طالقان
آبشار تونو
آبشار تونو طالقان در استان قزوین واقع است. آبشار تونو یا قره نو در شرق روستای جزینان دربند،واقع در هفت کیلومتری شمال شهرک طالقان و در نزدیکی رودخانه حسبان واقع است.این آبشار از مسیر روستای بزج نیز قابل دسترسی می باشد.ارتفاع این آبشار دو پله ای و زیبا در حدود پنجاه متر است.آثار گسل بزرگی در صخره های اطراف آبشار به خوبی مشهود است. روستای جزینان در ارتفاع ۲۰۰۰ متری از سطح دریا از روستاهای بخش میان طالقان از شهر طالقان بوده و از سمت شمال با روستای هرنج از سمت شرق با روستای خسبان از سمت جنوب با روستای پردسر و از سمت غرب با روستا ی با کولج بالا همجوار میباشد.روستای جزینان یکی از روستاهای بزرگ طالقان میباشد. مساحت روستا به انضمام زمینهای کشاورزی اطراف آن حدود ۷۷ هکتار است و تعداد خانه های موجود در این روستا حدود ۱۸۰ باب خانه میباشد. ار محسنات این روستا وجود زمینهای هموار و بزرگ و باغهای فراوان میباشد که باعث تلطیف هوای آن و ایجاد چشم اندازهای عالی در آن گردیده است.راه آسفالته جزینان از شهر طالقان و در محل بانک ملت این شهر جدا گردیده و از دره مشترک جزینان و خسبان عبور نموده و پس از طی مسافت ۴ کیلومتر به جزینان میرسد.
آبشار دمچه
آبشار دمچه در استان قزوین واقع است. گردون کوه نام قله ایست با ارتفاع ۴۴۰۲ متر و مسیر دسترسی آن از روستای پراچان واقع در منطقه طالقان است. برای رسیدن به روستای پراچان از تهران به اتوبان تهران کرج رفته و از آنجا وارد اتوبان تهران قزوین میشویم. از اتوبان تهران قزوین نیز به خروجی طالقان رفته و بعد از گذشتن از یک گردنه وارد منطقه طالقان میشویم. این جاده بعد از وارد شدن به شهرک (نام محله اصلی طالقان) به سمت روستاهای مهران و پراچان ادامه میابد. مسیر تا خود روستای پراچان آسفالت است. بعد از روستای پراچان جاده خاکی تا معدن سنگ گرانیتی ادامه پیدا می کند. مسیر خاکی برای عبور خودروهای دو دیفرانسیل هم مناسب می باشد. بعد از رسیدن به معدن سنگ مسیر کوهپیمایی شروع میشود.
مسیر از معدن سنگ تا گوسفند سرای دمچه دارای پاکوب بسیار مناسبی می باشد. گوسفند سرای دمچه در ارتفاع ۳۴۰۰ متر قرار دارد و بهترین مکان برای کمپ می باشد. در ادامه از گوسفند سرا تا قله دو مسیر وجود دارد. اول پاکوب کاملا مشخصی که پس از گذشتن از چند یال به سمت غرب رفته و به گردنه میش چال میرسد. دوم یال با شیب زیاد زیر قله هزار چم تا قله و سپس مسیر خط الراس تا قله گردونکوه. بهترین و نزدیکترین مسیر، مسیر سمت چپ است که با شیب تندتری نسبت به بقیه به سمت غرب رفته است. مسیر سمت راست پاکوب با شیب تقریبا صفر درجه است که به سمت منطقه پیازچال میرود. مسیر وسط هم بین دو مسیر پیازچال و دمچه است که در ادامه به مسیر سمت سمت چپ متصل میشود. از ابتدای مسیر تا دمچه حدود ۶۰۰ متر ارتفاع و ۳ ساعت کوهپیمایی میباشد. دمچه محل مناسبی جهت برپایی کمپ است. دمچه محلی سرسبز سرد “بدلیل وجود یخچال های متعدد”، پر آب ، دارای دو آبشار زیبا ، محلی مناسب جهت شب مانی که ابتدای گردنه هزار چم میباشد ، این گردنه مسیر دستیابی به گردون کوه و علم کوه است.
آبشار حیاط
آبشار حیاط دراستان البرز واقع است. این آبشار در ارتفاعات روستای سوهان طالقان قرار دارد. آبشار فصلی حیاط، در فاصله حدود ۶ کیلومتری، شمال تا شمال شرقی روستای سوهان و در جنوب شرقی کوه بزرگ کله سنگ، قرار دارد. مسیر دسترسی، در ادامه مسیر آبشار سرخ بند، به سمت شمال حرکت می شود، تا به منطقه زمینکان، به صورت یک قطعه زمین دراز و مسطح، مشاهده شود. سپس در سمت دره شمال شرقی زمینکان، به سمت شمال و در پائین و سمت راست، کوه کله سنگ، در منطقه موسوم به حیاط، به خصوص فصل بهار، آبشار حیاط، به زیبائی، قابل مشاهده است. در حدود ۳ ساعت، پیاده روی برای افراد متوسط، مورد نیاز است. آبشار حیاط، از سه وضعیت جداگانه، تشکیل شده است. ابتدا در حدود ۳ متر، به صورت دو آبشار کوچک و هفت مانند و سپس در حدود ۷ متر، دو آبشار در کنار هم و حدود ۳ متر، به صورت آبشار یک پارچه، مشاهده میشود. آبشار در اواسط تابستان، خشک می شود.
روستای سوهان در ۲۵ کیلومتری غرب شهرک طالقان واقع است. غار معروف سوهان نیز در شمال این روستا پذیرای علاقمندان خویش است. چُره در نزد مردم روستای سوهان طالقان، به معنی آبشار است. البته اگر ارتفاع آب کم باشد به آن چُرنا می گویند. با توجه به ارتفاعات صخره ای در شمال روستای سوهان، حداقل شش آبشار بلند (شش متر و بیشتر) در نهر های دائمی یا فصلی کوهستان های این منطقه، قابل مشاهده است، که مشهورترین آنها، آبشار چُره و آبشار سوهان، بعنوان یکی از جاذبه های مهم منطقه هستند. در نهرها و رودخانه های فصلی این منطقه، به خصوص در فصل بهار، آبشارها پرآب بوده و به تدریج با کم شدن آب نهرها، آنها نیز کم آب و در تابستان خشک خواهند شد. بعلاوه در فصل زمستان، با هجوم سرما و یخ بستن آبشارها، جلوه دیگری، از طبیعت زیبای این منطقه، قابل مشاهده است. درختان مثمر که در باغات مورد استفاده است، مثل: گردو (جوز)، سیب (سیف)، زرد آلو (شُلانک)، گوجه سبز(الوک)، آلو ، آلوسیاه، انگور، گلابی، بادام، ذال ذالک (کهری)، گیلاس، سنجد، فندوق و نظایر آنها و درختان غیر مثمر نظیر: چنار (که درخت هفت چنار وسط روستا، کاملا مشهور است)، تبریزی، زبان گنجشک، شال، نارون، بید و برخی دیگر. در مرکز روستای سوهان، محوطه پارکینگ مانندی (موسوم به عسلی سر) در پایان جاده اصلی منتهی به روستا قرار دارد که در شمال آن، درخت چنار کهنسالی (چنار دار) سوهان با ۷ شاخه و تنه اصلی و قطری در حدود ۱۴ متر، قرار دارد. گفته میشود قدمت این درخت، به بیش از ۱۰۰۰ سال می رسد. این درخت نزد اهالی تقدس زیادی دارد.
تابستان عسلی طالقان
طالقان زیبا، سرسبز و خوش آب هوا به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری ایران در نزدیکی تهران قرار دارد و از نظر کارشناسان گردشگری، یک فرصت کم نظیر گشت و گذار برای اهالی کلان شهر پایتخت به شمار می رود. این منطقه در حال حاضر یکی از قطب های پرورش زنبور عسل هم به شمار می رود و سفر به آن در فصل برداشت عسل، جذابیتی دو چندان به این سفر می بخشد. اگرچه امروز طالقان پر از کندوست اما سابقه زنبورداری تجاری در آنجا مثل بقیه ایران بیشتر از ۶۰ سال نیست. قدیمیترین سند مرتبط با زنبور در ایران تصویر این حشره بر شانهای مفرغی است که در لرستان به دست آمده و نشان میدهد که ۸۰۰سال قبل از میلاد، مردم ایران با زنبورداری آشنا بودهاند اما با وجود این، زنبورداری در ایران بیشتر یک فعالیت کشاورزی خانگی بوده، تا یک تجارت و صنعت. شاید به خاطر خاصیت اکسیر جوانی عسل است که آقای «سیدمحمد امینزاده»- صاحب زنبورستانی در میناوند طالقان- خیلی کمتر از سنش به نظر میرسد. ۷۵ سالش است و از نخستین زنبورداران طالقان است. حتی آنهایی که مثل آقای امینزاده روزهای عمرشان را در زنبورستان شب کردهاند هم، بدون کلاه توری نزدیک کندوها نمیشوند. قبل از آنکه زنبوری بتواند درون کلاه برود، بایدکش بالای آن را از داخل دور سر انداخت و کش پایین را هم روی گردن یا شانه نگه داشت. دستکشهای پلاستیکی را هم که بپوشم، پوشش رزم کامل است. هوا گرمتر شده و زنبورها آرامتر به نظر میرسند.
آقای امینزاده- معلم و مدیر مدرسه قدیمی طالقان- با اینکه سالهاست بازنشسته شده، هنوز هم معلم است و همه چیز را آرام و شمرده توضیح میدهد: «در طالقان زودتر از ده صبح نباید سراغ زنبورها رفت. هوا که سرد باشد، عصبانیند اما کمکم که هوا گرم شود اخلاقشان هم خوب میشود. به همین خاطر ما از صبح زود نمیتوانیم کار را شروع کنیم.» عسل مدفوع زنبور نیست. این واضحترین نکته برای یک زنبوردار، دقیقا همان تصور اشتباهی است که بیشتر مردم درباره عسل دارند. آنها از پنج ماه قبل کار سخت زنبورداری را شروع کرده است؛ از فروردین ماه که گلهای منطقه شکوفه بدهند و به قول آقای امینزاده زمین نفس بکشد. زنبورداران شمال ایران هم با شکوفه کردن گلها در اسفند و آنها که ساکن مناطق سرد آذربایجان هستند، در نیمه فروردین کار سخت را شروع میکنند. زنبوردارها باید به تک تک کندوها سر بزنند. آیا کندو سالم است یا بیماری میان زنبورها افتاده؟ حرکت کارگرها چطور است؟ میزان تخمگذاری و کارایی ملکه چقدر است؟ و اگر کندو ضعیف یا بیمار بود، باید با شربت عسل و دارو تقویتش کنند. شاید زنبورداری از معدود شاخههای کشاورزی باشد که داشتن سواد از ملزومات آن است، چون زنبورداران وضعیت هر کندو را در دفترچهای یادداشت میکنند و بعد سراغ وارسی کندوی بعدی میروند… ملکه اولین سال بعد از تولد بالاترین کارایی را دارد. در یک روز بین سه تا چهار هزار تخم میریزد و در سالهای بعد، میزان تخمریزی کمتر میشود. زمانی که ملکه به پایینترین حد کاراییاش برسد، با نیش زنبورهای دیگر کشته میشود و ملکه تازه جایگزین میشود.
برداشت شیرین : گرمای عجیب و غریب امسال گریبان زنبوردارهای طالقانی را هم گرفت؛ طوری که آقای امینزاده میگوید در ۷۵ سال عمرش، چنین گرمایی را به یاد ندارد که در عرض چند روز تمام گلهای آویشن دشتهای طالقان را بسوزاند؛ ماجرایی که برای دیگر زنبوردارهای ایرانی هم پیش آمد و همین باعث شده که امسال عسل واقعی کمتر باشد. با این حال مثل سالهای قبل، این وقت مرداد، زنبورستانهای طالقان شلوغ است و باید آنچه در این پنج ماه کاشتهاند را درو کرد. با خنده میگوید:« این چند روز فقط در کندوها را برداشتیم و گذاشتیم. با زنبورها صحبت کردیم که تورو خدا، اگر ۱۰۰ گرم دیگر هم داری رو کن. در سالهای پرعسل هر کندو تا ۳۰ کیلو هم عسل میدهد اما امسال هر کندو یک کیلو هم عسل نداشت. البته قضیه آن زنبورستانهایی که جلوی زنبورها شربت شکر میگذارند فرق دارد و آنها همیشه عسل دارند.» شیوه استخراج عسل نیز جالب است: کارگرها شانهای عسل را برس میزنند و داخل ساختمان میبرند تا شیرینترین بخش ماجرای زنبورداری آغاز شود. دو کارگر مشغولند و با کاردک و چنگال مخصوص، لایه طلایی رنگی را از روی موم عسل برمیدارند تا بشود عسل را بیرون آورد. این لایه را «پولک» مینامند و مثل در قوطی عمل میکند. شانها آماده عسلگیریند. باید شانها را به دستگاه «اکستراکتور» سپرد تا بدون دخالت دست عسل از موم جدا شود. کارگری شانها را داخل دستگاه میگذارد. دستگاه با کمک نیروی گریز از مرکز عسل را به دیواره دستگاه میپاشد و از شیری که روی دیوارها تعبیه شده، عسل از دستگاه بیرون میآید و همانجا در شیشه میشود…
زنبورهای کوچنشین : اگرچه کار زنبورستان میانوند طالقان تمام شده، تازه فصل کوچ است و آغاز کار دوباره برای یک زنبوردار. زنبوردارها تقریبا در دو ماه سرد سال بیکارند و بقیه سال باید بالای سرزنبورها باشند یا با آنها ییلاق و قشلاق کنند وگرنه اگر نتوانند غذا و شهد تازه به موقع به زنبورها برسانند، زنبورها میمیرند یا دسته جمعی کندو را برای همیشه ترک میکنند ؛ اتفاقی که در این چند سال برای بسیاری از زنبوردارها افتاده و هنوز معلوم نیست فقط به دلیل نبود غذای کافی بوده یا ترک کندوها دلیل دیگری داشته است. آقای امینزاده هم تا چند روز دیگر کندوهایش را بار ماشین میکند تا آنها را به سمت قزوین ببرد و عسلهایی با طعم و رنگهایی متفاوت از گون و آویشن تحویل دهد. تا چند سال قبل آقای امینزاده مجبور بود کندوهایش را در ماههای سرد به بوشهر هم ببرد. به همین خاطر از دوبار عسلگیری سالیانه، یک بارش عسل طعم و عطر گلهای جنوب را میگرفت…
نگران آینده عسل : اگرچه خیلیها فکر میکنند که نخستین مشخصه عسل خوب آن است که شکرک نزند، اتفاقا آن عسلی مرغوب است که شکرک بزند. عسل آفتابگردان که یکی از مرغوبترین عسلهای پاییزی است، سر هفته شکرک میزند. اما به دلیل همین تصور غلط است که بعضی زنبوردارها، جوهرلیمو یا آبلیمو به خورد زنبور میدهند تا شکرک نزند. علاوه بر این، بسیاری از زنبوردارها عسلشان را تا ۹۰ ـ ۸۰ درجه حرارت میدهند و عسل هیچ وقت شکرک نمیزند اما آنوقت آنزیمهای مفید آن از بین میرود و مواد سمی در عسل فعال میشود. به گفته آقای امینزاده: «به این خاطر، آن چیزی که خداوند شفای للناس قرار داده، میشود بلای للناس!» او میگوید بدتر از خشکسالی این است که مردم عسل خوب را تشخیص نمیدهند: «چه عسل واقعی بدهی و چه عسل قند، بیشتر دنبال ارزانی هستند. عسلی را که قیمتش۲۰ هزار تومان است، میدهند ۶ هزار تومان؛ مگر رب است؟ آنقدر بعضیها تقلب میکنند که دیگر نمیشود عسل را به قیمت واقعی فروخت. عسل خوب را باید از صاحبش شناخت. اگر کسی را پیدا کردید که درستکار است و تقلب نمیکند، دیگر نباید ولش کرد.» به قول این مرد پرتجربه زنبوردار، هزاران تن عسل در دشت و بیابانهای ایران خوابیده و فقط کسی باید آنها را جمع کند. با آنکه بسیار به قابلیتهای زنبورداری ایران خوشبین است، باز هم نگران همین زنبوردارهای فعلی است که تقلب در بازار و ناآگاهی مردم، تجارت آنها را به نابودی میبرد.
آخر هفته ای رویایی در طبیعت
برای تماشای جاذبههای طالقان باید به سمت غرب و کرج حرکت کرد. تقریباً بعد از طی مسافتی حدود ۸۰ کیلومتر درجاده مخصوص کرج، خروجی طالقان به چشم میخورد. اما اشتباه نکنید برخلاف سایر مقصدهای گردشگری این تابلو به معنای رسیدن به مقصد نیست بلکه برعکس شاید به این معنا باشد که تازه فرصت رفتن و دیدن و انتخاب جاذبههای گوناگون آن هم در مسیری طولانی و پر از چشمانداز آغاز شده است! طالقان در واقع بخشی از شهرستان ساوجبلاغ محسوب میشود. این شهرستان از شمال به ارتفاعات البرز و استان مازندران، از غرب به استان قزوین و از شرق به رختم میشود. کوههای طالقان که در واقع یکی از پرآوازهترین جاذبههای این منطقه محسوب می شود در منطقهای کوهستانی قرار دارد. بخش تپه ماهوری این منطقه بین کوهستان و دشتی زیبا حائل شده که چشم هر مسافر و گردشگری را به خود جذب میکند و دشتهای این منطقه نیز با چشمانداز بینظیر و تنوع در محیطهای طبیعی فضای مناسبی برای اتراق کردن مسافران محسوب میشود. جاده طالقان مسیر طولانی است که در واقع از مجموعه روستاها و آبادیهای مختلفی به وجود آمده است که هرکدام جاذبههای خاص خود را دارد. شاید اولین، معروفترین و همچنین فریبندهترین جاذبهها طالقان سد معروف آن باشد. بعد از طی مسافت کوتاهی در جاده طالقان نمای فوقالعاده زیبای سد طالقان از سمت چپ به چشم میخورد و احتمالاً تصمیم برای اتراق کنار این سد زیبا نیز گرفته می شود. اما عجله نکنید، سد طالقان تنها یکی از جاذبههای این منطقه است و پیشنهاد ایدهآل گردشگری به مسافران آن است که بعد از تماشای دیگر جاذبههای این منطقه برای تهیه و صرف ناهار کنارههای سد را انتخاب کنند، بنابراین بعد از رسیدن به سد ذوقزده نشوید و فوراً به طرف آن برای اطراق حرکت نکنید. بعد از طی مسافت کوتاهی در جاده طالقان نمای زیبای سد طالقان از سمت چپ به چشم میخورد و احتمالاً تصمیم برای اتراق کنار این سد زیبا نیز گرفته می شود. اما عجله نکنید، سد طالقان تنها یکی از جاذبههای این منطقه است! مسیر را ادامه دهید و همچنان که به سمت بالای طالقان در حال حرکت هستید فرصت بازدید از روستای جوستان و روستای گته ده که با خانههایی از جنس سنگ و ملاط گل هماهنگ با بافت کوهستان است را از دست ندهید چرا که میتوانید در روستای سرسبز جوستان که رودخانه شاهرود از وسط آن میگذرد و با انبوهی از درختان میوه پوشیده شده و همین طور بقعه امامزاده هارون(ع) و حسینیه روستای جوستان که قدمت تاریخی دارد دیدن کنید.
روستای گلیرد هم یکی دیگر از روستاهای پرجاذبه و معروف طالقان است. اگر به تماشای آثار تاریخی علاقه دارید حتماً از این روستای زیبا بازدید کنید. این روستای سنتی پتانسیلهای تاریخی زیادی مانند منزل آیتالله طالقانی و حمام تاریخی روستای گلیرد را دارد. به طور کلی این روستا به دلیل داشتن جاذبههای فراوانی که دارد توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران زیباسازی شده است. گذشته از جاذبه تاریخی اگر اهل سنگنوردی سبک و در عوض تماشای آبشارهای حیرتآور هستید حتماً مسیر روستای بزج و روستای کرکبود را پی بگیرید. آبشار روستای کرکبود در کنار صخرههای طبیعی به راستی چشمانداز غیرقابل توصیفی را برای گردشگران ایجاد کرده است و مطمئن شوید پیمودن مسیر این روستا به دیدن جاذبههای فراوانش مثل امامزاده زید و ابراهیم، حمام تاریخی روستا، مقبره ملانعیما کرکبودی و امامزاده شاه محمد حنیفه میارزد. اما اشتباه نکنید، هیچ کدام از این مقصدهای متنوع به معنای صرف زمان طولانی برای رسیدن به آنها نیست چرا که اکثر این جاذبهها در یک مسیر و امتداد هم قرار گرفتهاند. اگر اهل سنگنوردی سبک و در عوض تماشای آبشارهای حیرتآور هستید حتماً مسیر روستای بزج و روستای کرکبود را پی بگیرید. آبشار روستای کرکبود در کنار صخرههای طبیعی به راستی چشمانداز غیرقابل توصیفی را برای گردشگران ایجاد کرده است. طالقان با برنامه قبلی! در کل اگر خوش سفر باشید و از مدیریت زمان در سفر استفاده کنید تمام این جاذبهها را خواهید دید. البته از آنجا که شگفتیهای طالقان بسیار است ممکن است با دیدن هر یک از این جاذبهها تصمیم بگیرید در کنار آن اتراق کنید که ممکن است این کار فرصت تماشای جاذبههای دیگر را از شما بگیرد. بنابراین پیشنهاد میکنیم یکی از این مقصدها را به عنوان مقصد طولانی برای زدن چادر یا تهیه ناهار و شام انتخاب کنید و از سایر مقصدها فقط بازدید کوتاه داشته باشید. حتماً پیش از سفر به مجموعه شگفتانگیز طالقان، چند مقصد و جاذبه خاص را مشخص کنید چون به دلیل تنوع زیاد امکان بازدید از تمام آنها در یک روز وجود ندارد. مرکز طالقان شهر کوچکی است که امکانات مختلفی همانند رستوران، سوپرمارکت، داروخانه و… را دارد. بنابراین میتوانید اگر وسیلهای را نیز از قلم انداختید با خیال آسوده در شهر تهیه کنید و به سفر ادامه دهید.
سفر سبز : سفر به طالقان قطعاً خاطرات و جاذبههای زیادی برای گردشگران به جا خواهد گذاشت خاطرههایی که خرید سوغاتی معروف عسل طالقان و در برخی فصول مثل تابستان میوههای فصلی، یکی از آنها است. خلاصه اگر به این مجموعه گردشگری بینظیر سفر کردید دست خالی برنگردید، کولهباری از عکسهای یادگاری زیبا، خاطرات ماندگار، سوغاتیهای طبیعی و از همه مهمتر کیسه زبالههایتان از جمله چیزهایی هستند که باید با خود از طالقان زیبا و رؤیایی بازگردانید. فرصت تماشای این مجموعه شگفتآور را در روزهای بلند تابستان از دست ندهید!