خانه انصاری که یکی از خانه های قدیمی و زیبای شهر اورمیه است، به دوره قاجار تعلق دارد. این خانه تاریخی با آجرهای لعاب دار فیروزه ای و کاشی های هفت رنگ نگاه هر بیننده ای را به خود جلب می کند. خانه انصاری به بابک جعفری تعلق داشته است که بعدها به دختر ایشان و همسر سیف‌الله‌خان انصاری می‌رسد و به همین جهت به نام «خانه انصاری» شهرت می‌یابد. بنای خانه انصاری با توجه به فرم بنا و کتیبه های موجود در کاشی های تزئینی خانه‌ بین سال های ۱۳۳۰ و ۱۳۳۴ احداث شده است. این بنا در مرکز حیاط و باغ بزرگی قرار دارد و به صورت چهارگوش و در دو طبقه رو به شمال ساخته شده است. در جبهه جنوبی و اندرونی خانه حیاط دیگری است که باغ انگور است که با دیوار خشتی و پایه‌های آجری محصور شده است. نمای بیرونی این ساختمان با قاب‌بندی و آجرهای لعاب‌دار فیروزه‌ای و کاشی‌های هفت رنگ تزئین شده است که به نمای آن جذابیت فوق‌العاده‌ای بخشیده است. مصالح به کار رفته در این بنا از سنگ و آجر، خشت و چینه، سقف پوشش چوبی و اندود گچ و تخته پوش است. در حال حاضر این خانه تحت مالکیت آموزش و پرورش ناحیه ۲ ارومیه قرار دارد. خانه انصاری اورمیه در میدان امام حسین (معروف به میدان گول اوسته “سر گل”)، امتداد خیابان مدنی ۲ قرار دارد.

موقعيت طبيعي و فعلی:
مقبره فوق در بافت شهر اروميه، ميدان دفاع مقدس، خيابان وحدت واقع شده است. این بنا مربوط به دوره پهلوی با مالکیت دولتی در تاریخ ۰۹/۱۱/۱۳۸۴ و با شماره ثبتی ۱۴۲۸۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تاريخچه اثر :
اين بنا متعلق به سال ۱۳۵۵ هجري شمسي می باشد. پس از به خاک سپردن سيد حسين عرب باغی (يكي از عالمان بزرگ شهر اروميه) در اين محوطه که قبرستان عمومی شهر محسوب می شد به احترام مقبره ي ايشان پس از آن به اين مكان آرامگاه آقا قبر معروف گرديد.
مشخصات اثر :
اين بنا مربع مستطيل شكل با چهار ورودي غير متقارن در چهار ضلع آن مي باشد. (كه دليل آن اين بوده است كه در زمان ساخت آرامگاه گورهاي زيادي در آنجا قرار داشته است و به خاطر احترام به آنها مهندس مربوطه به اجبار ورودي ها را نامتقارن طراحي كرده است.)پنجره هاي نامتقارن با ابعاد بزرگ در دور تا دور اين بنا قرار دارد.
ستون هاي اين بنا در دو دوره اجرا شده است دوره ي اول در سال ۱۳۳۵ پس از ساخت ضريح و گنبد آن براي ايجاد فضاي مناسبي براي زائران اجرا شده است .دوره ي دوم در سال ۱۳۷۳ براي افزايش فضا اجرا شده است. اين ستون ها بفرم مربع مستطيل شكل به ابعاد ۲۲*۲۲مي باشند.در ميان ستون هاي آرامگاه تنها يك ستون آجري بفرم مربع مستطيل شكل به ابعاد ۵۷*۶۷ وجود دارد كه در شمال شرقي فضاي اصلي آرامگاه قرار دارد.كل فضاي بناي آرامگاه به غير از فضاي داخل گنبد خانه بوسيله ي سقف كاذب پوشانده شده است. ورودي هاي بنا هم زمان با تعميرات اساسي و توسعه ي فضاي آرامگاه ساخته شده است پس از آن فضاي آرامگاه تغييري نداشته است.
گنبد اين بنا با كاربندي زيبايي به روش تركين اجرا شده است.گنبدي كه هم اكنون از فضاي خارج بنا مشاهده مي شود گنبدي است فلزي كه بر روي گنبد آجري با فاصله ي تا حدودي زياد قرار دارد كه به اين آرامگاه عظمت و زيبايي خاصي داده است. براي جلوگيري از نفوذ رطوبت بر روي بخشهايي از بنا كه در دوره ي اول ساخته شده است از شيرواني استفاده شده و در بقيه قسمتها از قيروگوني استفاده شده است.
ويژگي اثر :
ويژگي بارز بنا اجراي معماري سنتي ، تزئينات كاربندي در زير گنبد مي باشد و در كنار آن مي توان مهمترين ويژگي كه باعث شده اين مكان مهم و و ارزشمند باشد وجود مزار مرحوم سيد حسين عرب باغي مي باشد و لازم است گزارشي از زندگينامه و فعاليتهاي خيرخواهانه ايشان را در اين پرونده بياوريم.
آقاي سيد حسين مشهور به عرب باغي فرزند مرحوم سيد نصرالله بن صادق الموسوي انار الله برهانه مي باشد. ايشان اصلاً از سادات گلپايگان بوده ، اجداد گرامي ايشان در گذشته ها به اروميه مهاجرت كرده اند.
در سال ۱۲۹۴هجری قمری (۱۲۵۴ هجری شمسی) در قريه سعيدلو يك فرسخي شهر اروميه از مادر متولد شد و سپس در دوران كودكي از قريه ي نامبرده به شهر اروميه مهاجرت نموده و در مسجد جامع اروميه به تحصيل علم پرداختند.
در سال ۱۲۷۴ هجری شمسی عازم عقبه ي حضرت علي بن موسي الرضا گرديده و مدت هشت سال به تكميل معلومات پرداختند. پس از آن در نجف اشرف پس از تحصيل فراوان به درجه ي اجتهاد نائل شدند. در سال ۱۲۸۶ هجری شمسی به وطن اصلي خود بازگشتند و در محله ي عرب باغي سكونت فرمودند.(كه شهرتشان به همين مناسبت است)
از تاليفات ايشان مي توان به مسائل النجفيه ، دره الغربه ، دره البيضإ ، تحفته الشيعه، مسائل الشريعه ، تحفته المهديه و اربعين در اربعين اشاره كرد.
از فعاليت هاي خيرخواهانه ي ايشان در اروميه تاسيس بيمارستان شير خورشيد سرخ ، تعمير مسجد جامع ، احداث پل شهر چائي ، احداث قبرستان وسيع باغسالخانه و نيز برگزاري اولين نماز جمعه در ۱۳۰۹ هجری شمسی مي باشد.
فضائل اين مرد تاريخي بي شمار است كه در اين گزارش نمي گنجد ، ايشان در صبح روزجمعه ي چهاردهم رمضان المبارك سال ۱۳۲۹ هجری شمسی در سن ۷۵ سالگي در شهر اروميه در منزل خود دار فاني را وداع نمودند.