باید تاریخ را تا قرن چهارم هجری ورق بزنید تا به روزهایی برسید که سنگ بنای بلندترین برج آجری جهان بر زمین گذاشته شد. گنبد قابوس همان بنایی است که با سبک معماری منحصر به فردش، از روزگار سلطنت شمس المعالی قابوس بن وشمگیر بر فراز تپه‌ای خاکی در شمال شرقی ایران نفس می کشد. گنبد قابوس حتی اگر روی تپه ۱۵متری هم بنا نشده باشد، باز هم بلندترین برج آجری دنیاست که با ارتفاع ۵۴ متری اش، سبک معماری رازی را به نمایش می گذارد. پروفسور آرتور پوپ، مورخ و ایران شناس آمریکایی در مورد این بنا می گوید: «در زیر سمت شرق کوه‌های البرز و در برابر صحراهای پهناور آسیا یکی از بزرگ‌ترین شاهکارهای معماری ایران با تمام شکوه و عظمت خود قد بر افراشته‌است. این بنا -گنبد قابوس- بقعه آرامگاه قابوس بن وشمگیر می‌باشد و برج آرامگاه از هرگونه آرایش مبراست. جنگنده‌ای با نیروی ایمان در نبرد رودرروی، پادشاهی شاعر در نبرد با ابدیت، آیا آرامگاهی چنین عظیم و مقتدر وجود دارد.» ویل دورانت هم می نویسد: «جرجان در قرن ۱۰میلادی (عصر زیاریان) یکی از ولایت‌های بزرگ ایران بود و به امیران روشنفکر اشتهار داشت، مثل شمس المعالی قابوس وشمگیر که ابن سینا را به دربار خود خواند. این شهر گنبدی ۵۴متری دارد.»

اگر گذارتان به تماشای این برج افتاد، می بینید که پی سازی بنا از زمین سفت شروع می شود و تا ارتفاع حدود ۱۵ متری با آجر و مصالح مشابه خود بنا پیش می رود. در داخل پای بست این بنا سردابی وجود دارد که طاق آن هنوز پابرجاست اما کف آن در اثر حفاری های غیر مجاز تقریبا از بین رفته است. بدنه مدور خارجی گنبد قابوس که از آجر قرمز رنگ ساخته شده، ۱۵ دندانه نود درجه دارد که مثل ستاره ای با ۱۰ بال بر بدنه برج قرار گرفته اند و تا زیر سقف گنبدی ادامه دارند. گنبد این بنا که با آجرهای مخصوص دنباله دار کفشکی ساخته شده‌است، دو پوسته‌است. گنبد درونی مانند گنبدهای خاکی به شکل نیم تخم مرغی و از آجر معمولی است و پوسته بیرونی به شکل مخروطی و با آجر دنباله دار که  ۱۸ متر ارتفاع دارد. در درون طاق هلالی سر در بنا، مقرنس ساده و زیبایی را می بینید که به نظر می‌رسد به اولین مراحل تزئینات معماری و گچ بری تعلق داشته باشد. دو ردیف کتیبه کوفی به شکل یک کمربند بدنه بنا را تزئین کرده که یک ردیف آن در ۸ متری پای بنا و دیگری بالا و زیر گنبد مخروطی قرار دارد. نوع نوشته کوفی این کتیبه‌های برجسته ساده و آجری است و حروف آن آرایش ندارند. نوشته هایی که در قابی آجری محصور شده اند.برای دیدن ساختمان این برج آجری که آرامگاه شمس المعالی قابوس بن وشمگیر زیاری در آن قرار دارد، باید به پارک بزرگ شهر گنبد کاووس سفر کنید و سراغ این برج را روی تپه ای در میان این پارک بگیرید. بنای ساده و کم زینتی که شکوه و عظمتش را مدیون تاریخ طولانی خود است.