غار کتله خور در پنج کیلومتری بخش گرماب از توابع شهرستان خدابنده واقع شده و بر اساس اظهار نظرهای مختلف این غار از لحاظ وسعت دومین غار جهان و از لحاظ زیبایی اولین غار جهان شناخته می شود و گنجینه ای ناشناخته در صنعت گردشگری ایران است. کتله خور بر اساس بررسی های انجام گرفته معانی مختلفی مثل تپه خورشید، روستای بدون خورشید و غیره دارد که مناسبترین معنی بدست آمده یک کاربرد ترکی بوده که کتله به معنی پستی و بلندی و ناهمواری های داخل غار و خور به معنی راحتی و آسانی است که به صورت کلی به معنی پستی و بلندیهای راحت و دنج است. غار کتله خور در دل کوه ‌های آهکی جنوب استان در پنج کیلومتری بخش گرماب از توابع شهرستان خدابنده واقع شده است. فاصله این غار با مرکز شهرستان ۸۵ کیلومتر است. گرماب از طرف شرق با استان همدان و از جانب غرب با استان کردستان هم مرز است. این منطقه به بخش افشار یا قشلاقات معروف است و ساکنان آن از ایل معروف به شاهسون های افشاری تشکیل یافته‌اند. غار به طول تقریبی ۱۰ کیلومتر در بهار سال ۱۳۳۱ هجری شمسی توسط یک هیئت کوهنوردی و با همکاری مرحوم سید اسدالله جمالی شناسایی و کشف شد. طبق نظریه های علمی و نقشه های زمین شناسی غار کتله خور در دل کوه ساقیزلو در آهک های الیگومیوسن مربوط به دوران سوم زمین شناسی بوجود آمده و تقریبا حدود ۳۰ میلیون سال می تواند قدمت داشته باشد.

سال پیدایش این غار برای اولین بار توسط انسان معلوم نیست ولی مردمان این منطقه از سال پیدایش در این غار رفت و آمد داشته اند. گفته های افراد مسن منطقه حاکی از آن است که پدران آنان نیز در این غار رفت و آمد داشته و داستان های مختلفی در این باهر تعریف می کرده اند. دهانه ورودی غار کتله خور به صورت طاق مثلثی شکل به قطر ۷۰ سانتیمتر تنها راه دسترسی به داخل غار بوده و هست. از عمق ۱۵۰ متری تا عمق ۷۰۰ متری به نسبت زیادی در غار گشایش حاصل شده و شعب متعددی بوجود آمده است. در مکان هایی که از ریزش مصون مانده استالاگیت ها و استالاگمیت ها خودنمایی می‌کنند. استالاگیت ها و استالاگمیت ها با ارتفاع ۳۰ تا ۴۰ متر از کف و سقف غار قرار گرفته‌اند که با شنیدن صدای موزون قطرات آب، آهنگهای دلپذیر و مناظر بدیعی، چشم و گوش گردشگر را به خود جلب می‌کند. پس از عبور از این قسمت، منطقه وسیع و مسطحی ظاهر می‌شود که به شبستان مساجد شبیه است. در این بخش، در ضلع شرقی آن، استخر آبی به ابعاد ۲۰×۳۵ متر قرار گرفته است. برای دسترسی به این غار باید از آبادی‌های کرسف و زرین رود گذشته و با پشت سر گذاشتن گرماب، در قسمت شمال این منطقه به دهانه غار رسید. دهانه این غار در ارتفاع ۱۱ متر از سطح مسیر که مشرف بر آن است، قرار گرفته و در وضعیت ضلع قطری معادل۱٫۴۰ متر ارتفاع دارد. ابتدای غار تا عمق ۱۵۰ متری، شبیه به راسته بازارهای معمولی است، با این تفاوت که عناصر و اندامهای آن اندکی از بازار کوچکتر می‌باشد. کف این قسمت را لایه ضخیمی از خاک و خاکستر پر کرده است. هم اکنون این غار به صورت سه طبقه خشک و طبقه چهارم به بعد مسیرهائی نیز به صورت آب بوده و زمین شناسان احتمال تشکیل چهار طبقه دیگر را تا سفره آب زیرزمینی داده اند که در سال ۲۰۰۳ میلادی حدود ۳۰ کیلومتر از مسیرهای متعدد غار توسط زمین شناسان آلمانی و سوئیسی نقشه برداری شد و از سال ۷۲ تاکنون تقریبا ۵٫۲ کیلومتر آن به صورت رفت و برگشت آماده بازدید شده است. پدیده های داخل غار نظیر دهلیزها و گذرگاه ها و وجود ستون های عظیم و وجود استاگتیت ها (چکنده ها) و استلاگمیت ها (چکیده ها) به رنگهای مختلف و تعدادی قندیل های تو خالی و نیسانی که جز کمیاب ترین قندیل ها به شمار می رود، جلوه منحصر به فردی به این غار بخشیده است. به وجود آمدن قندیل ها به اشکال مختلف مثل شیر خوابیده، پنجه شیر، پای فیل، لباس عروس، قلع شمع، سگ شکاری، دست شیطان، نخل سوخته، مریم مقدس، دوجادوگر، سفره عقد و عروس و داماد و گفته های زمین شناسان فوق از لحاظ پیدا نشدن انتهای غار وجود مسیرهای دیگر این مهم را ثابت می کند. مجموعه تفریحی غار کتله خور دارای ۱۲ سوئیت تک خوابه و دو خوابه می باشد که با داشتن امکاناتی نظیر حمام، سرویس بهداشتی فرنگی و ایرانی، وسایل پخت و پز، شومینه و … محیط مناسبی را جهت اسکان شبانه گردشگران فراهم کرده است. چشم انداز مناسب این سوئیت ها، مجاورت در کنار غار، دسترسی به کوه جهت کوهنوردی و استفاده از محیط سد غار کتله خور از سایر مزایای این سوئیت ها است.

باغ امیرآباد واقع در استان خراسان جنوبی در روستای امیرآباد در حاشیه جاده بیرجند به خوسف و در فاصله ۵ کیلو متری شهر بیرجند واقع شده است ، احداث این بنا به دوره قاجاریه بر می‌گردد. کوشک امیرآباد دارای دو طبقه است که در طبقه اول دو ایوان با ستونهای متفاوت در دو ضلع شرقی و غربی بنا نظر هر بیننده ای را به خود جلب می‌کند. اجزای آن شامل باغ، کوشک و محل اسکان خدمه است ، باغ دارای خیابانهای متعددی است که در جهات گوناگون امتداد دارند. بنای اصلی (کوشک) در وسط باغ و در دو طبقه ساخته شده است، این بنا دارای پلان هشت ضلعی است و ورودی آن در ضلع شرقی واقع است. پس از ورودی فضای پله کان که به طبقه فوقانی راه دارد ، قرار دارد . در امتداد ورودی ، دالانی قرار دارد که به یک حوضخانه در بخش مرکزی بنا منتهی می‌شود. طبقه فوقانی دارای یک شاه نشین با پلان چلیپایی است که دارای درگاهها و پنجره هایی با طاق نیم دایره است، نمای کوشک دارای تزیینات آجری از نوع هندسی است. باغ و کوشک امیرآباد به شماره ۱۹۶۹در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

در چهل کیلومتری جادة مورچه خورت به نظنز، در اطراف آبسنجد یکی ازعجایب دیدنی طرقرود است. این چاه به چاه اجنه نیز معروف است در میان دشتی خشک و وسیع واقع شده است و از جاذبه های طبیعی دهستان طرقرود به شمار می آید.به گمان مردمان گذشته فوران هوا در داخل غار که در برخی مواقع با صداهای دهشتناک همراه است نتیجه بازدم یک دیو عظیم می باشد.این چاه به چاه دیو هم معروف است. این چاه، با قطری در حدود ۳۵ متر و عمق ۸۰ متر، در اثر عوامل فرسایشی غارهای زیرزمینی کوه مزبور، که به صورت مدّور فروکش کرده، ایجاد شده است. بازدید از این غار (چاه) که در نوع خود کم نظیر است، به علت وجود شیب زیاد و ریزش دیواره های آن، فوق العاده خطرناک می باشد و وسایل فنی و ایمنی کامل را می طلبد. این غار نیز از فوران مواد و گدازههای آتشفشانی و فروکش آن تشکیل شده به طوری که در بعضی از قسمتهای دیواره آن با وجود گذشت میلونها سال حالت صیقلی که در نتیجه خروج مواد آتشفشانی است هم چنان به چشم می خورد.

تابستان هرسال به دشت زیبای گلیل ازگذشته تاکنون معتقدین به پاسداشت جشن محصول جشنی بازمانده از صدها جشن ایران زمین بهمراه کشاورزان ودهقانان به نشانه جمع آوری محصول یکساله خود و شکر گذاری به درگاه روزی ده روزی رسان از آغازین روز های تابستان در تدارک و برپائی جشن محصول و زیارت زکریا(ع) در کوهستان و ییلاق سرسبز گلیل شیروان هستند. معتقدین به این جشن بیشتر عشایر حوزه گلیل هستند که به گلیل وزیبایی هایش سخت دل بسته اند و این را میتوان در ترانه ها و اشعار شاعران آن دیار بخوبی حس نمود . اگر بخواهید این کوهستان زیبا و افسانه ای رابشناسید چه کسی بهتر از این شاعران توانا میتواند ازگلیل سخن بگوید : رویک ژ رویان از راووم گلیل کول م تودا دل م پر بژیایه م دل و رفشا وی دا ورکتمه مرز و بیره کر چر ل چیان خجاوی م تاو خارو ل کمر ول زاوان م ژهنگی لو دگوت لالا چیانا کانه شیر وشاباز و بوره ل وگر یانا در این روز هر خانوار یک راس گوسفند را برای قربانی در ارتفاع ۲۴۶۵ متری در کنار مزار امام زاده ذکریا (ع) از گله جدا و آن را بر گرد سیاه چادر خود حرکت داده که نذر وقربانی محصوب میشود ،در این روز شمار گوسفندان قربانی به بیش از پانصد راس میرسد و بردن گله قربانی معمولا به نوجوان پسر واگذار میشود تا با کمک هم گله قربانی را به مقصد برسانند و اما دختران ایل در این روز لباس سفید رنگ پوشیده اند به همراه مادران خود به راه می افتند انها در مسیر راه از گردنه های ذکریا میگذرند و در هر صد گردنه علامتی از پاره سنگ های کوه که چیل نام دارد درست میکنند چیل نشانه ی جاودانگی و حیات ونمیرایی و مفهوم امرداده است . پیران ایل به کمک عصا و گاهی یاری جوانان از گردنه های کوه به بالا صعود میکنند و از کوه به ارامی بالا میروند ، جوانان ،شاداب و سر حال با نگاه به موج جمعیت که بسوی قله کوه در حرکتند با بستن گره هایی درشاخه های همیشه سبز ارس کنار پیکر حضرت ذکریا(ع) محبت وصمیمیت ایل و برکت را از قلب میگذرانند و از ارتفاعات ذکریا به دشت گلیل و خاوران مینگرند .سرانجام جمعیت به بلندای کوه میرسند و زائران با دیدن گنبد طلایی رنگ حضرت خوشحال و اشک شوق از چشمانشان سرازیر میشود . بعد از کمی استراحت ،چند دسته از خوشه های طلای رنگ گندم به پیرترین مرد قبیله از سوی جوانترین پسر ایل تقدیم می شود که نوعی پاسداشت کار و گرامی داشت حضور فرزانگان عشیره هاست ، سپس نوشیدن چای آنخ،تماشای منطقه، احوال پرسی وزیارت انها وذبح گوسفندان شروع میشود ،عالم و ملای حاضر در میان جمعیت شروع به ثنا خوانی و دعا گویی میکنند ،پس از دعا وعبادت برنامه بعدی در بلندای کوه ذکریا ،مصالحه امر ایل وطوایف مجاور وجویا شدن از کار و محصول و مشکلات یک دیگر و تعیین موعد خروج از دشت ییلا قی گلیل وحرکت بسوی قشلاق مراوه تپه مشخص میشود . پس از ان غذا های نذری چون گوشت قورمه و فطیر اماده میشود و بر سر سفره های ساده و صمیمی ان ها نان تنور ،دوغ ،ماست ، گوشت و فطیر که همگی دست رنج یکساله انهاست دیده میشود، سفره بدون حضور میهمان گسترده نمیشود همگی در کنار هم مشغول صرف ناهار میشوند .کاش این دلدادگی همیشه در زندگی جاری بود همچون چشمه های جوشان گلیل .با صرف غذا و استراحت کم کم خورشید پشت قله مار کوه و سرانی غروب میکند و بازگشت به گلیل برای ادامه زندگی و چند روز بعد کوچی برای یافتن بهار جدید اغاز میشود.