ۳این قلعه کاملا متروک شد و استقرار در آن به قلعه دیگری که متعلق به دوره هخامنشی است، منتقل شد. این قلعه هخامنشی نیز در حدود ۷۰۰متری قلعه خسرو قرار دارد که در حال حاضر باستان شناسان مشغول بررسی روی آن هستند. در فصول پیشین کاوش، سفال هایی از عصر مفرغ جدید و نشانه هایی از استقرار جوامع با ساختار پیچیده سیاسی و اجتماعی در این قلعه به دست آمده بود. بر اساس دلایل باستان شناسی جوامع پیچیده سیاسی و اجتماعی اولین بار در دوره مفرغ جدید شکل گرفته است. با توجه به اینکه این منطقه در دوره های مختلف بویژه در عصر مفرغ مورد تاخت و تاز اقوام مهاجر بود و با در نظر گرفتن اقتصاد کشاورزی و دامداری در عصر مفرغ به نظر می رسد، قلعه های هفت گانه نقش محافظت از قلعه مرکزی خسرو و زمینهای کشاورزی و مراتع دامداری آن را به عهده داشتند. گورستان کوچکی نیز شامل ۱۰تا ۲۰گور در کنار قلعه های هفت گانه وجود دارد که تعداد کم قبور آن نشانگر اقماری بودن این قلعه ها است. این گورها نشان دهنده مالکیت یا تسلط قلعه مرکزی بر نواحی اطراف و سند تملک خانواده یا قبایل ساکن در قلعه مرکزی یا قلعه های اقماری بر روی این مراتع هستند. کاوشگران در بررسیهای خود در این منطقه آثار بند و کانالهای آبرسانی مربوط به دوره مفرغ جدید را شناسایی کردند. فرضیه این است که ساکنان این منطقه پس از احداث بند روی رودخانه قره سو که در کنار قلعه خسرو قرار دارد، توسط این کانالهای سنگ چین آب رود را به طرف زمینهای اطراف هدایت می کردند.

پاسخ دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

شما می‌توانید از این دستورات HTML استفاده کنید: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>