تپه
تل خسرو
تل خسرو که با نام تپه خسرو نیز شناخته میشود، از جاهای دیدنی یاسوج است که سابقه آن به هزاره پنجم پیش از میلاد بازمیگردد. مردم محلی تپه را متعلق به کیخسرو پادشاه کیانی میدانند. تل خسروی که امروزه «تل خسرو» ناميده مىشود، تپهاى در جنوب شهر ياسوج است که در فاصلهاى کمتر از ۵ کيلومترى آن قرار دارد. تل خسرو، تپهای با ارتفاع ۲۰ متر است که بلندترین و مهمترین محوطه باستانی این دره شمرده میشود که تنها محوطه استقراری و سکونت دایم این دره محسوب میشود. این تپه که ۱۵۰ متر درازا و ۱۲۰ متر پهنا دارد، در دهه ۸۰ خورشیدی به وسیله باستانشناسان مورد کاوش قرار گرفت و نشان داد قدمتی چندین هزار ساله دارد. پایینترین لایههای این تپه باستانی آن را مربوط به هزاره پنجم پیش از میلاد و بالاترین لایه آن، مربوط به یک قلعه قاجاری است. بیشترین ارتفاع تپه مربوط به نیمه شمالی و شمال شرق آن است. طیف وسیعی از بقایایی فرهنگی بهخصوص سفالینههای نارنجی و خاکستری، ابزار سنگی، قطعات شکسته، خشت پخته و… در سطح محوطه تا شعاع ۵۰ متری آن مشاهده شده است. تپه یا تل خسرو که اثری با سابقه محسوب میشود در استان کهکیلویه و بویراحمد و در روستای تل خسرو قرار و در ۵ کیلومتری یاسوج قرار گرفته است. برخی تصور میکنند نام تل خسرو برگرفته از نام پادشاه ساسانی ایران خسروپرویز است، اما اگر از اهالی این روستا در مورد این نام پرسش شود، آنها قدمت روستا را به کیخسرو اساطیری فرزند سیاوش از پادشاهان کیانی ایران میرسانند. در علت نامگذاری تل خسرو، دو روایت در نزد مردم روستا موجود است که هر دوی آنها به واگذاری پادشاهی کیخسرو به لهراسب ختم میشود. روایت این تل را اهالی روستای تل خسرو چنین تعریف میکنند: زمانی که به کیخسرو سروش الهی رسید که به دشت یاسوج بیاید، وی به سوارانش دستور داد که هرکدام توبرهای خاک روی هم بریزند تا تپهای شکل بگیرد. سپس کی خسرو بر بالای تل میرود و لهراسب را به جانشینی برمیگزیند. این که آیا چنین داستانی واقعیت داشته یا ساختگی است مشخص نیست و تنها یک شاهد میتوان برای آن آورد. در شاهنامه فردوسی پس از اینکه کی خسرو تاج بر سر لهراسب گذاشت به غاری در رشتهکوه دنا (که اکنون با نام غار کیخسرو شناخته میشود) میرود و عروج میکند. برخی از مردم محلی نیز روایت دیگری دارند و آن روایت این است که وقتی کیخسرو در کنار چشمه پرآب، مزرعه بزرگی میبینید که پیرمردی ضعیف و تنها در جمعآوری محصول عاجز مانده است. کیخسرو دستور میدهد سپاهیان هر یک دستهای از محصول را به کمک او جمعآوری کنند. پس از جمعآوری سریع محصول توسط سپاه، خسرو از پیرمرد پرسید: ای پیرمرد بگو در کار کردن دست جمع بهتر است یا دست کم؟ پیر میگوید: دست جمع. سپس میپرسد: موقع خوردن دست جمع بهتر است یا دست کم؟ پیر میگوید دست کم. خسرو از بخل وی آزرده و خشمگین میشود و دستور میدهد هر یک از لشکریان یک توبره خاک در کنار آن چشمه رویهم بریزند که با این کار در وسط آن دشت صاف تپه نسبتا بزرگی ایجاد میشود. برای آنکه در حال سخنرانی همه لشکر او را ببینند به بالای تپه میرود و ضمن نصیحت لشکریان خود به عدالت و انصاف و مردمداری و نیک نفسی و وطنپرستی، جانشین خود (لهراسب) را بنا به خوابی که دیده بود، به جانشینی خود انتخاب میکند. بر اساس روایات محلی، کیخسرو کاخی بر سر این تل یا تپه بنا نهاده بود که پرفسور گاوبه، آثار آن را بهصورت عمارتی با آجرهای زرد چهارگوش و آجرهای سرخ از نوع آجرهای پل علیایی بهبهان (ارجان قدیم) مشاهده کرده و این مکان را به پیش از دوره هخامنشیان مربوط دانسته است. تل خسرو در سال ۱۳۷۶ با شماره ۱۵۵۲ در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسید. شمال شرق تپه باستانی که مربوط به دوره اسلامی بود تسطیح و به زمین کشاورزی تبدیل شده است. با این حال در این بخش نیز قلوهسنگها و سفالهای به دست آمده نشاندهنده آثار تاریخی در این مکان است. اسطورههای کهن ایران زمین در کهگیلویه و بویراحمد مثل رویدادهای واقعی هستند که در اذهان مردم این دیار جاودانه ماندهاند. آثار باقیمانده در این استان که طبیعتی بینظیر دارد، باید بیشتر از گذشته مورد توجه مسئولان و باستانشناسان قرار گیرد تا شاید بتواند رازهای چندین هزار ساله خود را برای نسلهای کنونی بازگو کند. اگر سری به یاسوج زدید در ۵کیلومتری خود میتوانید از این تپه اساطیری دیدن کنید. بدون شک علاقهمندان به تاریخ اساطیری و باستانی ایران، از دیدن این تپه عظیم و بازماندههای تمدن ایرانی در ۵۰۰۰ سال پیش لذت خواهند برد.
برج مهماندوست سمنان
در قسمت جنوبی این برج تپه باستانی مهماندوست و در سمت شرقی آن قبرستان روستاهای مهماندوست واقع شده است. برج مهماندوست شبیه برج طغرل شهر ری میباشد که قسمتی از ساختمان آن برخ خراب شده ولی قسمت باقیمانده قدمت آن را تأیید مینماید. تاریخ بنا با زمان سلطان سنجر سلجوقی مطابقت دارد. قسمتی از ساختمان این برخ خراب شده ولی قسمت باقیمانده قدمت آن را تأیید میکند . برج مهماندوست شباهت زیادی به برج طغرل شهر ری دارد و به همین منظور، برخی این برج را برج طغرل سمنان نیز مینامند . دور دایره آن از خارج ۳۴ ذرع و قطر آن از داخل ۷,۲۰ متر است. این برج دوازده ترک دارد که یکی از ترکها مدخل است و عرض هر ترکی ۱,۲۳ متر و بعد از ده ذرع و نیم ارتفاع سه فقره مقرنس از آجر به وضعهای بسیار خوب انیق ساخته شده و پس از آن کتیبهای قرار دارد به عرض ۳ چهاریک به خط کوفی و بالای آن کتیبهء دیگری است به خط بنائی و از آن به بعد گنبد مخروطی شروع میشود، اما گنبد آن خراب و آنچه باقی است به ارتفاع ۱۴ ذرع میباشد. در برج رو به جنوب و یک قبر آجری در وسط و دو قبر دیگر سنگچین در داخل برج دیده میشود، گویند این برج مزار امامزاده قاسم از اولاد موسی بن جعفر است ولی ساختمان آن به مقبره شباهت ندارد. تاریخ بنا با زمان سلطان سنجر سلجوقی مطابقت دارد. قسمتی از ساختمان این برخ خراب شده ولی قسمت باقیمانده قدمت آن را تأیید میکند. در قسمت جنوبی این برج تپه باستانی امام آباد و در سمت شرقی آن قبرستان روستاهای امام آباد و مهماندوست واقع شده است. در برخی منابع آمده یکی از جنگهای بزرگ نادرشاه افشار و اشرف افغان در اطراف این برج رخ داده است. ارتفاع اصلی برج در گذشته بیشتر بوده اما بعدها به علت فرو ریختن گنبد مخروطی شکل و زیبای این بنا از ارتفاع آن کاسته شد.
تزیینات بالای برج شامل: کتیبهها و مقرنسکاریهای زیبایی است که کتیبهها به خط کوفی و دورتادور برج را فرا گرفتهاند. در این کتیبهها تاریخ بنای برج سال ۴۹ظ هجری قمری نوشته شده است. برج روی پایه دایرهای شکلی قرار گرفته و قسمت تزیینات آن از ۱۲ضلعی به استوانه تبدیل شده است که بهدلیل این ویژگی جزو برجهای استثنایی محسوب میشود.
روستایی از سالمترین شهر جهان
رهورد، روستای کوچک و بکری است که برای دیدن آن باید به یکی از سالمترین شهرهای جهان سفر کنید. قوچان، شهری که از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان یکی از هزار شهر سالم معرفی شده است. از قوچان، باید سری به بخش باجگیران و دهستان دولتخانه بزنید تا بتوانید از روستای رهورد و تپه های تاریخی آن دیدن کنید. روستایی با یک شهر مدفون شده به نام “شهر زر” و ده ها اثر باستانی که از روزگار اشکانیان به جا مانده است. رهورد روستایی است سرسبز با آب و هوای کوهستانی که در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهرستان قوچان واقع شده است. این شهرستان استان خراسان رضوی امسال از سوی. به گفته کارشناسان، نام رهورد برگرفته است از ره ورد یعنی راه گل (شقایق) که در اردیبهشت ماه نمای بهشتی واقعی را به خود می گیرد یا به روایتی دیگر برگرفته از کلمه رهبر به علت شرایط حاکمیتی تاریخی و سیاسی جغرافیایی حاکم بر پیرامون خود است.
روستای باستانی : وسط روستا تپه ای بلند از گل رس با حفره های باریک، راهها و اتاقهایی مجلل وجود دارد که بیانگر دوره های متوالی و طولانی مدت تاریخی شهر مدفون شده «شهر زر» یا «شهر فیروزه» بوده است. معماری و اشیاء بدست آمده از این تپه گویای تمدنی بسیار پیشرفته است. سیری در تاریخ دولت اشکانیان و مرکزیت قوچان (آساک قدیم) به عنوان قلب دولت اشکانیان نشان می دهد که شهر زر جایگاه شخصیتهای اصلی و خانواده حاکمان دولت اشکانیان بوده است. دور تا دور رهورد را حصار بلندی از تپه ها و کوه های بلند احاطه کرده است. تپه های اطراف طوری انتخاب شده اند که تسلط کامل برای حفاظت و دیدبانی تپه مرکزی شهر زر را داشته باشند. در این روستا تپه ای مدفون شده در میان تپه های باستانی وجود دارد. همچنین قرار گرفتن سردابه ای که تنها در زمان کشف حدود ۵۰ جسد و خطوط حکاکی شده بر روی دیوارهای آن شناسایی شد از دیگر شگفتیهای این روستا است اما متاسفانه در زمان کشف تپه مرکزی و تپه ها و آثار باستانی مجاور آن بسیاری از اشیاءعتیقه پیدا شده در آن منطقه توسط دلالان و کلاهبرداران با ارزانترین قیمت به موزه های اروپا قاچاق شدند و اکنون تعداد اندکی از آنها در موزه آستان قدس رضوی موجود است. با وجود برخورداری روستا رهورد از جاذبه های مختلف تاریخی و سیاحتی و واقع شدن آن در بهترین نقطه از شهرستان قوچان تا کنون از سوی سرمایه گذاران بخش گردشگری مورد توجه قرار نگرفته و اکنون در این منطقه گردشگری هیچ اقامتگاهی اعم از هتل، هتل آپارتمان، متل و … وجود ندارد.
قدیمی ترین نیایشگاه دنیا
قدیمی ترین نیایشگاه خشتی دنیا در میان مرزهای کشور ما جا خوش کرده است. جایی درست در ۶۰ کیلومترى جنوب شرق همدان و ۲۰ کیلومترى شمال غرب ملایر… روى تپه اى به ارتفاع ۳۷ متر که قدمتش به عصر آهن و اوایل استقرار مادها در ایران برمى گردد. اگر گذارتان به ملایر افتاد، می توانید نام و نشان ارگ نوشیجان را از بومیان منطقه بپرسید. ارگی که نه تنها قدیمی ترین نیایشگاه خشتی دنیا به شمار می رود، بلکه یکی از ناشناخته ترین بناهای کشور است که اگر چه از سال ۱۳۴۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده، اما سال ها در معرض باد و باران، بخشی از تاریخ مجسم خود را از دست داده است. برای تماشای تپه نوشیجان حتما از یک راهنما کمک بگیرید. این راهنما حتما به شما خواهد گفت که بناهای موجود بر بخش های بالایی تپه مربوط به دوره پارت ها هستند، مناطق میانی مربوط به دوره هخامنشى و بناهای موجود در پایین آن از دوره مادها برجاى مانده اند . ارگ نوشیجان در سال های ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۸ از سوی موسسه ایرانشناسی بریتانیا مورد کاوش های باستان شناسی قرار گرفت که دستاورد فعالیت های آن ها، شناسایی سه دوره معماری باستانی متعلق به ماد، هخامنشی و اشکانی بود. پس یادتان باشد برای تماشای تپه نوشیجان حتما از یک راهنما کمک بگیرید. راهنمای منطقه حتما به شما خواهد گفت که بناهای موجود بر بخش های بالایی تپه مربوط به دوره پارت ها هستند، مناطق میانی مربوط به دوره هخامنشى و بناهای موجود در پایین آن که روى سازه طبیعى تپه بنا شده اند، از دوره مادها برجاى مانده اند. بنابراین، شما با تپه ای کاملا استثنایی رو به رو هستید که در یک نگاه بخشی از هویت باستانی تان را مقابل چشمانتان می آورد!
در دوره مادها، ارگ نوشیجان مهمترین نیایشگاه مردم به شمار می رفته و به همین دلیل باستان شناسان معتقدند که عناصر موجود در این مجموعه اولین الگوهاى نیایشی مردم آن زمان را نشان می دهد. این در حالی است که به دلیل اهمیت خاص بنا، می توان اوج هنر معمارى ایرانى را در ارگ نوشیجان دید… ارگی که در فلات قاره ایران از منحصر به فردترین و ارزشمندترین آثار تاریخى کشور محسوب می شود. در ضلع غربی ارگ نوشیجان می توانید اولین نیایشگاه ارگ را ببینید و کمی آن سو تر، تالار ستون دار آپادانا را که در نزدیکی معبد مرکزى دومین نیایشگاه به چشم می خورد. بقیه این بنا را اتاق ها، انبار، تونل، و حصار و دژ تشکیل می دهند. تالار ستون دار، محوطه ای است با ۱۲ پایه سنگی و ستون هایی از چوب که در گذر زمان از بین رفته اند. در اطراف این سالن ساختمان های کوچکی به شکل اتاق وجود دارند که ظاهرا ساختمان های مسکونی محسوب می شدند. این تالار پنجره هایی شبیه به پنجره های بزرگ سنگی در تخت جمشید دارد که جلوه خاصی به آن می بخشند. در خارج از قلعه، حصاری مرتفع و خشتی را می بینید که با ارتفاع هشت متر و چینه های پهن و شگفت انگیزی که دارد، در طول زمان وظیفه سرکوبی دشمن را به عهده داشته است. معبد مرکزی یا دومین آتشگاه هم در مرکز مجموعه قرار دارد و بناهای دیگر در اطراف آن ساخته شده اند. ساختمان این آتشکده هشت ضلعی است و در کوچکی از اتاق کنار آتشکده، این فضا را به طبقه دوم می رساند. آتشدان این معبد در گوشه ساختمان آتشکده قرار گرفته که حدود یک متر از کف معبد ارتفاع دارد و در اطراف آن شیاری تعبیه شده است که از ریختن مواد باقی مانده ناشی از سوختن چوب به داخل معبد جلوگیری می کند. علاوه بر این، ارگ نوشیجان چهار اتاق دارد که متاسفانه سقف تمام این اتاق ها خراب شده اند. اما در گذشته این سقف ها به شکل تخم مرغی ساخته شده بودند و در آنها دو سوراخ برای تهویه هوا به چشم می خورد. باستان شناسان احتمال می دهند که این اتاقها محل نگهداری طولانی مدت غذا و آذوقه بوده اند. در خارج از قلعه، حصاری مرتفع و خشتی را می بینید که با ارتفاع هشت متر و چینه های پهن و شگفت انگیزی که دارد، در طول زمان وظیفه سرکوبی دشمن را به عهده داشته است.