مقبره همایون دهلی ، دومین پادشاه قوم مغول (سلسله ی گورکانی)، بیش از آنکه شبیه به آرامگاه باشد یادآور یک کاخ مجلل و با شکوه است. این آرامگاه، یکی از زیباترین آثار به جا مانده از قوم مغول و اولین نمونه ی آن در هندوستان می باشد. به واسطه ی سالها پناهندگی و زندگی همایون در ایران، معماری این مقبره بر عهده ی میرک غیاث الدین و پسرش سید محمد بن میرک غیاث الدین گذاشته شده بود که با الهام از بنای تاج محل و چهار باغ اصفهان ساخته شد.

تاریخچه مقبره همایون دهلی : امپراتور مغول، همایون در سال ۱۵۵۶ درگذشت و در قصر خود در دهلی به خاک سپرده شد.در سال ۱۵۶۵، حدود ۹ سال پس از مرگ همایون، ملکه او (حمیده بانو بیگم) تصمیم به ایجاد مقبره ای زیبا برای همسر خود گرفت.  ساخت و ساز حدود ۸ سال به طول انجامید و در سال ۱۵۷۲ به پایان رسید. کاهش این اثر تاریخی تقریبا بلافاصله پس از ساخت و ساز آن آغاز شده است و  کشور هند به پایتخت به Agra منتقل شد، سلسله مغول شروع به سقوط و این بنای تاریخی اهمیت خود را میان فرمانرواین از دست داد. پس از گذشت یک قرن از ساخت و ساز این بنای تاریخی باغ هایی سر سبز و زیبا اطراف آن برای افرادی که در نزدیکی آرامگاه  می امدند، استفاده شد. در سال ۱۸۵۷، پس از تهاجم بریتانیا به دهلی نو هند، این باغ سبز با باغی به سبک انگلیسی جایگزین شد. بعد از ۱۹۰۳-۱۹۰۹ بع دستور نایب السلطنه، لرد کرزن، توجه بیشتری به باغ گردید. در سال ۱۹۹۳ آرامگاه همایون به عنوان یکی از میراث جهانی از سوی یونسکو معرفی شد. از آن زمان در این مجموعه چند پروژه انجام شد. ترمیم عمده ای از بنای تاریخی و باغ اطراف آن در طول سل های ۱۹۹۹-۲۰۰۳ مورد اقدام قرار گرفت. در نهایت تمام بناهای تاریخی و فضاهای سبز آرامگاه همایونی کشور هند دوباره بازسازی شد. کانال های آب باغ دوباره کار گذاشته شد و یک سیستم گردش آب جدید برای کانال ایجاد شد، بیش از دو هزار درخت در باغ کاشته و چشمه های باغ دورباره به جریان افتاده شد.

آمار آرامگاه همایون:

1. بدن امپراتور در دو محل مختلف قبل از اینکه به آرامگاه همایون متقل شود، به خاک سپرده شد.
2. اگر چه دکوراسیون داخلی آرامگاه که امروز میبینیم، ان چیزی که در گذشته بوده است، نیست. با تشکر از ویلیام فینچ (تاجر انگلیسی) که در سال ۱۶۱۱ از مقبره بازدید کرد و توضیحات بسیاری را از جزئیات این مقبره در اختیار ما باقی گذاشته است، او نوشته است، داخل مقبره با فرش گرانبها تزئین شده و یک سرپناه تشریفاتی (Shamiana) بالای مقبره وجود دارد و چادری کوچک در بالای مقبره های گمنام دیگر قرار داده شده. مقبره گمنام با نسخه هایی از قرآن مزین شده است. شمشیر، عمامه و کفش همایون نیز به یادبود آن پادشاه در مقبره گذاشته شده است.
3. معماری مقبره همایون مدلی برای تاج محل بوده است.
4. معماری مقبره مخلوطی از معماری ایرانی های فارسی زبان و سنت های هند است.
5. حدود ۱۵۰ قبر در آرامگاه همایون و باغ اطراف آن وجود دارد.

   اطلاعات تکمیلی : آرامگاه همایون به راحتی از طریق حمل و نقل عمومی در دسترس است. شما می توانید یک قطار از ایستگاه مرکزی دهلی نو به ایستگاه نظام الدین شرق سوار شوید. از ایستگاه شرق نظام الدین نیز کمتر از ۵۰۰ متر دروازه های این مجموعه تاریخی را خواهید یافت. هزینه ورود به مقبره برای افراد و تور گردشگری هند متفاوت است. برای شهروندان هند و بازدید کنندگان از سارک (بنگلادش، نپال، بوتان، سریلانکا ، پاکستان، مالدیو و افغانستان) و کشورهای BIMSTEC (بنگلادش، نپال، بوتان، سریلانکا، تایلند و میانمار) ۱۰ روپیه است. و افراد دیگر باید ۵ دلار برای هر نفر پرداخت کنند. ورودی برای کودکان تا ۱۵ سال رایگان است. ساعت خاصی برای ورود به مقبره تعریف نشده، عموماً از طلوع ساعت ۵ صبح تا غروب مقبره برای بازدیدکنندگان و گردشگران کشور هند ، باز می باشد.

معبد هندوها که در شهر بندرعباس واقع شده، در سال ۱۳۱۰ هجری قمری، در زمان حکومت محمد حسن‌خان سعدالملک احداث شده‌است. اساس ساختمان این معبد عبارت است از یک اتاق چهارگوش میانی که بر روی آن گنبدی قرار گرفته‌ است. سبک معماری این گنبد را مقرنس‌ های پیرامونی آن نه تنها از دیگر گنبدهای موجود در سواحل خلیج فارس، بلکه از گنبدهای سراسر ایران متفاوت می‌ سازد. طرح این بنا کاملاً از معماری معابد هندی متاثر است. این معبد از نشانه‌ های معدود تاریخی بندرعباس است که توجه هر تازه‌ واردی را به خود جلب می‌ کند که  امروزه در کنار یکی از خیابان‌ های اصلی شهر قرار گرفته‌ است. این معبد برای نیاز های هندو های مقیم شهر بندرعباس که از سال‌ های ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴ هـ. ش سکونت داشته و به کارهای تجاری می‌پرداختند ساخته شد که یکی از نقطه‌ های مهم ارتباط فرهنگی و هنری میان ایران و هند است. هندوها پیروان مکتب برهمنی (کسانی که به خدایان برهما، ویشنو و شیوا معتقدند) هستند و این معبد بنابر تحقیقات به عمل آمده متعلق به خدایان ویشنو است. در ساخت پرستشگاه هندو ها در بندرعباس طبق موقعیت جغرافیایی در آن زمان، از لاشه سنگ، ملات گل و ساروج، سنگ‌ های مرجانی خاک و گچ‌های ضخیم ماده و گچ لویی استفاده شده‌ است.

معماری پرستشگاه هندوها : اساس ساختمان این معبد عبارت است از یک اتاق چهارگوش میانی که بر روی آن گنبدی قرار گرفته. سبک معماری این گنبد را مقرنس‌ های پیرامون آن نه تنها از دیگر گنبدهای موجود در سواحل خلیج فارس، بلکه از گنبدهای سراسر ایران متفاوت می‌ سازد. ساختمان اتاق معبد و محراب در قسمت شمال معبد واقع شده و دور اتاق معبد نیز از طاقچه و قاب‌ های کور ساخته شده‌ است. در اطراف اتاق معبد نیز ۴ راهرو وجود دارد که در گذشته زوار به دور آن زیارت می‌ کردند. داخل راهروها حجره‌ های کوچکی است که برای طلبه‌ های مکتب برهمنی در نظر گرفته شده و داخل برخی از اتاق‌ ها نقاشی‌ های مذهبی دیده می‌ شود که یکی از مهمترین آنها خدای فلوت زن به نام کریشنا است. داخل راهرو غربی راه پله‌ های مارپیچی وجود دارد که به سمت بالا است و به بام معبد منتهی می‌ شود که ساق معبد بوده و با جرزهای پس رونده که الهام از معماری ایرانی است تشکیل شده‌ است و ۴ نورگیر در ۴ طرف این فضای چند ضلعی روی جرزها و جود دارد و گنبد عظیمی با لایه‌ های ذوزنقه‌ ای و تزئینات آیین هندویی دیده می‌ شود. همچنین اطراف و در ۴ طرف گنبد حدود ۷۲ برجک مخصوص هندویی وجود دارد که در وسط گنبد میله بزرگی قرار گرفته که در حقیقت محور زمین و آسمان را نشان می‌ دهد. در قسمت ضلع شرقی گنبد نیز تالار بزرگی وجود دارد که تالار اجتماعات بوده و در این تالار نقاشی‌ های مختلفی به چشم می‌ خورد که هر کدام از آنها بیانگر فلسفه خاصی از اعتقادات مختلف مردم هند است. معبد هندوها ۱۱۶ سال پیش ساخته شد و یکی از نقطه‌ های مهم ارتباط فرهنگی و هنری بین ایران و هند است که باید حفظ شود و متأسفانه به علت عدم توجه گذشتگان غالب نقاشی‌ های آن از بین رفته و بنا هم به علت مصالح ساخت موجود و تغییرات آب و هوایی با وجود مرمت‌ های پی در پی هنوز آثار ویرانی در آن به چشم می‌ خورد. این معبد یکی از آثار منحصر به فردی است که از سوی پولدار های شهری به نام شیکار پور در غرب هند ساخته شد و در سال ۱۳۴۴ هـ.ش که بندرعباس را ترک کردند، بت‌ هایی که در معبد و در طاقچه محراب بود نیز با خود بردند و این بنا به تدریج مخروبه شد تا این که از طریق سازمان میراث فرهنگی در چند نوبت مرمت شد و هنوز نیاز به تعمیر دارد. معبد هندو ها از تابستان سال ۱۳۸۴ تا کنون به بهانه مرمت تعطیل است. هم اکنون عملیات مرمت این معبد به دلایل نامعلومی متوقف شده‌ است.

یکی از کهن‌ترین تمدن‌های جهان در هند متولد شد. سرزمینی توسعه یافته به لحاظ فرهنگی که بعدها تأثیرات خود را روی بسیاری از ساکنان مناطق مشرق‌زمین گذاشت. از میان صنایع دستی باستانی مربوط به دوران دیرینه‌سنگی که تاکنون کشف شده، چندین ابزار سنگی و سه استخوان حیوان با قدمت ۲٫۶ میلیون سال وجود دارد که در ۳۰۰ کیلومتری شمال دهلی نو یافت شده‌اند. هندی‌ها در دوره‌ی کشاورزی موفق به توسعه‌ی کشت و زرع، شکار و گله‌داری ابتدایی شدند. دراویدی‌ها (مردم بومی جنوب هند) اولین تمدن هندوستان را ایجاد کردند که با نام تمدن رود سند شناخته می‌شود. ابزار سنگی بسیاری که از دوران «پارینه‌سنگی زیرین» باقی مانده‌اند در هندوستان کشف شده است. دو تمدن مختلف در این دوره به طور جدا از هم در هند تشکیل شد. در قسمت‌های شمالی کشور، تمدن ساوان و در نواحی جنوبی آن نیز تمدن مدرس شکل گرفت. در گجرات هند بناها و ظروف سفالی مربوط به دوران میان‌سنگی کشف شده که قدمتشان به قرون هفدهم و شانزدهم قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد.

دوران ودایی (Vedic Period) : تمدن ودایی پس از تمدن رود سند آغاز شد که تا قرن پنجم پیش از میلاد نیز ادامه داشت. با این حال بسیاری از تاریخ‌شناسان معتقدند که حکاکی‌هایی که متعلق به دوران تمدن رود سند هستند، حاوی تصاویری از لباس سنتی زنان هندی یعنی «ساری» است که امکان ندارد مربوط به دوران سند باشد؛ همچنین نقش‌ونگارهایی از انسان‌هایی وجود دارد که به صورت چهار زانو و دست به سینه نشسته‌اند که نمادی از دوران ودایی است. این بدان معنا است که دوران ودایی پیش از تمامی ادوار تاریخ هندوستان است. تمدن ودایی اساس و بنیان مذهب هندوئیسم هند است. مجسمه‌ی Rig Veda که قدیمی‌ترین تندیس ودایی کشف شده است، حاوی عناصر زیادی از فرهنگ و زبان هندو-ایرانی است. دو حماسه‌ی بزرگ هندی به نام‌های رامایانا و مهابارتا که به زبان سانسکریت نگاشته شده، متعلق به دوره‌ی ودایی است. مهابارتا طولانی‌ترین شعر دست‌نوشته‌ی جهان به شمار می‌رود. محققان معتقدند که ۴ طبقه‌ی اجتماعی اصلی جوامع هند، طی دوره‌ی تمدن ودایی شکل گرفته است. دست‌نوشته‌های اوپانشاد و ودانتا بعدها در این دوره نوشته شدند و مرحله‌ی جدیدی از هندوئیسم را به عنوان مذهب و فرهنگ جامعه‌ی هند به تصویر کشیدند.

هندوستان، ۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح تا سال ۱۱۰۰ میلادی : در مقایسه با ادوار گذشته، نوشته‌های زیادی در دوران ماگدهی وجود داشته است. برای نمونه می‌توان به یادداشت‌های سفیر سلوکیان اشاره کرد که در دربار پادشاه هندی، چاندراگوپتا زندگی می‌کرده است. طی قرن ششم تا پنجم پیش از میلاد، اتحادی برتر به نام ماگدهی موفق شد نواحی شمال هند را از آن خود کند. یادگارهایی که از این زمان بر جای مانده، نشان از حاصلخیزی زمین ماگدهی دارد. در این دوره، سرزمین ماگدهی هند که به لحاظ مواد معدنی به ویژه فلزات بسیار غنی بود، شروع به دادوستد با دیگر نقاط کشور کرد. راجاگیرا پایتخت باستانی ماگدهی بود. در سال ۳۲۷ پیش از میلاد، اسکندر مقدونی موفق شد بخش‌هایی از شمال غربی هند را به تصرف خود در آورد. طبق منابع بودایی و جین که از آن دوران باقی مانده، اولین تلاش چاندراگوپتا برای تصاحب قدرت با شکست مواجه شد، اما پس از این که ارتش اصلی اسکندر هند را ترک کردند، چاندراگوپتا تمام تلاش خود را برای به دست آوردن تاج و تخت ماگدهی به کار بست. پس از او، شاه آشوکا بر سر قدرت آمد که امپراطوری موریا را بسیار قدرتمند کرد. پس از مذاهب بودایی و جین‌گرایی، توسعه و گسترش هندوئیسم در این دوره که با عنوان «عصر طلایی» هندوئیسم نیز شناخته می‌شود، بسیار آشکار بود. تلفیق مذهبی یکی از ویژگی‌های بارز توسعه‌ی فرهنگی جنوب هند در اوایل قرون وسطی است.

هندوستان، از سال ۱۱۰۰ تا ۱۸۵۸ میلادی : مهم‌ترین دوره‌ی کشورگشایی هند، مربوط به امپراطوری گورکانیان است. در قرن چهاردهم تا پانزدهم، سلسله‌ی تیموریان که ساکن نواحی آسیای مرکزی (ازبکستان) بودند، حضور خود در کل شبه‌قاره‌ی هند را توسعه دادند تا به ثروت پادشاهان هندی دست یابند. مشهورترین امپراطور مغول به نام اکبر، نه تنها فاتح سرزمین‌های جدید بود، بلکه از جمله مروجان اسلام نیز به شمار می‌رفت. البته با توجه به این که اکبر شاهزاده‌های هندو نیز داشت، تبعیت از دیگر ادیان را در هند ممنوع نکرد. طی دوران حکومت اکبر و پسرش، معماری سنتی هندی و ایرانی به بالاترین حد خود رسید.

راج بریتانیا : پس از نفوذ بریتانیا در قالب «کمپانی هند شرقی» به شبه‌قاره‌ی هند و در دست‌گیری تمامی جوانب سیاسی و اقتصادی آن، شورشی در سال ۱۸۵۷ بالا گرفت که به دست سربازان کمپانی هند شرقی بر علیه کارفرمایان خود انجام شد. بعد از اتمام شورش‌ها و ناآرامی‌ها، حکومت راج بریتانیا تحت حکمرانی بریتانیایی‌ها آغاز شد که سرتاسر هندوستان از غرب تا شرق بنگال را نیز در بر می‌گرفت.

استقلال، تجزیه و هند امروزی : پایان جنگ جهانی دوم، زمینه‌ی مناسب برای استعمارزدایی در کل دنیا را فراهم کرد که با جنبش‌های آزادی‌خواهانه‌ی هند تحت رهبری ماهاتما گاندی همزمان بود. در آگوست سال ۱۹۴۷، هندوستان مستقل و به دو بخش هند و پاکستان تقسیم شد. قرار بود هندوستان به دو بخش تقسیم شود که یکی از آن‌ها مختص مسلمانان و دیگری برای هندوها باشد. چیزی نگذشت که پاکستان، بنگال شرقی را در پی تحمیل سیاست زبانی از دست داد که خود به شکل‌گیری بنگلادش منجر شد. امروز، هند، پاکستان و بنگلادش در نقشه جدا از هم هستند که زمانی یک کشور متحد محسوب می‌شدند.