زاگرس

 
 

غار پراو کرمانشاه

68163

دردل یکی از کوههای استان کرمانشاه، غاری مخوف و ترسناک با نام پراو وجود دارد که دردل کوه واقع شده و که به دلیل داشتن مسیر سخت و صعب العبور آن را از سایر غارهای ایران متمایز کرده است. غار پراو در۱۲ کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و درمیان دوکوه طاق بستان و بیستون قرار دارد. این غار که به گودال خوف نیز شهرت دارد، حفره ای عمودی و سرد بوده که برای رسیدن به آن باید تا ارتفاع ۳۰۵۰متری کوه بالا رفت. قله پروا با دارا بودن ۳۳۵۷ متر ارتفاع، بلندترین قله رشته کوهای زاگرس شناخته شده و غار پروا در ارتفاع ۳۰۵۰ این قله واقع شده است. پراو ۱۴۵۴ مترطول و عمق آن ۷۵۱ متر بوده که درنقاط گوناگونش ۲۶ حلقه چاه قرار داشته و عمیق ترین آنها چاه شماره ۱۶ با ۴۲ مترعمق است. آب جاری که در میان غار پراو جریان دارد از ذوب شدن یخچالهای زیرزمینی بوجود آمده و به همین دلیل است که نام این مکان را پراو به معنی پراب نهاده اند. وجود این آب باعث سردی بیش از حد غار پروا شده و دمای درون آن به ۱ تا۳ درجه سانتیگراد می رسد. به همین دلیل اگر دلتان ماجراجویی میخواهد و البته غارنورد حرفه‌ای هستید، بهتراست فصل های بهار و تابستان را انتخاب کنید. با ورود به این غار و حرکت بسوی پایین، گویی توسط غار درحال بلعیده شدن هستید.

این غار تاریک و سرد به دلیل اینکه متاسفانه جان پنج تن از غارنوردان را گرفته است، به نام غار قاتل نیز شناخته می شود. بیش ازچهل سال قبل پراو با عنوان بزرگترین غارعمودی دنیا شناخته می شده و  به آن لقب اورست جهان را نیز داده بودند؛ اما باگذشت زمان و اکتشافات بیشتر رتبه آن به۲۲۱ تنزل یافت. اما حتی با کاهش رتبه غار پراو، همچنان این گودال عمیق و رمز آلود به دلیل اینکه دهانه آن در ارتفاع  ۳۰۰۰ متری ازسطح دریا قرار دارد، بالاترین سطح محل ورود را درجهان در میان سایر غار ها به خود اختصاص داده است. پراو برای اولین بار درحدود ۴۶ سال قبل توسط یک گروه غارنورد انگلیسی درسال ۱۳۵۰ کشف شده و  این گروه توانستند تاعمق ۷۵۰ متری این غار پیش روند. از اولین فاتحان ایرانی این گودال عمیق حشمت حیدریان، بهمن مشتکوب و منوچهر دهشت از اعضای کانون کوهنوردان کرمانشاه بودند که موفق شدند تا انتهای غار و حوضچه را پیمایش کنند. ازتجربیات غارنوردان پراو می توان گفت که پیمودن این غار از دشوارترین پیمایشها بوده زیرا از همان بدو ورود باید با روش های سخت و طاقت فرسا پابه درون آن گذاشت. ارتفاع بالا، برودت هوا و یخچالهای طبیعی موجود در این غار سبب دشواری هرچه بیشتر غار پیمایی در غار پروا میشود. ازدیگر دشواری‌های این غار نوردی می توان به پیمایش سینه خیز در این گودال عمیق اشاره کرده و  در غار پروا حفره هایی باریک و تنگ وجود داشته که برای گذشتن از آن باید از آب نزدیک صفر درجه عبورکرد. پراو در سال ۱۳۸۸ توسط سازمان محیط زیست به عنوان اثرطبیعی ملی جهت حفاظت ویژه ثبت شده و علاوه بر آن در۲۰بهمن ۱۳۸۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۹۸ در فهرست میراث طبیعی ایران قرارگرفته است .

تنگه کافرین ایلام

N83230208-72880203

این تنگه فوق العاده زیبا چشم اندازی به رودخانه و سد سمیره دارد و امروزه یکی از پربازدیدترین مناطق گردشگری در استان ایلام محسوب می شود. یکی از عوامل اصلی شکل گیری این تنگه زیبا کوه های کبیرکوه، دینارکوه و مانشت هستند. علاوه بر زیبایی های طبیعی آثاری از معماری پیشینیان بر روی تنگ به جا مانده که تماشای آن ها خالی از لطف نخواهد بود. این منطقه مورد کاوش باستان شناسان قرار گرفت و در نتایج تحقیقات صورت گرفته توسط ها بر روی تنگ کافری و گورستان چمپایی مشخص شد که قدمت زندگی در این منطقه به سه هزار سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد، در واقع زندگی در آن در میان اثر مفرغ تا اوایل عصر آهن ادامه داشت. نام دیگر تنگ کافرین، تنگ شداد است سرچشمه آب رود تنگ کافرین از کوه عظیم کبیرکوه می باشد. طی سالیان گذشته با ورود گردشگر به منطقه از قایق های تفریحی برای تفریح استفاده می شده است و بهترین زمان بازدید از جاذبه های طبیعی شگفت انگیز ایلام فصل بهار می باشد.

کاوش های باستانی : به گفته لیلی نیاکان سرپرست هیئت کاوش در تنگ کافری با توجه به ساختارهای معماری با پلانی منظم، بافت سنگ چین با ملات گل، نوع کف ‌ها و سفالینه‌ های به دست آمده در این کاوش، تاریخ‌ گذاری این محوطه به دوران مفرغ قدیم می‌ رسد. در بررسی تنگ کافری و در ۵۰۰ متری محوطه کاوش عصر مفرغ، با پایین آمدن تراز آب دریاچه سد سیمره و شسته شدن خاک‌ های محیط اطراف، باقی مانده هایی از بخش‌ های ساختارهای معماری یک بنای بزرگ کشف شد. از این ‌رو عملیات کاوش ‌های نجات‌ بخشی آغاز و منجر به  شناسایی یک بنای فاخر دوران ساسانی شد. یافته های به دست آمده نشان می دهد که هنوز آثار ارزشمند زیادی در تنگ کافری باقی مانده است که می توان برای پی بردن به تاریخ ساکنان این منطقه از آن ها استفاده کرد. متاسفانه محوطه ارزشمند تنگ کافری هم اکنون در معرض خطرات شدید طبیعی و انسانی قرار دارد. این منطقه امروز کاملا توریستی شده و مردم از سراسر ایران برای بازدید و تفریح در زیباییی های دامن طبیعت به ایلام سفر می کنند. بنابراین امکانات اولیه لازم فراهم شده و مردم محلی به قایقرانی در منطقه می پردازند و مسافران را به گردش می برند. گروهی دیگر در رودخانه سمیره ماهیگیری می کنند و البته در این میان بزرگ ترین جاذبه برای هر فرد منظره رویایی و خیره کننده عبور رودخانه از میان تنگ کافری می باشد. از دیگر سرگرمی های آن حوالی جنگل های وسیع بلوط و گونه های جانوری مختلف مانند سنجاب ایرانی هستند. طول تنگه در حدود ۲ کیلومتر و ارتفاع آن از سطح دریا در حدود ۷۰۰ متر است. در ۱ کیلومتری ورودی تنگ برکه آب زمزم قرار گرفته است. همچنین زیارتگاه جابر در این منطقه از دیگر نقاط گردشگری منطقه محسوب می شود.

سنجاب ایرانی : سنجاب ایرانی جانوری نسبتا ریز اندام بوده و بین ۲۰ تا ۲۰ سانتی ‌متر طول دارد. موهای پشتی آن خاکستری مایل به قهوه ‌ای است و زیر بدنش زرد رنگ می ‌باشد. موی سر و پشت دم آن قرمز حنایی است. سر و دم قرمزرنگ سنجاب ایرانی مشخصه ‌ای است که می توان به کمک آن، سنجاب ایرانی را از سایر سنجاب ها تشخیص داد. با این حال هرچه از جنگل ‌های شمال زاگرس به سمت جنوب آن پیش می ‌رویم رنگ این جانور دستخوش تغییراتی شده و با کم‌ شدن از رنگ حنایی آن بیشتر به رنگ نخودی نزدیک می شود. جفت ‌گیری آن ها از فصل بهار شروع می‌ شود و پس از حدود ۴۰ روز سه تا هشت بچه کور و بی‌ مو به دنیامی آورند. بچه‌ ها در یک سالگی به بلوغ می رسند و طول عمرشان در اسارت حدود ۱۵ سال است.

مسیر دسترسی به تنگ کافرین : تنگ کافرین در ۳ کیلومتری شمال شهرستان ولی عصر در جاده ایلام به سمت دره شهر قرار دارد و جزو توابع شهرستان بدره محسوب می شود که با خود این شهر حدود ۱۵ کیلوتر فاصله دارد. در سه کیلومتری شمال شهرک ولیعصر به طرف تنگ کافری سنگ شکنی قرار دارد که مسیر تنگ از کنار آن عبور می کند و کاملا خاکی و شنی است و برای رسیدن به مقصد باید چند بار باید از رودخانه ای که به تنگه می رسد عبور کرد اب این رودخانه از کوهای سر به فلک کشیده کبیرکوه تامین می گردد و پس از عبور از تنگه کافرین در شمال تنگ به رودخانه سیمره می ریزد. با توجه به این که سد سیمره آبگیری شده سد هم اکنون غیر قابل عبور شده است. طول تنگه در حدود ۲ کیلومتر و ارتفاع آن از سطح دریا در حدود ۷۰۰ متر است رودخانه وبه در این تنگه جریان دارد که پس از عبور از آن در شمال تنگه به رودخانه سیمره می ریزد. در ۱ کیلومتری محل ورودی تنگ برکه آب زمزم قرار گرفته است.

نقوش برجسته تنگ سروک

778faba3e3dc8c6c6db24b403da494ae_XL

این نقوش در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال بهبهان، بخش لیکک شهرستان کهگیلویه قرار دارد و قدمت آن به ۲۹۹ میلادی یعنی به دوره اشکانی می‌رسد و منسوب به شاهزادگان الیمائی است.نقوش برجسته تنگ سروک در سال ۱۸۴۱ میلادی به وسیله «بارون دبود» (سیاح روسی) تشخیص داده شد و برای اولین بار الستین درکتاب موسوم به جاده‌های قدیم ایران غربی منتشر شد. از تاریخ ۱۹۵۲ هنینگ این نقوش و کتبیه‌های آن را با دقت مورد مطالعه قرار داد. نقش تنگ سروک که بر صخره‌ای در یک دره بلند از پایه‌های زاگرس در شهرستان کهگیلویه تراشیده شده، به یک شاهزاده الیمائید که یک شاهزاده نشین تابع اشکانیان بوده منسوب است.

در تنگ سروک حداقل چهار مجموعه نقش برجسته موجود در سنگی که از کوه جدا شده و به شرح زیر می‌باشد:

الف) اولین نقش دو نفر را در حال ایستاده نشان می‌دهد که هر دو قبا و شلواری به سب لباسهای عهد اشکانی پوشیده‌اند. نمای شرقی این تخته سنگ شخصی را نشان می‌دهد که روی تختی دراز کشیده درحدود ۶۰۰ متر دورتر در مجموعه‌ای از نقوش برجسته دیگری است که احتمالا قسمت اصلی این مجالس را نشان می‌دهد.

ب) روی نمای غربی تخته سنگ اولی، نقوش در سه ردیف دیده می‌شود که در نقوش دیگر بهتر محفوظ مانده‌اند. در ردیف بالا از قسمت چپ ابتدا فردی که شاید شاه باشد روی تختی نشسته در طرفین او اشخاصی ایستاده‌اند، در نقش وسط سواری به شیری حمله کرده است و در بالای او کتبیه‌ای به خط پهلوی اشکانی دیده می‌شود. در ردیف پایین مردی با یک شیر در حال جنگ است. در طرف شمال غربی این تخته سنگ یک نفر روحانی در کنار آتشدانی ایستاده و آتشدان روی سکوی سه طبقه‌ای قرار دارد. روی طبقه زیرین این سکو کتبیه‌ای به خط پهلوی اشکانی است. روی نمای شمالی آن نیز مجلسی در دو طبقه مشاهده می‌شود. در طبقه بالا مردی خوابیده و تاجی در دست دارد و بر روی دست چپ خود لمیده است و در سمت چپ این شخص سه سرباز نیزه به دست دارند و در لابلای آنها سه خط به زبان پهلوی اشکانی نوشته شده است. در طبقه زیرین شبیه سه نفر نمایان است که کمی پاک شده است.

ج) به فاصله کمی در طرف شمال این تخته سنگ نقش برجسته دیگری است که روی نمای جنوبی آن یک اسب سوار نشان داده شده است.

د) در حدود شش متر دورتر یک تخته سنگ دیده می شود مه از کوه بیرون آمده و روی آن مجالس مذهبی مانند، اشخاصی که در کنار آتشدان نقش شده است دیده می‌شود.

چشمه میشی یکی از پرآب‌ترین و خنک‌ترین چشمه‌های زاگرس

a0664632125102a

چشمه میشی یکی دیگر از جاذبه های طبیعی این شهر است که در چهار کیلومتری شمال شرقی شهر سی‌سخت  (سی سخت شهری در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهر یاسوج و در استان کهگیلویه و بویراحمد ایران قرار دار) قرار دارد و یکی از پرآب‌ترین و خنک‌ترین چشمه‌های زاگرس بوده که آن را چشمه “بشو” نیز می‌نامند. سردی آب این چشمه به حدی است که تا فاصله ۸۰۰ متری از محل جوشش نمی‌توان دست را در آن نگه داشت. در اسطوره‌ها آمده است که کی خسرو به امیر اهورامزدا در این چشمه سر و تن بشست و در غاری آرامید. این چشمه علاوه بر تأمین آب شرب شهر سی سخت تأمین کننده آب کشاورزی باغات سیب و انگور و گردوی سی سخت و روستاهای پایین دست است. آب زلال و گوارای آن خستگی هر رهگذری را از تن خارج می‌کند. چشمه میشی در فصول مناسب سال پذیرای خیل عظیمی از دوستداران طبیعت و گردشگرانی است که از سراسر کشور به این منطقه سفر می‌کنند. بهترین فصل بازدید فصول بهار وتابستان بوده ودارای جاده دسترسی آسفالته در مسیر کوه گل می باشد.

لرستان سرزمین شقایق ها

DSC00530

استان لرستان، با وسعت حدود ۲۸۵۵۹ کیلومتر مربع در غرب ایران قرار گرفته است. این استان، از شمال به استان‌های مرکزی و همدان ؛ از جنوب به استان خوزستان؛ از شرق به استان اصفهان و از غرب به استان‌های کرمانشاه و ایلام محدود است. اشترانکوه با چهار هزار و پنجاه متر ارتفاع بلندترین نقطه استان لرستان است. پست‌ترین نقطه آن در جنوبی‌ترین ناحیه استان واقع شده و حدود ۵۰۰ متر از سطح دریای آزاد ارتفاع دارد. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در سال ۱۳۷۵ استان لرستان دارای نه شهرستان، ۱۰ شهر، ۲۰ بخش، ۸۱ دهستان و ۲۸۴۲ آبادی دارای سکنه بوده و مرکز آن شهر خرم‌آباد است. شهرستان‌های استان عبارتند از: خرم‌آباد، بروجرد، الیگودرز، دورود، ازنا، کوهدشت، دلفان، سلسله و پل‌دختر.

جغرافیای طبیعی و اقلیم : استان لرستان سرزمینی کوهستانی است که به‌ جز تعدادی دره آبرفتی و چند دشت کوچک، ناحیه هموار ندارد. این ناهمواری‌ها که دارای سنگ‌های دگرگونی است، در نتیجه مجاورت با گنبدهای خارایی (درونی) الوند و سربند (شازند) پدید آمده‌اند. در ناهمواری‌های اصلی استان (ارتفاعات اصلی زاگرس)، کوه‌ها به‌طور منظم از شمال غربی به سوی جنوب کشیده شده‌اند. این ناهمواری‌ها که معمولا با دره‌های عمیق همراهند، اغلب فشرده، بلند و ناصاف هستند؛ در حالی ‌که ناهمواری پیشکوه‌های داخلی به‌صورت تپه‌ماهورهای گنبدی شکل و کم‌ارتفاع خودنمایی می‌کنند و نقاط بلند آنها، به گنبدهای خارایی مربوطند. استان لرستان دارای آب و هوای متنوع است. در زمستان، هنگامی که در شمال لرستان برف و کولاک و سرمای شدید جریان دارد، قسمت‌های جنوبی آن از هوای مطبوع و بارانی برخوردار است. بررسی‌های اقلیمی نشان می‌دهند، خرم‌آباد دارای زمستانی معتدل و تابستانی گرم است و بروجرد زمستانی سرد و تابستانی معتدل دارد. الیگودرز نیز زمستانی بسیار سرد و تابستانی معتدل دارد.

جغرافیای تاریخی استان : اقوام مهاجر، در هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد در کوهساران زاگرس اسکان یافتند و سرانجام، سرزمین بین‌النهرین (میان دو رود) را تصرف کردند. نام طایفه‌هایی که در زاگرس سکونت داشتند، در آٍثار برجای مانده از سارگن پادشاه مقتدر اکد (دو هزار و بیست و هشت تا دو هزار و سی قبل از  میلاد) آمده است. به استناد کتیبه‌های بابلی، آشوری و ایلامی، ساکنان دامنه‌های کوهساران زاگرس طایفه‌هایی مانند لولوبی، مانایی، کاسی، گوتی، نایدی، آمادا و پارسوا بوده‌اند. تاریخ‌نگاران، در آریایی بودن لولوبی‌ها و مانایی‌ها تردید دارند؛ اما شواهد تاریخی نشان می‌دهند، کاسی‌ها در سال هزار و ششصد قبل از میلاد در لرستان کنونی می‌زیستند و حکومت آنها از شمال و شرق لرستان تا اطراف همدان توسعه داشت.

این قوم، در هزاره دوم پیش از میلاد در بابل نفوذ کردند، از حمورابی شکست خوردند؛ اما عاقبت در بابل مستقر شدند و دومین سلسله شاهان بابل را تأسیس کردند. انقراض کاسیان در هزاره دوم پیش از میلاد، با یورش دولت مقتدر ایلام صورت گرفت. در نتیجه، کاسی‌ها به زاگرس عقب نشستند و خراجگزار ایلام شدند و آنها در برابر توسعه‌طلبی آشوری‌ها، در مناطق شرقی، مانند سدی مقاومت کردند. قدرت این قوم کوه‌نشین به حدی رسید که شاهان سلسله هخامنشی هنگامی که از فارس به شوش یا از بابل به اکباتان می‌گذشتند، هدیه‌هایی برای ایلات کوهستانی بین راه می‌فرستادند تا مسیر آنها را امن نگاه دارند. در دوره‌های بعدی ساکنان این نواحی به ‌طور موقت مغلوب اسکندر مقدونی شدند. در دوره ساسانیان، پشتکوه و پیشکوه را شخصی از خاندان معروف هرمزان اداره می‌کرد. آخرین فرمانروای این خاندان، همان هرمزان بود که به اسارت سپاهیان عرب درآمد. عرب‌ها در سال شانزده هجری قمری پس از فتح حلوان، نواحی شمالی لرستان را گرفتند و در سال بیست و یک هجری قمری، نهاوند و قسمت جنوبی لرستان را نیز به تصرف خود درآوردند. در سال بیست‌ودو هجری قمری، هنگامی که «عمر» سرزمین‌های گرفته شده را در میان لشکریان کوفه و بصره تقسیم می‌کرد، لرستان ضمیمه حوزه کوفه شد و از آن پس جزو ایالت جبال (عراق عجم) درآمد و تا میانه سده چهارم هجری، حکمران این منطقه یا از بغداد یا از کوفه تعیین می‌شد. در همین قرن، حسنویه کرد این منطقه را به تصرف خود درآورد.و خاندان او تا سال پانصد هجری  قمری بر لرستان تسلط داشتند.

مقارن استیلای مغول  بر ایران، لرستان به دو قسمت لر بزرگ و لر  کوچک تقسیم شد. هر یک از این دو قسمت از پیش از استیلای مغول تا مدت زمانی پس از انقراض ایلخانان، امرای نیمه مستقل داشتند. اتابکان لر بزرگ اصلاً  از کردان شام بودند که از حدود نیمه قرن ششم هجری از راه آذربایجان رهسپار ایران شدند و در حدود اشترانکوه و جلگه‌های شمالی آن اسکان گزیدند پایتخت اتابکان لرستان در شهر ایذج (مال امیر) بود. خرابه‌های فراوانی از آن دوره باقی مانده که بیشتر آنها به دوره ساسانیان مربوط است و هنوز در این محل دیده می‌شوند. اتابکان لر بزرگ تا نیمه اول قرن نهم هجری حکومت  کردند (پانصد – هشتصد و بیست و هفت هجری قمری) و آخرین آنها که غیاث‌الدین کاووس نام داشت، به دست سلطان ابراهیم‌بن شاهرخ تیموری بر افتاد و سلسله  او منقرض شد.اما اتابکان لر کوچک (پانصد وهشتاد- هزار وشش هـ.ق) که چندین امیر معتبر داشتند و حکومتشان نیز طولانی‌تر بود، هیچ وقت اهمیت و اعتبار لر بزرگ را پیدا نکردند. اتابکان لر کوچک موقعیت خود را تا زمان صفویه حفظ کردند و حتی حکومت خود را تا غرب کوه‌های پشتکوه توسعه دادند. آخرین فرد این سلسله شاهوری نام داشت که در سال هزار و شش  هجری قمری به فرمان شاه عباس اول کشته شد و سلسله او نیز بر افتاد بدین گونه حکومت لرستان به حسین نامی محول شد و خاندان این والی تا اوایل روی کار آمدن سلسله قاجار، بر لرستان حکومت کردند. از آن پس حکومت پشتکوه را گاه حکام بروجرد و زمانی حکام شوشتری به عهده داشته‌اند.