کاروانسرای تاج آباد همدان

1279168

ساخت کاروانسرا از قدیم در خطه ایران‌زمین امری رایج بوده است و در جای‌جای سرزمین ما کاروانسراهای زیادی وجود دارد. شاید تاکنون در هیچ مقاله معرفی کاروانسرا، به مفهوم و کاربرد دقیق این بنا اشاره نشده است، این فرصت را مغتنم می‌شماریم تا کمی بهتر کاروانسراها را بشناسیم. کاروانسرا ترکیبی است از کاروان، یا کاربان، به معنی گروهی مسافر که دسته‌ای سفر می‌کنند و سرا هم که از زبان پهلوی گرفته شده است، به معنای خانه و مکان است. به زبان ساده می‌توان گفت کاروانسرا ساختمانی است که یک کاروان را در خود جای می‌دهد. پلان کاروانسراها معمولا مربع یا مستطیل است. کاروانسراها ورودی‌هایی بزرگ و بدون تزئین دارند و دیوارهایی به‌عنوان بادگیر در انتهای ساختمان کاروانسرا تعبیه شده است. کاروانسراها در تمام دوره تاریخ ما نقش مهمی داشته‌اند، کاروانسراهایی وجود داشتند که افراد از آن برای اسکان چهارپایان خود استفاده می‌کردند که آن را رباط می‌خوانند. سنت ساخت کاروانسرا چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام در ایران جاری بود و بعد از اسلام هم کاروانسراهای زیبایی در خاک ما ساخته شد، کاروانسرای تاج‌آباد هم یکی از کاروانسراهای زیبای بعد از اسلام است که در عصر صفوی در روستای تاج‌آباد همدان ساخته شده است و از جمله جاهای دیدنی همدان شناخته می‌شود. تاج‌آباد سفلی روستایی از توابع شهرستان بهار در استان همدان است. در لغت‌نامه دهخدا درباره این روستا مطالب زیادی وجود دارد، عبارت زیر بخشی از تعریف تاج‌آباد در لغت‌نامه دهخدا است: تاج‌آباد. (اِخ) دهی از دهستان چهار بلوک بخش سیمینه‌رود شهرستان همدان ۲۸ هزار گزی جنوب باختری قصبه بهار هزار گزی جنوب شوسه همدان به کرمانشاه کوهستانی، سردسیر دارای ۱۳۰۰ تن سکنه هست. محل دقیق قرارگیری کاروانسرای تاج‌آباد در روستای تاج‌آباد سفلی است. این روستا در غرب استان همدان و شهرستان بهار قرار دارد و در واقع نزدیک به جاده همدان به کرمانشاه است. مردم این روستا به زبان کردی باهم صحبت می‌کنند. کاروانسرای تاج آباد در بخش مرکزی روستا قرار دارد.

کاروانسرای تاج‌آباد درواقع یک رباط است و برعکس اکثر کاروانسراهای ایران که دارای پلانی مستطیل شکل هستند، این کاروانسرا دارای پلان مدور است، این پلان در میان کاروانسراهای ایران بسیار کمیاب است و به‌ همین دلیل یکی از جالب‌توجه‌ترین بناهای تاریخی و جاهای دیدنی استان همدان محسوب می‌وشد و در منطقه غرب یکی از مهم‌ترین کاروانسراها به شمار می‌آید. درب ورودی بنا از شرق دارای دو طاق‌نما تزئینی و نمایی مدرن است که دو لنگه درب چوبی بر روی آن قرار دارد. این قسمت محل ورود به اصطبل‌ها و حجره‌های پایین است. در جلو کاروانسرا ۲۶ حجره وجود دارد، کف حیاط کاروانسرا سنگ‌فرش است و ۲ چاه آب داخل بنا است. مصالح اصلی که در ساخت کاروانسرای تاج‌آباد از آن استفاده شده، آجر قرمز و ساروج است. این کاروانسرا، جدا از بخش رباط که مخصوص نگه‌داری احشام بوده، کاروانسرایی زیارتی به‌حساب می‌آید که زائران کربلا از آن استفاده می‌کردند. کاروانسرا به دست بانو جهان قاجار، از نوادگان فتحعلی شاه و حاج میرزا علینقی کوثر همدانی ساخته شده است. جهان خانم از بانوان پرهیزگار و خیرخواه دوران بوده و اقدامات خیرخواهانه زیادی انجام داده است. از دیگر خدمات او می‌توان به ساخت پل روان و بقعه و صحن امامزاده یحیی اشاره کرد. در سال ۱۳۸۸ دستور ترمیم کاروانسرای تاج‌آباد همدان صادر شد. بر اساس بررسی‌های دوران این موضوع مطرح شد که کاروانسرا نسبت به بقعه‌های مشابه وسعت بیشتری دارد و درنتیجه ترمیم و بازسازی آن زمان بیشتری را صرف خواهد کرد. دولت بودجه ۷۰ میلیونی را به این کار اختصاص داد و ترمیم‌های عظیمی در بافت آجرهای بنا صورت گرفت. آجرهای کاروانسرا باید در دو دوره مرمت می‌شد و برای تطبیق آجر مرمت‌شده با آجر اصلی باید آجر را در کوره می‌پختند. در سال ۱۳۹۰ فصل ششم مرمت این بنای تاریخی آغاز شد. جالب است بدانید تنها سه نوع از این مدل کاروانسرا در ایران وجود دارد. نکته دیگری که در رابطه با این بنای زیبا وجود دارد، این است که محدوده تقریبی زمان ساخت بنا تخمین زده شده، ولی هیچ‌گاه زمان دقیقی از ساخت بنا ارائه نشده و دلیل آن‌هم نبودن کتیبه و آجرکاری یا کاشی‌کاری در بنا است.

پاسخ دهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

شما می‌توانید از این دستورات HTML استفاده کنید: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>