قاجاری

 
 

موزه ساعت کرمان

719

از دیرباز انسان در تلاش بوده است تا به هر نحوی گذر زمان را نشان دهد؛ از ساعت‌های شنی و آفتابی گرفته تا ساعت‌های کوکی و دیجیتالی امروز، همه و همه از ارزشمندبودن وقت و زمان و تلاش بشر برای نشان‌دادن ثانیه‌ها، دقیقه‌ها و ساعت‌ها حکایت دارد. موزه ساعت کرمان از جاهای دیدنی کرمان است که قصه‌ ساعت‌ها، اختراع و پیشرفت آن‌ها را روایت می‌کند. در موزه ساعت کرمان می‌توان لحظاتی را در گنجینه‌ای از نوای تیک تاک ساعت‌های قدیمی سپری کرد و داستان زندگی آن‌ها را با لهجه‌ گرم و مهربان کرمانی شنید. کجارو شما را به شنیدن صدای گذر ثانیه‌ها در موزه‌ ساعت کرمان دعوت می‌کند.

آقا ماشاالله؛ از قالی تا ساعت : ماشاالله ترابی، از اولین ساعت‌سازهای کرمان در عهد ناصری و در دوران قاجار است. او در ابتدا در صنعت قالی‌بافی کار می‌کرد و به طراحی نقشه‌ قالی می‌پرداخت. بعد از مدتی برای کسب سود بیشتر تصمیم می‌گیرد به خریدوفروش قالی روی آورد و با خریدن چند قالی از بندرعباس راهی کشور هند می‌شود؛ اما سفر به هندوستان، مسیر جدیدی را در زندگی آقا ماشاالله باز می‌کند. در این سفر وی با صنعت ساعت‌سازی آشنا می‌شود و همان جا به ذهنش می‌رسد که وارد این حرفه شود. ماشاالله بعد از بازگشت از این سفر، در کاروان‌سرای گلشن کرمان مغازه‌ای کوچک می‌گیرد؛ مغازه‌ای که به‌دلیل سبک خاصش، در آن دوران مردم زیادی را به تماشای خود می‌کشاند؛ چون تا آن زمان در شهر مغازه‌ای با میز، صندلی و ویترین وجود نداشت و برای اهالی تازگی داشت. او کارش را با مونتاژ قطعات ساعتی شروع می‌کند که از هندوستان آورده بود. بعد از مدتی نام و مغازه ساعت‌سازی‌اش در کرمان معروف می‌شود تا جایی که حاکم وقت کرمان، وی را به دربار دعوت می‌کند و از او می‌خواهد ساعتی بسازد که همه‌ مردم شهر بتوانند آن را ببیند. ماشاالله برای ساخت این ساعت برجی‌شکل، در سفر بعدی خود به هند و پس از جستجو برای یافتن طرح موردنظرش، توانست ساعتی را طراحی کند که سال‌های متمادی در کاروان‌سرای وکیل نصب بود. حرفه و کار ماشاالله به فرزندش اسدالله به ارث رسید و راه پدر را ادامه داد و در کار خود مسلط بود. شهره‌ کار ترابی‌ها به سوئیس نیز رسید. در سال ۱۳۵۲ خورشیدی، کارخانه معروف ساعت‌سازی سوئیسی به نام وست اند واچ (West end Watch) از وی برای سفر به این کشور دعوت کرد تا روشی برای بهبود کیفیت ساعت‌های این کارخانه معرفی کند.

معرفی موزه ساعت کرمان؛ از مغازه تا موزه : تابلوی سردر چوبی مغازه ترابی‌ها با عنوان «ساعت‌فروشی ـ ساعت‌سازی ترابی»، اکنون در موزه‌ ساعت شهر کرمان قرار دارد؛ موزه‌ای که با عشق و علاقه‌ سیروس ترابی، نوه‌ ماشاالله، برپا و به یکی از جالب‌ترین جاهای دیدنی استان کرمان تبدیل شده است. نوه‌ ماشاالله با لهجه‌ شیرین و گرم کرمانی، قصه‌ ساعت‌های آن را روایت می‌کند و هرآنچه که از پدر و پدربزرگش شنیده و تجربه کرده است، برای بازدیدکنندگان نقل می‌کند.

آثار موزه ساعت کرمان؛ گنجینه ساعت‌ها : در موزه ساعت کرمان، ساعت‌ها در چهار غرفه در معرض نمایش هستند که شامل انواع ساعت‌های شنی، آبی، مچی، رومیزی و دیواری می‌شوند و صدای دنگ دنگ برخی از آن‌ها که همچنان کار می‌کنند، به گوش می‌رسد. دو عدد از نفیس‌ترین ساعت‌های رومیزی دنیا موسوم به «ساعت سال کوک» که ساخت کشور آلمان هستند، در این موزه نگهداری می‌شوند. از این نوع ساعت، چهار نمونه در این ایران وجود دارد که دو ساعت دیگر در کاخ گلستان تهران قرار دارند. از دیگر ساعت‌های جالب این گنجینه می‌توان به اولین ساعت آزمایش شده در فضا، ساعت کلیسایی‌شکل ساخت آلمان، ساعت آبی متعلق به دوران صفویان و ساعت‌های مخصوص افراد نابینا اشاره کرد. دیگر اشیای موزه، عینک‌های ذره‌بینی ساخت ترابی بزرگ، سکه‌ها و تمبرهای قدیمی هستند.

باغ و عمارت معین زنجان

عمارت معین

باغ و عمارت تاریخی معین در ضلع جنوب غربی شهر زنجان، از شمال در مجاورت رودخانه زنجان رود و در غرب پل سردار قرار دارد. این بنای زیبا توسط یکی از متمولان شهر در دوره قاجاریه ساخته شده است. بنای داخل باغ با معماری قاجاری و الهام گرفته از قصرهای آن دوران ولی در ابعاد کوچکتر احداث شده است. بنا دارای طرح محوری تقارن بوده و به جای حیاط در وسط باغ بزرگ زیبایی قرار گرفته است. دو اتاق این بنا از همه زوایا به باغ اشراف دارند. ایوان سرتاسر ضلع جنوبی را در بر گرفته و از طریق پله ای شرقی و غربی به کف حیاط مرتبط می شوند. بالای پله دو ستون بزرگ آجری قرار دارد که تا ارتفاع ۵۰ سانتی متر از سنگ در ساختار این ستون ها استفاده شده است. این ستون ها دارای سرستون های تزئین شده با آجر و قالب های گچی هستند. چهار ستون چوبی نیز حدفاصل دو ستون آجری قرار گرفته است که فاصله آنها را با نرده های چوبی آراسته اند. درها و پنجره ها از جنس چوب گردو و با قاب بندی چوبی هستند که شیشه های شفافی درون قابهایشان کار گذاشته شده است. اطراف نمای خارجی درها و پنجره ها تزئینات آجری منحصر بفردی به چشم می آید. سقف بنا شیروانی بوده که با نقش گل و بوته نقاشی شده است. این بنا زیرزمینی سرتاسری دارد که دو درب چوبی برایش در نظر گرفته شده است و دو پنجره مشبک آبی رنگ روشنایی فضا را تأمین می کند. این اثر تاریخی از دو قسمت خانه و باغ تشکیل شده که لمبه کوبی های زیبای سقف و سر ستون های منقوش از تزیینات شاخص این بنا است. خانه در وسط باغی مشجر قرار دارد که یک حوض با چند جوی انشعابی، آب را به نقاط مختلف باغ هدایت می کنند.

حمام حاج شهباز خان

b7ae4b8c-a989-460f-8290-949108f20121

کرمانشاه از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌رود و پیدایش آن به سده چهارم میلادی بازمی‌گردد. این شهر از جمله مناطقی بود که در ابتدای سلطنت آقا محمدخان قاجار به تصرف وی درآمد. دوران رشد و توجه به کرمانشاه در همین دوران قاجاریه بود که مورد توجه دوباره حکومت از لحاظ سیاسی و اجتماعی قرار گرفت. در سال ۱۱۸۴ با منصوب شدن محمد علی میرزا دولتشاه به حکومت کرمانشاهان، طرح‌های شهری را در کرمانشاه به اجرا درمی‌آورد و شکل کنونی شهر کرمانشاه را بنا می‌کند. بیشتر بناهای تاریخی پس از اسلام شهر کرمانشاه در حقیقت مربوط به دوره قاجار و دوران حکومتی محمد علی میرزا است. زمانی که شهر کرمانشاه به دلیل موقعیت خود مورد توجه قرار می‌گیرد، بناهایی در نزدیکی بازار کرمانشاه و محله فیض‌آباد، محله قدیمی شهر، بنا می‌شوند که این بناها شامل مسجدهای قدیمی، تکایا و خانه‌های قدیمی هستند. حاج شهباز خان پسر منوچهر خان بیگلر بیگی یکی از رجال سیاسی و اجتماعی دوره قاجار در زمان محمد علی میرزا دولتشاه در کرمانشاه بود که بناهای تاریخی با ارزشی در این شهر از جمله مسجد حاج شهباز خان و حمام حاج شهباز خان کلهر را احداث کرد. خاندان  حاجی‌زادگان حاکم و ایلخان ایل کلهر در دور قاجار بوده‌اند و پیش از آنکه داوودخان کلهر در سال ۱۲۶۹ هجری شمسی حکومت را در این ایل به دست بگیرد، بر طبق اسناد معتبر، دو دانگ کل شهر کرمانشاه و کل قلمروی کلهر را در دست داشته‌اند. این طایفه یکی از هفت برادر کلهر (منصوری، زینلخانی، کاظم‌خانی، گیلانی، قوچمی، آجودانی و حاجی‌زادگان) بوده‌اند که گفته می‌شود نسب طوایف ایل کلهر به آن‌ها می‌رسد.

حمام حاج شهباز خان همان‌طور که از نامش مشخص است توسط حاج شهباز خان در سال ۱۲۸۳ هجری شمسی ساخته شد . این اثر در تاریخ ۱۲ دی ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۰۴۹۵ به‌عنوان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این حمام تاریخی مانند بسیاری از حمام‌های دوره قاجاریه، شامل سربینه یا رخت‌ کن، گرم خانه و خزینه‌های آب سرد و گرم است و از تمام المان‌های معماری حمام‌های سنتی بهره برده است. سطوح داخل گنبدهای این حمام با استفاده از آهک بری به زیبایی مقرنس‌کاری شده‌اند. سربینه نیز به وسیله نقاشی‌های دیواری تزیین شده است. نقاشی‌های دیواری از دیگر تزیینات چشم‌نواز این حمام به شمار می‌آیند. طاق‌های فضای حمام از نوع طاق پنج و هفت و نحوه پوشش سقف به صورت گنبدی از نوع گنبد طاق چشمه است. امروزه این بنای تاریخی میزبان خانه خلاقیت صنایع دستی کرمانشاه است.

آرامگاه حاج ملا هادی سبزواری

Mulla_Hadi_Sabzevari_Tomb_(ADI3475-05)

سبزوار یکی از شهرهای استان خراسان رضوی است که در شمال شرق ایران قرار گرفته و با مرکز استان یعنی شهر مشهد در حدود ۲۴۰ کیلومتر فاصله دارد. این شهر که در گذشته نام‌های متفاوتی همچون «بیهق»، «ساسویه»، «ساسان آباد» و «سربداران» داشته است، حدود ۲۵۰ هزار نفر جمعیت دارد. سبزوار از دیرباز مراکز علمی و دانشگاهی و به‌خصوص حوزه‌های علمیه قدرتمندی داشته است و به همین دلیل از نظر فرهنگی و دانشگاهی و همچنین تاریخی شهر مهمی است. همین اهمیت باعث شده تا این شهر اندیشمندان شاخصی را در خود پرورش دهد. یکی از این اندیشمندان برجسته «ملا هادی سبزواری» بوده است.

هادی سبزواری یکی از عالمان و اندیشمندان برجسته در زمینه علوم و فلسفه اسلامی بود. وی در سال ۱۲۱۲ هجری قمری در شهر سبزوار به دنیا آمد. او علوم مقدماتی را در سبزوار آموخت و سپس برای یادگیری بیشتر و تکمیل آموخته‌هایش به شهر مشهد سفر کرد. پس از آن به اصفهان رفت تا در زمینه فلسفه و عرفان آموزش ببیند. او در سال ۱۲۴۲ هجری قمری یعنی در سن ۳۰ سالگی دوباره به مشهد برگشت و مدت پنج سال را به تدریس در مدرسه «حاج حسن» مشهد گذراند. هادی در طول سال‌هایی که همچون یک طلبه پرتلاش، به دنبال یادگیری علوم مختلف دینی بود، در کلاس درس استادانی همچون «ملا حسین سبزواری»، «شیخ محمد تقی رازی»، «محمد ابراهیم کلباسی»، «ملا علی مازندرانی» و «ملا اسماعیل کوشکی» حاضر شد و از دانسته‌های آنان بهره گرفت. ملا هادی سبزواری شعرهایی نیز به صورت غزل‌های حکمی و عرفانی سروده‌ و تخلص ایشان در شعرهایشان «اسرار» بوده است. از ملا هادی سبزواری آثار ارزشمندی بر جای مانده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به «اسرار الحکمه فی المفتتح المغتنم»، «النبراس فی اسرار الاساس»، «دیوان اشعار»، «راح قراح و کتاب رحیق در علم بدیع»، «مفتاح الفلاح و مصباح النجاح» و همچنین «رسائل حکیم سبزواری» اشاره کرد. علاوه بر این‌ها منظومه و شرح منظومه سبزواری نیز از ایشان به جا مانده که در این اثر، هادی به تلخیص «اسفار» ملا صدرا پرداخته است. ملا هادی سبزواری در بیست و پنجمین روز از ماه ذی الحجه سال ۱۲۸۹ هجری قمری، در سن ۷۷ سالگی و پس از یک عمر پربار در زمینه یادگیری علوم اسلامی و تدریس آن‌ها از دنیا رفت. در حال حاضر آرامگاه این شخصیت برجسته در شهر سبزوار و در ضلع جنوبی میدان کارگر این شهر قرار دارد.

بنای اولیه این آرامگاه یک سال پس از درگذشت هادی یعنی در سال ۱۲۹۰ هجری قمری توسط «میرزا یوسف مستوفی الممالک» در این محل ساخته شد. میرزا یوسف در نظر داشت در کنار این آرامگاه یک مدرسه برای آموزش علوم دینی نیز تاسیس کند و «ملا محمد سبزواری» پسر بزرگ ملاهادی را نیز به عنوان مدرس این مدرسه انتخاب کند، ولی ملا محمد درگذشت و به همین دلیل نیز این مدرسه ساخته نشد. نگاهی دقیق تر به بنای آرامگاه می‌اندازیم. ساختمان این بنا به‌طور کامل از جنس آجر ساخته شده است. این ساختمان از یک اتاق اصلی مقبره و چهار ایوان در اطراف این اتاق اصلی تشکیل شده است. ضمن اینکه گنبدی آجری بر روی اتاق اصلی مقبره ساخته شده است. البته دو حجره و دو ایوان کوچک نیز در این مجموعه وجود دارد. ورودی این بنا از سمت شمال شرقی و ایوان‌های واقع در اضلاع شرق و غرب به سمت بیرون باز است که سه نورگیر نیز دارد. اگر به سقف اتاق گنبد و همچنین سقف چهار ایوان اطراف بنگرید، می‌توانید آیینه کاری‌های انجام شده در آن‌ها را مشاهده کنید که زیبایی خاصی دارند. این آرامگاه جزو بناهای دارای طراحی داخلی «چلیپایی» شکل است. در ساخت بنا به‌طور عمده از آجر با ملات گچ و گچ خاک استفاده شده است. وجود یک گنبد فیروزه‌ای رنگ و استفاده از کاشی کاری‌هایی رنگارنگ بر زمینه لاجوردی از عواملی هستند که در زیباسازی بنای آرامگاه نقش مهمی دارند. شایان ذکر است که گنبد پوششی کاشی‌کاری شده دارد که در طول سال‌ها چند بار مورد بازسازی قرار گرفته است. همچنین جالب است که یک سری از تزیینات آیینه‌کاری این قسمت مورد بازسازی قرار نگرفته‌اند. برای ساخت قبر نیز از سنگ مرمر بزرگی استفاده شده است، البته در گذشته گویا قبر از جنس گچ بوده و روی آن نیز صندوقی چوبی تعبیه شده بود که در حال حاضر اثری از این صندوق دیده نمی‌شود. در محوطه اطراف بنا، در مجموع چهار باغچه دیده می‌شود که دو تا از آن‌ها در سمت شرق و غرب کوشک قرار دارند و دو باغچه دیگر نیز در سمت جلو واقع شده اند. نکته‌ای که در مورد گنبد آرامگاه ملاهادی سبزواری وجود دارد این است که این گنبد با استفاده از چند نیم دایره ساخته شده است، موردی که در بیشتر گنبد‌های معماری سنتی ایرانی که در بناهای دیگر می‌بینیم، دیده نمی‌شود. این نوع گنبدها در برابر فشارهایی که به آن‌ها وارد می‌شود، آسیب‌پذیرتر هستند. شاید به همین دلیل باشد که هم‌اکنون ترک‌هایی در روی آهیانه گنبد آرامگاه به چشم می‌خورند. آرامگاه ملا هادی سبزواری به عنوان یک اثر تاریخی ارزشمند در ۹ مرداد سال ۱۳۵۵ هجری شمسی و با شماره ثبت ۱۳۳۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

عمارت قزاقخانه تهران

72fcfdce-fecc-4db1-9b78-79b4d8881e79-840x560

در نزدیکی کاخ شهربانی تهران بنای قدیمی با معماری ساده به چشم می‌خورد که عمارت قزاقخانه نام دارد. این بنا با زیبایی و معماری جذاب خود هر بازدیدکننده‌ای را وسوسه می‌کند که از این بنا دیدن کند. این بنا را می‌توان یکی از اولین ساختمان‌های اداری و نظامی پایتخت نامید که تا امروز پا برجاست و در دل پایتخت قرار دارد. عمارت قزاقخانه در سال ۱۲۸۰ به دستور مظفرالدین شاه و در زمان ناصرالدین شاه ساخته شده است و حدود ۱۶۰ هزار متر مربع مساحت دارد. بنای عمارت قزاقخانه تهران در گذشته محلی برای استقرار قوای قزاق بود (قوای نظامی ویژه‌ای که در پی قراردادی بین ایران و روسیه تشکیل شد) که رضا شاه و کلنل لیاخوف فرماندهان این ارتش بودند. سازه عمارت قزاقخانه در ۳ طبقه ساخته شده که در طبقه‌ی اول تالارهایی آجری و در طبقات بالاتر راهروهایی با اتاق‌های مختلف وجود دارد. این عمارت تا سال‌ها قبل در اختیار ارتش بود و بخش‌هایی از آن مورد مرمت قرار گرفت. امروزه می‌توان نمونه‌ای از بازسازی‌های دیوار بیرونی عمارت که شامل کاشی‌ها و آجرهای زیبا و همچنین گچبری‌های ساده است را دید و پی به رمز و راز این بنای قدیمی برد. سازه عمارت قزاقخانه نیاز شدیدی به بازسازی داخلی دارد و نمی‌توان از آن بازدید کرد. به جز ساختمان عمارت قزاقخانه دو بنای دیگر که خوابگاه سربازان بوده نیز باقی مانده که قرار است تا در آینده در این مجموعه مورد مرمت قرار گیرند و ابهت گذشته‌ی خود را باز پس گیرند. در پلان عمارت قزاقخانه ترکیبی از هنر اروپایی و ایرانی به چشم می‌خورد و با داشتن ایوان‌های مختلف دید خوبی به اطراف خود دارد. دلیل وجود ایوان‌های مختلف این مجموعه این است که در محوطه‌ی کنار آن مراسمات نظامی برگزار می‌شد و افراد والامقام در آن ایوان‌ها به تماشا می‌ایستادند. معماری این بنا بسیار هنرمندانه انجام شده و نمای بیرونی آن با وجود آسیب دیدن هنوز هم زیبا است. امروزه عمارت قزاقخانه در اختیار دانشگاه هنر تهران قرار دارد و همچنان منتظر بازسازی‌های لازم است. اگر روزی از کاخ شهربانی و سردر باغ ملی دیدن کردید، حتما در کنار عمارت قزاقخانه نیز عکس یادگاری بگیرید و از تماشای معماری جذاب آن لذت ببرید. آدرس عمارت قزاقخانه به راحتی قابل جستجو است و می‌توانید به خیابان امام خمینی، سردر باغ ملی و محوطه میدان مشق تهران بروید و آن را به نظاره بنشینید.