قلعه کنجانچم از جاهای دیدنی مهران به شمار می‌رود و در ۱۵ کیلومتری شمال شهر مهران در منطقه امیرآباد در میان تنگه‌ای موسوم به کنجانچم و در نزدیکی رودخانه کنجانچم ساخته شده است. این قلعه در جاده ایلام-مهران در مسیر راه کربلا قرار دارد. سابقه قلعه کنجانچم به اواخر دوره قاجار می‌رسد. این قلعه در سال ۱۳۲۶ هجری قمری به دستور غلام‌رضا خان ابوقداره آخرین والی ایلام ساخته شد. قلعه مزبور به قصد سکونت خاندان والی در فصل زمستان ساخته شد که مقر حکومتی خود را در آن قرار داد و برای گرفتن عوارض و مالیات از آن استفاده کرد. این اثر تاریخی در ۲۲ تیر ماه ۱۳۹۷ با شماره ثبت ۲۷۴۳ به‌عنوان یکی از آثار تاریخی ایران ثبت ملی شد. امروزه این قلعه با خلاقیت، ابتکار و بازاریابی مناسب به یکی از مراکز مهم گردشگری کشور تبدیل شده است. تلفیق مناظر اطراف با نمای قلعه، جلوه‌ای زیبا به این مکان گردشگری داده است.

معماری قلعه کنجانچم : قلعه کنجانچم دارای ابعاد مستطیلی و در یک طبقه با زیرزمین ساخته شده است. قلعه به شیوه چهارایوانی با سقف‌های قوس‌دار نیم‌دایره و طاق گهواره‌ای بنا شده است. قلعه کنجانچم شامل اتاق‌های مرتبط به هم، حمام، برج نگهبانی و قسمت مسکونی و دیوان‌خانه است. قلعه سه ورودی دارد و دارای چهار برج دیده‌بانی است. تمام اتاق‌های قلعه به وسیله درهای تو در تو به هم وصل شده است و ارتباط ورودی به تمام اتاق‌ها و حیات اصلی به وسیله راهروهای پوشیده صورت می‌گیرد. نمای خارجی آن از سنگ تشکیل شده است. حمام قلعه کنجانچم نیز در پشت ساختمان قلعه ساخته شده است. این بخش از بنا شامل سه اتاق، یک راهرو اختصاصی و خزینه است که از طریق کانال و تنبوشه‌های سفالی آب آن تامین می‌شده است. مصالح به کار رفته در ساخت این حمام سنگ و گچ بوده‌اند. در طراحی قلعه فضاهای مختلف مورد نیاز مثل استراحتگاه، اندرونی، حرمسرا، اصطبل، سیاه‌چال، حمام، مطبخ و شاه-نشین و هشتی در نظر گرفته شده است. سرویس بهداشتی در فضای داخل برج نگهبان قرار دارد. مصالح به کار رفته در قلعه تماما بومی بوده و در همان محل تهیه شده‌اند. در میانه طول جنوب شرقی قلعه، ورودی زیبایی با کمی شکستگی رو به بیرون وجود دارد که تاکید بیشتری را القا می‌کند. ورودی با نمایی با دو جرز پیش آمده در طرفین درگاه و دو طاق‌نمایی که جزرها را به دیواره اصلی قلعه متصل می‌کند زیبایی خاصی دارد. در پس درگاه، ورودی هشتی جای دارد که با چرخشی ۹۰ درجه به دالان ارتباطی منتهی به حیاط، متصل می‌شود. فضای ورودی شامل پیش‌تاق، درگاه، سکو و هشتی و… است. قلعه کنجانچم، دارای معماری درون‌گراست و بیرونی آن کاملا ساده و فاقد هرگونه تزیین ساخته شده است. چهار برج دیده‌بانی در چهار راس بنا، ساخته شده است. نصب کنگره‌های دیده‌بانی بر روی دیوار، داشتن دست‌انداز بلند دیوار از لبه خارجی و تعبیه نمودن سوراخ‌هایی به صورت اریب برای نگهبانی و حراست از تمامی اضلاع قلعه به خوبی نمایان است و بنا را از یکنواختی خارج کرده است. قاب‌بندی اطراف طاق‌های ورودی قلعه با آجر و سطح داخلی آن به صورت گلچین آجری در نقش حصیری نماکاری شده و در لبه قوس یک گره چینی آجری کار شده است. نمای سر در تمام اتاق‌های قلعه که رو به حیاط مرکزی هستند، به همین روش، قاب‌بندی و تزیین شده‌اند. قاب‌بندی آجری در نمای دیوار هشتی ضلع شمال شرقی و قوس‌های نیم‌دایره از نوع گچی در فضاهای بین قوس‌ها بخش دیگری از تزیین‌های آجری در قلعه است. وجود گچ‌بری در نقوش ساده، تلفیق خطوط و گل‌برگ‌های ریز در اطراف طاق‌نماها و بدنه‌های دیوار قلعه، از تزیین‌های داخلی اتاق‌هاست.

قلعه تاریخی کنجانچم در سال ۱۳۸۵ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مرمت شد. تسطیح و رکلاژ سطوح خاک‌ریزی و خاک‌برداری پی‌ها-پی‌کنی کانال کشی-تهیه و نصب بلوک‌های بتنی جدولی با بندکشی، تهیه و اجرای بتن پشت جدول، تهیه و اجرای کرسی چینی، تهیه و اجرای لوله برق، تهیه و اجرای لوله آب، تسطیح و رگلاژ مسیر دسترسی، آجرفرش اطراف قلعه همراه بندکشی و اجرای آب‌نما از جمله خدمات عملیاتی است که روی این قلعه انجام شد. عملیات مرمت قلعه همچنین شامل دیوارچینی ضلع غربی، تعمیرات داخل اتاق‌ها، مرمت حوض حیات، هدایت آب‌های داخل به خارج قلعه و قسمتی از سقف قلعه می‌شد. نوع مصالح استفاده شده برای مرمت قلعه استفاده از سنگ‌های رودخانه‌ای و گچ نیم‌کوب بوده است. قلعه کنجانچم که به دستور غلامرضاخان ابوقداره، آخرین والی ایلام به‌عنوان قلعه زمستانی در عصر قاجار ساخته شده بود، به دلیل بارش باران و وقوع سیل در سال ۱۳۹۴ نیز دچار آسیب شد و با وجود استحکام فراوانی که داشت به دلیل برخورد ساعقه به آن، دیوار جنوبی قلعه، به طول ۱۵متر تخریب شد. مهران یکی از شهرستان‌های جنوبی استان ایلام است که آثار ارزشمند تاریخی توام با موقعیت ویژه مرزی از نظر تردد و مبادلات تجاری دارد. با این وجود، مهران همچنان عنوان منطقه محروم را یدک می‌کشد. یکی از آثار ازرشمند در این منطقه قلعه کنجان‌است که مربوط به سلسله محلی والیان پشتکوه است که در اواخر قاجاریه بنا نهاده شده است. این قلعه دارای پتانسیل بسیار بالا برای تبدیل شدن به یک مکان گردشگری است. با سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری تاریخی-فرهنگی امروزه می‌توان بخشی از نیازهای شهرستان در حوزه اقتصاد و اشتغال را مرتفع ساخته و با ورود آثار تاریخی گذشته به زندگی روزمره، می‌توان مهمترین گام را در حفظ و صیانت از این منابع تاریخی ارشمند برداشت.

آتشکده کوشک قینقر مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان مهران، بخش ملک شاهی، روستای گنبد پیر محمد واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۶۴۶۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.در ارتفاعات کوه پشمین قنقیر ملکشاهی مهران آثاری از یک آتشکده ساسانی دیده میشود . ارتفاع سقف این آتشکده ۵ متر و مساحت آن ۲۷ متر میباشد.این آتشکده چهار در ورودی دارد و در کنار باغی زیبا با درختان زیتون و چشمه ای واقع است و مجموعه ای زیبا را تشکیل داده است . بر ساختمان این آتشکده آسیبهای زیادی وارد شده است.

در روزهایی که گرمای هوا از راه می رسد، سفر به یک شهر خنک و سرسبز شاید بهترین گزینه سفر شما در آخرین روزهای بهار باشد. پیشنهاد ما ایلام گردی است و البته بازدید از غار زیبای زینه گان که در این استان قرار دارد. اینجا ایلام است. جایی که دره های شگفت، رودها و آبشارهای تر و تازه، غارهای بی نظیر، کوه های سر به فلک کشیده، اقلیم های متنوع آب و هوایی، همجواری دیدنی کوه و دشت، سادگی هزار رنگ طبیعت وحشی، صداقت فرهنگ و هنر و چشم اندازهای بدیع استان، ایلام را به شاهکار خلقت ایران تبدیل کرده و به خاطر همین زیبایی طبیعتش است که به «عروس زاگرس» مشهور شده است.

دیدار با زینه گان : غار طبیعی «زینه گان» در دشت منطقه گرمسیری بخش صالح آباد از توابع شهرستان گرمسیری مهران قرار دارد که برای سفر به آن باید از شهر ایلام به صالح آباد واقع در ۵۰ کیلومتری غرب ایلام سفر کنید. این غار در صالح آباد کاملا شناخته شده است و تابلویی در نزدیکی امامزاده صالح مسیر را نشان می دهد. اگر چه غار طبیعی «زینه گان» برای بیشتر مردم کشور ناشناخته مانده است اما زیبایی منحصر به فرد و شکل گیری این غار در دل منطقه ای گرمسیری از قابلیت های فراوانی برای جلب طبیعت گردان داخلی و خارجی برخوردار است. این غار در اصل یک غار نیست بلکه یک تنگه است که به اشتباه در منطقه به عنوان غار شهرت یافته است. دو سر مسیر باز است و شما تنگه ای رو باز را می بینید که فضای باریکش آن را شبیه به غار کرده است. خنکای این مسیر غار مانند آنقدر زیاد است که زینه گان را به غار بهشت معروف کرده است. در فصل تابستان با وجود گرمای بالای منطقه دشت صالح آباد به حدود ۵۰ درصد بالای صفر می رسد، در میان غار زینگان انگار باران می بارد و بوی سبزه و گلها در میان نیزارها روح و تن را به میهمانی می خواند. این غار طبیعی روباز دارای صدها متر طول، آب فراوان، دهلیزهای آبگیر و قندیل های متعدد است و از آبچک های طبیعی باران طبیعی نقش می بندد و دل به مهمانی خنکی دعوت می کند. اگر چه غار طبیعی «زینه گان» برای بیشتر مردم کشور ناشناخته مانده است اما زیبایی منحصر به فرد و شکل گیری این غار در دل منطقه ای گرمسیری از قابلیت های فراوانی برای جلب طبیعت گردان داخلی و خارجی برخوردار است . اختلاف هوای داخل غار با بیرون بیش از ۲۰ درجه سانیگراد تفاوت دارد و به همین علت غار «زینه گان» به غار بهشت معروف است. سرخس ها و جلبک ها، گلها و گیاهان و رنگ سنگ ها و پیچ و خم غار انگار نقاشی طبیعی است که چشم ها را به زیبایی فرا می خواند. از صالح آباد تا ورودی تنگ زینگان حدود پنج کیلومتر جاده خاکی نه چندان مناسب برای ماشین های سواری وجود دارد که عبور از این جاده خاکی نزدیک به ۴۰ دقیقه زمان نیاز دارد.