یکشنبه, فروردین ۱۵ام, ۱۴۰۰

 

زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه یزد

1200px-Alexander's-Prison

چنین روایت شده که اسکندر مقدونی، جهانگشای سلوکی که ایرانیان از او چندان دل خوشی نداشته‌اند، در محل کنونیِ مدرسه ضیائیه بنایی احداث کرد که به زندان اسکندر یا زندان ذوالقرنین شهرت یافت. این مکان البته بعدها تبدیل به مدرسه شد (چه تبدیلی از این بهتر؟) مدرسه‌ای که اینک هشتصد سال قدمت دارد. در کنار این جاذبه‌ عظیم، البته دو جاذبه‌ دیگر نیز می‌توانید بیابید که هر یک تنها ۳۰۰ متر با این بنا فاصله دارند: خانه‌ی لاری‌ها (عمارتی بزرگ و شگفت‌انگیز متعلق به عهد قاجار و به سبک زیبای معماریِ همان دوره) و موزه‌ی حیدرزاده (موزه‌ی مردم‌شناسی و سکه‌شناسیِ بسیار دیدنی، با سکه‌هایی به قدمت صدها و حتی هزاران سال.) اکنون – خوشبختانه یا متأسفانه – اثری از آن زندان معروف، زندان اسکندر یزد، بر جا نمانده است. تنها یک فرورفتگیِ گودال‌ مانند در بنا به چشم می‌خورد که برخی از قدما می‌گویند سیاهچال زندان مخوف اسکندر یزد بوده است. اما این گمان اشتباه است و گودال یادشده، در اثر فروریختگیِ بخشی از بنا ایجاد شده است. هشت قرن، یعنی هشتصد سال تمام، قدمت این بناست. در بسیاری از کشورها که به گردشگریِ تاریخی شهرت دارند، کمتر بنایی با این قدمت یافت می‌شود و مسئولین آن کشورها، وجود بناهایی مانند مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر یزد) را بر چشم می‌نهند. اصل ساختمانِ مدرسه ضیائیه در قرن هفتم به‌دست ضیاءالدین حسین رضی بر ویرانه‌های زندان اسکندر بنا نهاده شد و بعدها فرزندان او آن را تکمیل کردند. ساختنِ مدرسه با خشت خامِ یزد انجام گرفت و احتمالا به همین دلیل است که این بنا اینهمه سال، همچنان مانند کوهی استوار بر جای ایستاده است. بنا زندان اسکندر یزد ۱۸ متر ارتفاع دارد و درست کنار بقعۀ ۱۲ امام شهر خشتی جهان واقع شده است. گنبد زندان اسکندر یزد (مدرسه ضیائیه) که آن را نیز از خشت خام ساخته‌اند، بنایی با معماری آذری است. شیوه آذری یا آذربايجاني، سبکی منسوب به آذربایجان بوده که در معماری ایرانی پس از اسلام و در زمان حکومت ایلخانان بر ایران رواج یافت است و با عنوان سبک مغول یا ایرانی – مغول نیز شناخته می شود. در این بنا از تزئینات کاشی کاری استفاده نشده و تنها خشت در ساخت این بنای ساده و زیبا به کار رفته است، یادآور می‌شویم که حتی در مرمت گنبد زندان اسکندر یزد توسط استاد آخوند خرمی، در این قسمت نیز آجر استفاده شده است. شبستان بنای مدرسه ضیاییه یزد، محرابی را در میان خود دارد و  در اطراف صحن یا حیاط، رواق‌هایی به چشم می‌خورد که در قسمت ضلع غربی بزرگتر بوده و در کنار آنها محرابی از گچ وجود دارد. در حیاط زندان اسکندر یزد علاوه بر اِینوانچه‌های کوچک جلوی اتاق‌ها، چهار ایوان بلندتر نیز وجود دارد که بنا را به صورت چهارایوانی درآورده است. علاوه بر رواق‌ها، عنصر دیگری که در فضای صحن دیده می‌شود، پايابی با ۳۸ پله به عمق ۸/۲ متر از سطح زمين است که دسترسی به آب قنات اله آباد را ممکن می سازد. چاه آبی با قطر دهانه ی دو متر در وسط حیاط وجود دارد که به سردابی به عمق ۵ متر منتهی می‌شود و کف سرداب نیز حوضی قدیمی به عنوان یکی از آثار به جای مانده از بنای اولیه ساختمان وجود دارد. در در گوشه‌ی دیگری از حیاط زندان اسکندر اتاقی موسوم به اتاق بادگیر دیده می‌شود که در بازدید آن می‌توانید واردش شوید و از خنکای نسیم بادگیر بر فراز آن لذت ببرید. بر اساس شواهد تاریخی خاندان رضی، در اطراف مدرسه ضیاییه یزد خانه‌های عالی و بادگيرهای بلند ساخته بودند. در آن زمان این ساختمان درگاه بلند، دو مناره‌ی رفیع و باغچه‌ای پر از درخت داشت و کتابخانه و حمام در روبه روی بنا واقع شده بودند. با تمام این قسمت‌ها زندان اسکندر از بزرگ‌ترین‌ها و باشکوه‌ترین‌ها بناهای تاریخی یزد است که در نوعِ خود بی‌نظیر و منحصر به فرد است. این بنا در محلۀ کهنِ فهادانِ یزد که از جذاب‌ترین محله‌های تاریخیِ ایران است، عمری چند صد ساله دارد که در تور یزد بازدید از آن را نمی‌توان فراموش کرد.

آرامگاه حمدالله مستوفی قزوین

30276b7a654b4eb6209f64f0

حمدالله مستوفی یا، حمدالله ابن ابی بکربن حمدالله مستوفی قزوینی، در سال ۶۸۲ هجری قمری در شهر قزوین به دنیا قدم گذاشت و در سال ۷۵۰ هجری قمری در همان شهر از دنیای فانی رخت بر بست و برای همیشه راهی دیار باقی شد. این مرد بزرگ در مدت ۶۸ سال زیستن خود در این دنیا توانست چند کتاب شایسته و قابل توجه را به تحریر درآورد و به واسطۀ همان کتاب‌های ارزنده تا جاودان نام خود را در دنیا زنده نگه دارد. کتاب‌های ارزشمندی که به قلم حمدالله مستوفی نگاشته شده‌اند عبارتند از: تاریخ گزیده، نزهةالقلوب و ظفرنامه. شاید جالب باشد بدانید که مضمون هر سه کتاب سرگذشت ایلخانان مغول است. حمدالله مستوفی که در روزگار ما به عنوان مورخی نامی و شاعری محبوب و نویسنده‌ای معروف و جغرافی‌دانی خبره شناخته می‌شود در خانوادۀ اصیل مستوفیان قزوین به دنیا آمد و اگر شجره‌نامۀ ایشان را بیشتر مورد توجه قرار دهیم خواهیم دید که پس از ۱۴ پشت اصل و نسب ایشان به حرّ بن یزید ریاحی می‌رسد.

بنای این آرامگاهِ بناشده در قرن هشتم هجری قمری، به طور کامل از آجر ساخته شده است. برخی از بازدیدکنندگان خوش‌ذوق به همین دلیل به این بنایِ دلبرانه، لقب برج آجری کوچک را نسبت داده‌اند. این برج آجری کوچک در پایین‌ترین سطح خود طرحی مربعی دارد که در قسمت دیواره‌های بنا به هشت‌ضلعی تبدیل می‌شود و سپس در قسمت سقف به شکل گنبدی مخروطی درمی‌آید. و همان طور که ذکر شد تمام این قسمت‌ها از آجر ساخته شده‌اند. محیطی که به آرامگاه و باغِ آن اختصاص پیدا کرده است مساحتی به اندازۀ ۲۸۰ مترمربع را در بر می‌گیرد. از میان این مساحتِ قابل توجه فقط ۴۰ مترمربع از آن صرف زیربنای ساختمان مقبره شده است. اما وقتی باغ وسیع را طی کنید و به بنای مقبره برسید بر سر در آن کتیبه‌ای خواهید دید که جملۀ لااله‌الاالله الملک الحق المبین و محمد رسول الله الصادق البار الامین بر آن نگاشته شده است. برای ورود به داخل آرامگاه لازم است از زیر این سر در برجسته عبور کنید و قدم به داخل ساختمان بگذارید. در داخل بنا درخشش فیروزه‌ای کاشی‌هایی که دیوارها را پوشانده‌اند چشم‌ها را به خود خیره می‌کند و شاید چند لحظه‌ای سپری شود و طول بکشد تا نگاه معطوف شود به کتیبه‌ای سرتاسری که درست در زیر پایه‌های گنبد جای داده شده است و دور تا دور تمام دیوارها را پوشانده است. بر این کتیبۀ اعجاب‌برانگیز و تماشایی سورۀ مبارکۀ انسان با خط خوش نسخ به همراه گچبری‌هایی حیرت‌برانگیز نگاشته شده است. البته هنر ایرانی در آرامگاه حمدالله مستوفی در شهر قزوین تنها به کاشی‌کاری‌های جذاب و نگاشتۀ مدهوش‌کننده محدود نمی‌شود. بلکه بر در ورودی بنا، درست در قسمت پایینی دو لنگۀ در، شاهد گل‌های ظریف و چشم‌نوازی خواهید بود که با هنر دیرینه و سرشار از ظرافت منبت‌کاری درج شده‌اند. اما متأسفانه از دو در ورودی که با ظرافت‌های لطیف منبت‌کاری تزئین شده‌اند یک لنگه به طور کامل از بین رفته است و لنگۀ دیگر نیز در موزۀ ایران باستان نگهداری می‌شود. در ورودی امروزی در همین سال‌های اخیر ساخته شده و به جای در ورودی کهنسال نصب شده است. این برج آجری کوچک با آجر زینت یافته است. درست همان طور که در سبک معماری ایلخانی قابل مشاهده است. این بنای آجری بندهایی مهری دارد. شاید جالب باشد بدانید که در سبک معماری ایلخانی تمام قسمت‌های بنا از آجر ساخته می‌شوند حتی در قسمت گنبد. اتفاقاً گنبد آرامگاه حمدالله مستوفی نیز به طور کامل از آجر ساخته شده و زینت یافته بود. چون این گنبد در عهد ایلخانان طراحی و بنا شده بود. اما پس از آن در گذر زمان به واسطۀ مرمت‌ها و بازسازی‌هایی که انجام شد گنبد بنا با هنر دیرینه و دل‌نواز کاشی‌کاری و مقرنس‌های چشم‌نواز زینت پیدا کرد و زیباتر از قبل درخشید.

در این بنای تاریخیِ تماشایی، که یکی از برجسته‌ترین آثار به یادگار باقی مانده از عهد ایلخانان مغول در خاک پهناور ایران زیبا به شمار می‌رود، بر کتیبه‌ای با خط خوش نستعلیق زندگی‌نامۀ حمدالله مستوفی و حتی در حد اشاره‌ای کوتاه نام اجداد ایشان و آثار این مرد فرهیخته ذکر شده است. بر این اساس می‌توان گفت حمدالله مستوفی در زمان حیات از ارزش و اعتبار قابل توجهی برخوردار بوده است. البته مورخین بزرگ و صاحب نام در بیشتر موارد یا شاید حتی اغراق نباشد اگر بگویم در تمام موارد از افراد درباری بوده‌اند و اتفاقاً به دلیل حضور در دربار توانایی نگارش تاریخ را پیدا می‌کرده‌اند. اما به عنوان نمونه عطاملک جوینی نگارندۀ تاریخ جهانگشا در سال‌های آخر عمر خود مورد غضب پادشاه وقت قرار می‌گیرد یا ابوالفضل بیهقی از دربار رانده می‌شود و در گوشۀ عزلت تاریخ مشهور بیهقی را می‌نویسد در صورتی که حمدالله مستوفی حتی پس از مرگ از توجه دربار بهره برده است و برای او آرامگاهی درخور با اشاره به زندگی‌نامه و تبار ایشان در نظر گرفته شده است. آرامگاه حمدالله مستوفی در شهر قزوین در محله‌ای دیرینه با نام پنبه ریسه در قسمت شرقی میدانگاه در حدفاصل میان امامزاده علی و زیارتگاه آمنه خاتون واقع شده است. شاید جالب باشد بدانید که نام دیگری که اهالی شهر قزوین آرامگاه این مورخ بزرگ را با آن می‌شناسند گنبد دراز است. علت انتساب این نام برای این بنا کاملاً مشخص است. چون گنبد این مقبره با سایر گنبدها بسیار متفاوت است و کشیدگی آن سبب شده است نام گنبد دراز برای آن انتخاب شود. بدون شک بنایی که در قرن هشتم هجری قمری ساخته شده است در معرض ویرانی خواهد بود. و شکی نخواهد بود که این بنا نیز درست مثل سایر بناهای تاریخی اضمحلال و خرابی را تجربه کرده است. در اوایل قرن چهاردهم هجری شمسی، مردم شهر قزوین دور تا دور بنای آرامگاه را دیوار کشیدند و از آنچه در توان داشتند برای حفظ بنای آرامگاه دریغ نکردند. حاصل کار این مردم عزیز حفظ و تعمیراتی مختصر بر بنای آرامگاه بود. پس از آن، و شاید به خاطر تلاش‌ها و زحماتی که مردم شریف و اصیل شهر قزوین برای حفظ و مرمت این بنا داشتند، در سال ۱۳۱۹ این آرامگاه به صورت اساسی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. بنایی که امروز شاهدش هستیم بنایی است که در سال ۱۳۱۹ بازسازی شد.

پ.ن اول: آرامگاه حمدالله مستوفی در شهر قزوین در مورخ ۲۰ بهمن ماه ۱۳۱۸ با شمارهٔ ثبت ۳۳۲ در فهرست آثار ملی ایران زمین جای گرفته است.

پ.ن دوم: آرامگاه حمدالله مستوفی، در شهر قزوین، در خیابان طالقانی، در خیابان ملک آباد سابق، در کوچه مستوفی واقع شده است.

میدان ساعت ساری

2834b34f6f24acb576ee87c96d416a02

در میانه میدان ساعت ساری که اکنون به میدان هفت تیر موسوم شده است، برجی با ساعت عقربه ای ساخته شده که در رأس هر ساعت به عدد زمان ساعت زنگ آن نواخته می شود. این میدان به مازندرانی پاساعت نامیده می شود. بنای این برج در سال ۱۳۵۵ آغاز شده و در سال ۱۳۵۷ به اتمام رسید.این میدان دارای برجی با ساعت عقربه‌ ای بزرگ و مجهز به صدای زنگ ناقوس است که در هنگام تغییر ساعات به تعداد رقم ساعت آن لحظه به صدا در می آمد و در سکوت شب‌ های ساری صدای ساعت ۱۲ شب به دلیل تعداد بالای دفعات آن و نیز سکوت شب تا دورترین خیابان‌ های ساری شنیده می شد. البته در سال ۱۳۸۰ ساعت زنگدار این برج به علت اعتراض مردم قطع شده است. میدان ساعت به زبان مازندرانی پاساعت گفته می شود. آغاز ساخت بنای میدان ساعت ساری در سال ۱۳۵۵ هجری شمسی بوده و دو سال بعد به اتمام رسیده است. سازنده برج ساعت ساری نیز شخصی به نام محمد علی حمیدی نوا است. میدان برج ساعت ساری نقطه آغازین و یا نقطه پایانی مسیر بسیاری از اتوبوس‌ ها و تاکسی‌ ها می باشد. این میدان در میانه مسیر میدان امام به دروازه شهر بابل و از آن جا به میدان شهدا و پل تجن واقع شده است.

از گذشته تا حال برج ساعت ساری نماد این شهر است. در سال ۱۳۰۹ هجری شمسی و در زمان پهلوی اول، ساختمان برج مانندی در مرکز شهر ساری ساخته شد. ارتفاع ساختمان برج، ۲۵ متر است و ویژگی های معماری ایرانی و اروپایی در آن به کار گرفته شده است. بالای میدان ساعت ساری نیز محلی برای اذان و جار زدن بود. میراف نامی، یکی از اجداد خاندان نعیمی های ساری که ساعت میدان برج شهر ساری را از کشور روسیه به ایران وارد کرد و سپس بر روی برج نصب نمودند.در سال ۱۳۴۴ هجری شمسی نیز به دلیل خرابی برج، شهرداری وقت تصمیم به تخریب آن نمود و به جای آن حوض و فواره ساخت. اما در سال ۱۳۵۵ هجری شمسی به پیشنهاد سازمان فرهنگ و هنر استان مازندران و شهرداری ساری، برج ساعت ساری با کمک مالی مردم و از روی نقشه های قدیمی دوباره بنا گردید، طراح برج ساعت ساری در سال ۱۳۵۵ دانیال فلاحیان فر بوده است.

دره خزینه لرستان

horseshoe-bend-featured-image-video

دره خزینه لرستان، از جمله زیباترین و شگفت‌انگیزترین دره‌های استان لرستان می‌باشد. دره‌ای در اواسط جاده پل دختر به سمت اندیمشک که در جوار روستایی به همین نام قرار دارد. دره خزینه لرستان، در طول سال‌ها و بر اثر فرسایش به وجود آمده است. باید بگوییم که پل معلق واقع در این دره مرتفع‌ترین پل معلق نه تنها در ایران بلکه در سطح خاورمیانه می‌باشد. این پل بسیار زیبا و مستحکم بوده و طول آن ۱۱۲ متر و عرض و ارتفاعش به ترتیب ۸۰ و ۸۵ متر می‌باشد. شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که پل دره خزینه از به هم پیوستن چهار طناب کابلی و چوب‌های روسی ساخته شده است. حتماٌ هیجان زده خواهید شد اگر بدانید که با رفتن بر روی این پل معلق حس ایستادن بر بالای ساختمانی ۲۹ طبقه به شما دست می‌دهد. حتی تصور ایستادن بر روی این پل با وجود رودخانه خروشان زیر آن شما را ذوق زده می‌کند. استان زیبای لرستان، از جمله مناطق کوهستانی ایران بوده که دارای آب و هوایی معتدل در فصول تابستان و بهار می‌باشد. بنابراین، این فصل ها بهترین زمان برای بازدید از دره خزینه لرستان است. عاشقان کوهنوردی و صخره‌نوردی نیز می‌توانند در کنار بازدید از این دره به این ورزش‌های مهیج نیز در ارتفاعات و کوه ها بپردازند. از آن جا که آب و هوای لرستان آب و هوایی کوهستانی است و این دره هم در منطقه ای آفتابگیر واقع شده است بهترین زمان بازدید از آن فصل بهار و پاییز است. استان لرستان درغرب ایران مساحتی حدود ۲۸۲۹۴ کیلومتر مربع دارد و طبق سرشماری یک میلیون و هفتصد  پنجاه و سه هزار نفر ار در خود جا داده است. همان طور که در بالا هم به آن اشاره شد این استان به خاطر تبلیغات کم چندان توسط گردشگران شناخته شده نیست که این موضوع یک بعد مثبت و منفی دارد بعد مثبت آن این است که جاذبه های آن به نسبت دیگر شرهای ایران بهتر باقی مانده اند و همچنان بکر و دست نخورده هستند اما بعد منفی آن کاهش درآمدهای اقتصادی از طریق جذب گردشگر است البته در این چند سال اقدام های مختلفی مثل ساخت هتل های جدید و بیشتر کردن امکانات گردشگری شده است که همه ی این ها به نزدیک تر شدن این استان به جایگاه اصلی اش مفید است. تاریخچه ی این منطقه از ایران باعث شده تا به عنوان یکی از قدیمی ترین سکونت گاه های انسانی شناخته شود و پیدا شدن کتیبه ها، سنگ نوشته ها و ظرف و ظروف سفالین و انجام تحقیقات و رمز گشایی آن ها باعث شده تا باستان شناسان به این حقیقت برسند. این استان با استان های همدان،کرمانشاه، ایلام، خوزستان، چهار محال و بختیاری، اصفهان و مرکزی همسایه است و گرچه از راه های مختلفی می توانید به آن جا سفر کنید اما به خاطر طبیعت زیبایی که در این منطقه و شهرهای اطراف آن وجود دارد بهتر است که از طریق وسیله نقلیه ی خودتان اقدام کنید. در ارتفاعات این استان هوا همیشه خنک است و بهتر است در صورت اقدام به سفر حتی در فصل تابستان لباس گرم و تجهیزات مورد نیاز را به همراه خود ببرید.