موقعيت طبيعي :
از ماكو كه بسمت بازرگان مي رويد از سمت چپ جاده آسفالته بين اين دو شهر جاده خاكي منشعب مي شود كه پس از طی چند كيلومتر به دهكده سبز و خرمي كه در دامنه كوهي قرار گرفته مي رسيم در سمت جنوب شرقي آبادي ساختمان نسبتاً مجلل و تاريخي ديده مي شود كه صاحب اوليه آن اقبال السلطنه ماكوئي بوده است . اسم اين اثر تارخي به تبعت از نام دهكده ( باغچه جوق ) قصر باغچه جوق ناميده مي شود .

موقعيت فعلي :
با توجه باينكه قصر باغچه جوق در مجاورت ده قرار گرفته و از دو طرف بوسيله ارتفاعات كوههای مجاور محصور گرديده ، لذا مقداري از زمينهاي پيرامون آن ( خارج از حياط محصور كننده ) تبديل به باغات ميوه شده است و هيچگونه تعیيراتي در وضعيت كلي اثر بوجود نيامده است .

تاريخچه :
اين بناي تاريخي در زمان سلطنت مظفرالدين شاه قاجار ( ۲۴ – ۱۳۲۳ ) ه . ق توسط اقبال السلطنه ماكوئي كه يكي از سرداران با نفوذ آن زمان بوده در اين محل كه نزديك بمرز شوروي و تركيه مي باشد احداث گردیده و در واقع ساختمان ، قصر حكمران بوده و در فاصله ۳ يا ۴ كيلومتري آن ساختمان ديگري بنام قلعه جوق كه محل استقرار قواي نظامي سردار ماكو بوده است ساخته شده ، بعد از سردار ماكو قصر بدست ورثه افتاده و بعداٌ دولت آنرا خريداري و در رديف بناهاي تاريخي در دست تعمير قرار مي گيرد .

مشخصات بنا :
ساختمان قصر باغچه جوق كه مقر سكونت يكي از حكمرانان مقتدر دوره قاجاريه بود در دامنه دلپذير كوهستان و در داخل باغ بسيار با صفائي قرار گرفته است و بعلت روابط نزديك سردار با هنرمندان روسي و مجاورت با مرز تاثير معماري روسي در ساختمان باغچه جوق بخوبي مشهود است اين بناي قديمي را مي توان به چهار بخش متمايز تقسيم نمود :
۱- ورودي حياط كه داراي هشتي نسبتاً كوچكي با سقف نقاشي شده مي باشد و راه ارتباطي بداخل حياط ساختمان است . در داخل حياط علاوه بر درختان ميوه سه عدد حوض کوچك و بزرگ و سكوهائي جهت استراحت ساخته شده است ، ضمناً فرم حياط به تبعيت از فرم طبيعي دامنه كوه داراي پستي و بلندي مي باشد .
۲- ساختمان اصلي قصر كه در وسط باغ احداث گرديده است شامل ساختمان دو طبقه‌اي با سقف شیرواني و اطاقها و سالنهاي متعدد با نقاشي و گچبري و آينه كاري مي باشد مخصوصاً تالار بلند آينه كاري حوضخانه آن بسيار نفيس و جالب است ضمناً علاوه بر مجسمه‌هاي گچي و نرده‌هاي چوبي راه پله‌ها ، وسايل زندگي زمان مربوط نيز با ساختمان خريداري شده كه بسيار جالب توجه مي باشد ، نماي ساختمان با مجسمه‌هاي گچي نزئين و از گيرائي خاصي دارا مي باشد .
۳- ساختمان سنگي يا آشپزخانه قصر كه با سنگ سفيد صيقلي و فرمهاي حجاري شده ساخته شده است .
۴- قسمت متفرقه و كم اهميت شامل ساختمانهاي انباري و توالت و غيره می باشد .
عوامل تزئین و آرايش ساختمان به دو نوع تقسيم مي شود :
الف : نماي خارجي كه با سنگهاي صاف و تقسيم بندي آنها و نصب مجسمه‌هاي گچي و فرم سردر‌ها و نرده هاي گچي اطراف لبه بام كاخ که بجاي دست‌انداز به كار رفته شده اند
ب: نماي داخلي ساختمان كه با گچبريها و آينه كاري و نقاشيهاي متنوع برروي سقف و ديوارها و انواع كاغذ ديواريهاي آن زمان تزئين شده‌اند .

چنانکه تمام شواهد تاریخی نشان می دهد ماکو همواره برای ایران زمین شهری مــرزی بـوده و دروازه ورود بـه فـلات ایـران محـسوب مـی گـردد . اوضـاع جغرافیـایی منطقه امکان استقرار قلعه ای نظامی در گلوگاهی را فراهم آورده که براحتی قابل دفاع می باشد ، امروزه نیـز علیـرغم توسعه روابط تجـاری وامنیت منطقه هنوز هم ارزش نظامـی منطقه در دفاع از فلات مرکزی ایران قابل انکار نیست .

بنـابـراین بــرای شنـاخـت هسته اولیـه شهـر بـاید در جـستجـوی قلعـه اولیـه بود ، قلعـه ای که شـاید وجود آن را بتـوان به زمان مادها و حتی قبل از آن منسوب کــرد .

حمدالله مستوفی در نزهه القلوب چنین اشاره می کند “ماکو قلعه ای است بر شکاف سنگی دیهی در پای آن قلعه چنانکه آن کوه تا نیمروز سایه بان آن دیه شده و مرجانیتا که بزرگ کشیشان است آنجا سکونت دارد .”

- مساجد و فضاهاي مذهبي :

بافت تاريخي شهر ماكو عليرغم جمعيت كم و وسعت محدود داراي سه مسجد و يك امامزاده است . از آنجا كه شهر تا مدتهـا ارمني نشين بوده است ، مساجدي با قدمت بسيار در آن ديده نمي شود .با ايـن وجـود تعـداد فضـاهـاي مذهبـي موجـود نيـز بخصوص در بـخش قديمي آن قـابل توجه است . معمـاري ايـن سـه مسجد اگر چه پر تزئين نمي باشد ولي از معماري ساده و مستحكمي برخوردار است ، زيارتگاه كوچكي نيز با معماري بسيار ساده در اين بخش از شهر وجود دارد .

- تاریخچه و موقعیت بافت قدیمی ماکو :

در اواخر دوره قاجاریه شهر از گسترش بیشتری برخوردار گردید و ابنیه زیادی تحت تاثیر معماری اروپـایی در خارج از محدوده هـای بـاروی شهر ساخته شده و باروی شهر به تدریج نقش خود را از دست داده و ثقل شهر از بـالای آن به پـایین منتقل گردیده است . مخصوصـاً کـه در جنگ جهـانی اول از طرف روسیـه راه آهنی از شاه تختی بر روی پل دشت بـه با یزید در خـاک ترکیه کشیده شد که ایستگاه آن در مـاکو “داش دام” خوانـده می شد . این راه آهن و وجـود جاده ای که تنها راه ورود کـالا از اروپا بـه قسمتهای شمـالغرب ایـران بـود ، موجب گشت که شهر بـه سمت پـائیـن کـوه تمـایل پیـدا کــرده و بــرج و بــاروی شهــر ارزش خـود را از دسـت بـدهـد . تـعــداد زیـادی خانه های بسیار زیبا از این دوره در جنوب شهر قدیم به چشـم می خورد . در دوره رضا شـاهی بـا احداث خیابان مشهور این دوره که معمولاً نام خیابان پهلوی را نیز بر خـود می گرفت و احـداث میـدان ویژه آن دوره و اهمیت یـافتن مرز بازرگان ، شهـر در مسیر دیـگری در امتداد جـاده رشدی خطی پیـدا کرده است .

بنظر می رسد در دوره قاجار با اهمیت پیدا کردن شهر بعنوان دروازه ورود کالا و فرهنگ و تمدن غربی ، ماکـو گسترش پیـدا کرده و ارزش تجـاری و نقش منطقـه ای در بـرابر نقش نظامی از اهمیـت بیشتری بـرخوردار گـردید و شهـر قدیم ماکـو که امـروزه مورد مطالعه قرار می گیرد ، شهر بیـادگار مانده از همین دوره می باشد .

در بـافت تاريخي شهر مـاكو اكثـر فضاهاي شهري شناخته شده به چشم مي خورد ، بـا اين تفاوت كه بعـلت كوچكـي شهـر و شبـاهت آن بـه بـافتهاي روستـايي ايـن فضـاهـا در ابعـادي محدود مشاهده مي شود . مثلـاً بـازار شهـر در حـد بـازارچه و ميـدان شهـر در حـد يك ميـدان نـامنظم محله اي و حمام كوچكي در كنار مسجد جامع نه چندان بزرگ آن به چشم مي خورد . با اين وجود روابط اين فضاهـا كاملاً از اصول شهرسازي شهرهـاي اسلامي تبعيت كرده و فضاهايي مانوس و بسيار زيبا را پـديـد آورده است .

- بازار و بازارچه ها :

بافت تاريخي شهر داراي بازارچه اي به طول ۱۶۴ متر با تعداد ۷۳ مغازه مي باشد . اين بازارچه با نقشـي منطقه اي تنهـا بـازار منطقه نسبتاً وسيعي از گوشه شمالغربي ايران است كه خود با بازار خوي در ارتباط بوده است .حـال و هـواي روستايي آن موجب گشته تا بـا بازاري مسقف برخورد نكنيم .اين بازارچه از هيچيـك از فضاهـاي رسمي بـازارهاي ايراني بغير از راسته بازار برخوردار نيست . با اينحال تركيب آن با مسجد جامع ، ميدان و حمام تركيبي زيبا را بوجود آورده است .

- ميادين و ميدانچه ها :

تنها ميدان بافت تاريخي شهر در انتهاي شمالي بازار واقع گرديده كه ورود چهار معبر اصلي شهر به آن زندگي مي بـخشد . بـا اين وجـود ميـدان داراي طـراحي ويژه اي نبوده و از بدنه هاي باارزش نيـز بـرخوردار نيست بـا اين همه ارتبـاط ورودي ها و ابعاد و تناسبات آن بسيار صحيح و منطبق بر الگوهاي شهرسازي شهرهاي ايراني مي باشد .