کشف
آرامگاه ابوعلی سینا همدان
شاعران و دانشمندان زیادی در ایران دیده میشوند که در این سرزمین چشم به جهان گشودند و در آن زندگی خود را آغاز کرده و پرورش یافتند. این بزرگان برای رسیدن به موفقیت، سختیهای زیادی را به جان خریدند و پلههای موفقیت را یکی پس از دیگری پشتسر گذاشتهاند تا به مفاخر ایران زمین تبدیل شوند. در حال حاضر خاک این مرز و بوم آنها را در آغوش خود کشیده و همچون گنجینهای گرانبها از آنها در دل خود نگهداری میکند. ابوعلی حسین بن عبدالله مشهور به ابوعلی سینا، ابن سینا، بوعلی سینا و ملقب به شیخالرئیس از دانشمندان معروف ایرانی است که در بخارا پایتخت سامانیان چشم به جهان گشود و در سال ۴۱۶ هجری در همدان وفات کرد. ابوعلی سینا از مشهورترین و تأثیرگذارترین فیلسوفان و دانشمندان ایران زمین به شمار میآید که آثارش در زمینهی پزشکی و فلسفه ارسطویی ایران و جهان اهمیت بسیاری دارد. کتاب قانون و شفا از مهمترین آثار بوعلی سینا محسوب میشوند. کتاب قانون که در زمینهی پزشکی نوشته شده در کشورهای زیادی ترجمه و در چند دوره به چاپ رسیده است. جرج سارتن (پدر علم تاریخ) از ابوعلی سینا در کتاب تاریخ علم خود به عنوان یکی از بزرگترین دانشمندان پزشکی جهان یاد میکند. آرامگاه ابوعلی سینا یکی از دیدنیهای همدان است که در خیابانی به همین نام (خیابان بوعلی) قرار دارد. بنای آرامگاه توسط هوشنگ سیحون با تلفیق معماری ایران باستان و اسلامی طراحی شده است. برج آرامگاه به سبک گنبد قابوس و باغچههای آن متأثر از باغهای ایرانی و آبنمای محوطه با الهام از حوضخانههای سنتی ایران ساخته شده است. آرامگاه بوعلی سینا صرفا یک مقبره نیست بلکه از بخشهای مختلفی همچون موزه، کتابخانه، تالار، تندیس و غیره تشکیل شده است که از آنها نیز میتوانید بازدید کنید. در تالار جنوبی بنا موزهای را مشاهده میکنید که در آن سکهها، سفالها، برنز و سایر اشیا کشف شده به هزارهی قبل از میلاد و دوران اسلامی بر میگردد. تالار شمالی آرامگاه بوعلی کتابخانهای با ۸۰۰۰ جلد کتاب چاپی و خطی نفیس ایرانی و خارجی را در خود جای داده است و با رفتن به این کتابخانه میتوانید از غرفههایی که مربوط به آثار بوعلی سینا و شعرا و نویسندگان همدانی است دیدن کنید. با ورود به بنای آرامگاه ابوعلی سینا محوطهی مربع شکل پیش روی شما قرار میگیرد که بر دیوارهای داخلی آن بیتهایی از قصیدهی عینیه (معروفترین اشعار ابوعلی سینا) را مشاهده میکنید که بر روی لوحهای سنگی نگاشته شده است. این قصیدهی بیست بیتی سیر روح انسانی و ارتباط با عالم جهانی را بیان میکند. برج آرامگاه بر ۱۲ ستون استوار شده است و حکایت از ۱۲ دانشی دارد که ابنسینا بر آن مسلط بود. همچنین در بین مردم محلی همدان ۱۲ ستون این آرامگاه، نشانگر شیعه مذهب بودن بوعلی سیناست. ارتفاع کلی بنای آرامگاه بوعلی سینا ۲۸ متر و ستونها از کف زیرزمین تا گنبد ۲۳ متر است. در سمت ورودی آرامگاه مقبره بوعلی سینا و مقبره ابوسعید دخدوک که از دوستان ابن سینا بود در سمت چپ این دانشمند بزرگ دیده میشود. در حیاط شرقی و در نزدیکی در ورودی و مقابل خیابان بوعلی مقبره ابوالقاسم عارف قزوینی، شاعر ملی ایران قرار گرفته است. اطراف بنای بوستانی بوعلی به شکل نیمدایره همراه با فضای سبز است. در ضلع شرقی آن تندیسی از ابن سینا را میبینید که کتابی در دست دارد. این تندیس بر روی پایهای با ارتفاع ۳ متری که از جنس سنگ مرمر یکپارچه و سفید قم ساخته شده است و بر روی پایههای آن ابیاتی که به خط نستعلیق نگاشته شده به چشم میخورد. برای دیدن آرامگاه بوعلی سینا در استان همدان باید به آدرس میدان امام خمینی خیابان بوعلی و میدان آرامگاه بروید.
قبرستان ۳ هزار ساله در یاسوج
این قبرستان در ضلع شرقی شهر یاسوج و در محوطه بیمارستان امام سجاد(ع) این شهر کشف شده و هنوز مشخص نیست که به چه دوره ای تعلق دارد اما به گفته یدالله مردای، رئیس سازمان میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد در اینکه این قبرستان بیش از سه هزار سال قدمت دارد، هیچ شکی نیست. ظاهرا این قبرستان تاریخی که در طول زمان به طور کامل زیر خاک رفته بود، توسط راننده لودری که در محوطه بیمارستان مشغول خاکبرداری برای احداث ساختمانی جدید بوده کشف می شود و در نهایت با اطلاع دادن موضوع به سازمان میراث فرهنگی استان، باستان شناسان شروع به بررسی های اولیه می کنند. در این بررسی ها تکه های استخوان انسان، نیزه شکسته و کوزه و اشیائی دیگر کشف شده که قدیمی ترین آنها ۳ هزار سال قدمت دارد. مرادی به خبرگزاری مهر گفته است که به زودی با حضور کاوشگران باستانی بیشتر در یاسوج تاریخ این گورستان بررسی می شود و نتایج نهایی آن اعلام خواهد شد.
پیش از این هم در سال ۷۹ گورستان تاریخی لما در دامنه های کوه دنا در ۳۰ کیلومتری شهر یاسوج کشف شد که باستان شناسان قدمت آن را سه هزار و ۵۰۰ سال عنوان کردند. این گورستان هم در حین کار بولدوزرهای شرکت راهسازی کشف شده بود که البته همین مسئله موجب تخریب چندین گور باستانی هم شد. مرادی در این باره معتقد است: «وجود قبرستان های بزرگ نشان دهنده وجود سکونتگاه های بزرگ است و این قبرستان نشان می دهد که یاسوج یک سکونتگاه تاریخی و باستانی است.» او با اشاره به وجود یک سکونتگاه باستانی بزرگ در زیر منطقه محمودآباد شهر یاسوج ادامه داد: «این احتمال وجود دارد که این قبرستان مربوط به این سکونتگاه باشد اما با توجه به اینکه این قبرستان بزرگ در آن طرف رودخانه بشار واقع شده، ممکن است خود مربوط به سکونتگاه بزرگی در آن اطراف باشد.» با این حال برخی از تاریخدانان جهان، یاسوج را دروازه پارس(persian gates) نامیده اند و اعتقاد دارند که “اسکندر مقدونی” در حمله به پرسپولیس از منطقه یاسوج گذشته و در تنگه ای در شمال این منطقه با لشکر آریو برزن، سردار بزرگ هخامنشی رودررو شده است.
نسخه چینی منشور کوروش
پژوهشهای زبانشناسی یک متخصص زبانهای خاور نزدیک روی دو قطعه استخوان فسیل شده اسب که در موزه شهر ممنوعه نگهداری میشوند، منجر به شناسایی نسخه چینی منشور کورش شد. گفته میشود که قدمت این استخوانها به دوره سلطنت هخامنشیان باز میگردد و مطالعه روی نوشتههای این کتیبه همچنان ادامه دارد.
منشور روی استخوان : دو قطعه استخوان فسیل شده اسب بهتازگی در چین شناسایی شده که تاریخ ساخت آن احتمالا به حدود سال های حکمرانی کوروش بازمی گردد. از قرار معلوم این آثار باستانی حاوی رونوشتی خلاصه شده از منشور کوروش هستند که در ازاء هر ۲۰ نگاره میخی استوانه کوروش یک نگاره دارد. در ابتدا تصور می شد که این استخوانها تقلبی باشند، اما “ایروینگ فینکل”، از متخصصان خطوط خاور نزدیک باستان در موزه بریتانیا، اعتقاد دارد که آنها اصل هستند. این کشف سابقه ارتباط ایران را با چین چند قرن عقبتر میبرد. باستانشناس ایرانی کامیار عبدی درباره اهمیت این کشف میگوید: «البته هنوز باید منتظر نظر دیگر زبانشناسان و بررسیهای آزمایشگاهی در مورد اصالت این اثر باشیم، اما اگر اصل باشد این کشف مهم تحولی عظیم را در دیدگاههای ما در زمینه ارتباط بین خاورنزدیک، بویژه سلسله هخامنشی و چین درهزاره اول قبل از میلاد، بویژه در زمان سلسله ژوی شرقی، به دنبال خواهد داشت.» تا پیش از این مدرک مستقیمی مبنی بر ارتباط هخامنشیان با چین در دست نبود. با این کشف تاریخ ارتباط بین ایران و چین از دوره سلسله اشکانی در ایران و سلسله هان در چین پیشتر و به زمان سلسله هخامنشی در ایران و سلسله ژوی شرقی در چین باز میگردد . در ابتدا تصور می شد که این استخوانها تقلبی باشند، اما “ایروینگ فینکل”، از متخصصان خطوط خاور نزدیک باستان در موزه بریتانیا، اعتقاد دارد که آنها اصل هستند. این کشف سابقه ارتباط ایران را با چین چند قرن عقب تر میبرد .
داستان کشف : این دو قطعه استخوان حکاکی شده در سالهای ۱۹۳۵ و ۱۹۴۰ توسط «خو شن وی» طبیب سنتی چین خریداری شدند. خو فکر میکرد این دو قطعه حاوی اسنادی به خط کهن چینی است. در سال ۱۹۶۶ طی انقلاب فرهنگی چین او این دو استخوان را برای جلوگیری از نابودیشان در خاک دفن کرد. در سال ۱۹۸۵ خو این دو استخوان را به شهر ممنوعه برد و به موزه کتیبههای چین اهدا کرد. اما به تازهگی «وو یوهنگ» متخصص زبانهای خاورنزدیک باستان در موزه شهر ممنوعه تشخیص داد که نوشته روی فسیل باستانی بخشی از اعلامیه حقوق بشر کوروش و متعلق به ایران است. تا پیش از تایید اصالت این دو قطعه تصور میشد لوح کوروش نمونهای منحصر به فرد و تک بوده است. اما طی سال جاری میلادی پیدا شدن دو قطعه گل نبشته در مجموعه موزه بریتانیا که بخشی از اعلامیه کوروش بود این باور را مخدوش کرد و این احتمال را پیش کشید که شاید چندین نسخه از اعلامیه کوروش وجود داشته است. در ژوئن امسال با همکاری موزه چین خطوط روی این دو قطعه کپی شده و برای مطالعه به موزه بریتانیا انتقال داده شد. به گفته فینکل نوشته روی این دو قطعه با متن اصلی روی استوانه کوروش کمی تفاوت دارد، اما از لحاظ دستور زبان و آوانگاری درست است. متنی که روی استخوانها به کار رفته همان متن لوح کوروش نبوده اما نسخهای متفاوت و ایرانی از لوح بابلی است که می توانسته نسخهای از کتیبهای سنگی، نوشته شده با جوهر روی چرم یا گل نشته باشد که در مکانی نامعلوم و به منظوری نامشخص در ۲۵۰۰ سال پیش از روی نسخه اصلی استوانه کوروش کپی شده است . سرکشهای سه گوش علائم روی استخوانها با استوانه کوروش متفاوت و بخش بالایی آن شبیه به حرف v است. این نحوه نگارش در بابل رایج نبوده و احتمال تولید این استخوان ها در ایران را افزایش میدهد. فینکل همچنین معتقد است متنی که کپی کننده روی استخوانها به کار برده همان متن لوح کوروش نبوده اما نسخهای متفاوت و ایرانی از لوح بابلی است که می توانسته نسخهای از کتیبهای سنگی، نوشته شده با جوهر روی چرم یا گل نشته باشد که در مکانی نامعلوم و به منظوری نامشخص در ۲۵۰۰ سال پیش از روی نسخه اصلی استوانه کوروش کپی شده است. کامیار عبدی در این زمینه افزود: «در اینکه منشور کورش متنی بسیار مهم بوده تردیدی نیست، اما اهمیت آن برای اتباع شاهنشاهی هخامنشی بوده. پس از اینکه اصالت این یافتهها تأیید شد از نخستین پرسشهایی که باید بدان پرداخت این است که متن منشور کورش چگونه به چین راه یافته و چرا این متن برای چینیها آنقدر اهمیت داشته که آن را کپی کنند.»