بندرعباس
تنگه چاهکوه
جزیره زیبای قشم با ۱۵۰۰ کیلومتر مربع وسعت، بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس محسوب می‌شود و در تنگه هرمز قرار دارد. جهت‌گیری این جزیره از شمال شرق به جنوب غرب است. قشم جاذبه‌های بی‌نظیر و حیرت‌آوری را در دل خود گنجانده است و هفت جاذبه اصلی در آن وجود دارد که به عجایب هفت‌گانه قشم مشهور هستند. عجایب هفت‌گانه قشم در محدوده ژئوپارک قشم واقع شده‌اند. ژئوپارک به منطقه‌ای اطلاق می‌شود که چند پدیده زمین‌شناسی، طبیعی، فرهنگی و زیستی شاخص و منحصربه‌فرد در آن وجود داشته باشد. ژئوپارک قشم، اولین و تنها ژئوپارک در خاورمیانه است که سال ۲۰۰۶ در شبکه جهانی ژئو‌پارک‌ها به ثبت یونسکو رسید. کشور ایران بعد از مالزی، چین، کره، ویتنام و ژاپن به‌عنوان ششمین کشور آسیایی شناخته می‌شود که دارای ژئوپارک است. تنگه چاهکوه از عجایب هفتگاه قشم است و یکی از سایت‌های اصلی ژئوپارک قشم محسوب می‌شود. این تنگه در بخش غربی سواحل شمالی جزیره قشم و در قسمت مرکزی ژئوپارک قرار دارد. تنگه چاهکوه جاذبه‌ای طبیعی و خارق‌العاده در منطقه‌ای به نام شهاب است که در ۷۰ کیلومتری قشم و نزدیک به روستای چاهوی شرقی واقع شده است. تنگه چاهکوه با فرودگاه بین‌المللی قشم ۴۲ کیلومتر فاصله دارد. فاصله این تنگه با اسکله مسافربری شهید ذاکری ۹۳ کیلومتر و تا بندر لافت ( جابه‌جایی همراه با خودرو) حدودا ۵۵ کیلومتر است.
برای رفتن به تنگه چاهکوه قشم ابتدا باید خود را از مسیرهای زمینی به بندرعباس برسانید. با خودروی شخصی، اتوبوس یا قطار می‌توان به بندرعباس سفر کرد. فاصله تهران تا بندرعباس بسته به مسیری که انتخاب می‌کنید بین ۱۲۷۶ تا ۱۵۱۰ کیلومتر است و حدود ۱۵ ساعت زمان می‌برد. اگر با خودروی شخصی به بندرعباس سفر کرده‌اید و می‌خواهید با لندی‌گراف، خودرو را به جزیره ببرید؛ باید به بندر پل در ۸۲ کیلومتری مرکز بندرعباس بروید. پیمودن این مسیر حدودا یک ساعت زمان می‌برد. از این اسکله با شناور به بندر لافت منتقل می‌شوید. عبور از بندر لافت به تنگه چاهکوه حدود ۴۷ دقیقه زمان می‌برد. اگر قصد بردن خودرو شخصی به جزیره را ندارید و از طریق مسیر ریلی خود را به بندر عباس رسانده‌اید، بهترین مسیر، رفتن به اسکله شهید حقانی در هشت کیلومتری ایستگاه راه آهن است. بعد از حرکت از این اسکله، شناورها بعد حدود یک ساعت و ۱۸ دقیقه در بندر شهید ذاکری پهلو می‌گیرند. در این بندر با اجاره خودرو یا تاکسی، پس از حدود یک ساعت و ۱۹ دقیقه به تنگه چاهکوه می‌رسید. شاید آسان‌ترین و راحت‌ترین راه برای سفر به جزیره قشم مسیر هوایی باشد. فاصله هوایی تهران تا قشم حدود ۱,۰۷۰ کیلومتر است و حدود دو ساعت زمان می‌برد. از فرودگاه بین‌المللی قشم با گرفتن تاکسی یا اجاره خوردو، پس از حدود ۳۹ دقیقه به تنگه چاهکوه می‌رسید. برای رفتن به جاذبه طبیعی تنگه چاهکوه قشم ابتدا باید از میدان درگهان قشم وارد جاده غربی شوید. در این مسیر بعد از دو کیلومتر، دو راهی دیرستان نمایان می‌شود که باید به مسیر مستقیم ادامه دهید. بعد از حدود ۱۱ کیلومتر و گذر از یک میدان، وارد اولین جاده سمت راست شوید. در این مسیر بعد از ۳۹ کیلومتر به روستای چاهوی شرقی خواهید رسید و در مسیر سمت چپ بعد از حدود دو کیلومتر تنگه چاهکوه خودنمایی می‌کند. راه دسترسی به تنگه چاهکوه کاملا آسفالته و فقط دو کیلومتر پایانی خاکی است.
دره چاهکوه چنان زیبا و منحصربه‌فرد است که با قدم گذاشتن در آن احساس می‌کنید وارد سیاره‌ای دیگر شده‌اید. تنگه چاهکوه هنر طبیعت است. فضای دره متفاوت و عجیب به نظر می‌رسد و دست‌خط طبیعت در این نقطه از زمین جور دیگری است. در تنگه، صخره‌هایی با عمق ۱۰۰ متر با ظاهر عجیب قد علم می‌کنند و نا‌خواسته شما را مجذوب عظمت خود خواهند کرد. اشکال شگفت‌انگیز و بی‌زاویه سنگ‌ها در تنگه چاهکوه، همگان را مبهوت و قدرت طبیعت می‌کنند. سنگ‌ها در دره چنان صاف و صیقلی هستند که گویی با ابر و اسفنج طرف هستیم. بازدیدکنندگان در دره به این فکر فرو می‌روند که چگونه زمان با اهرم آب و باد بر ماهیت سخت سنگ غلبه کرده است. فرآیندهای طبیعی دست‌به‌دست هم داده‌اند و طی میلیون‌ها سال، با صبر و حوصله این اثر هنری منحصربه‌فرد را ساخته و پرداخته‌اند. این تنگه دارای صخره‌هایی است که در طول زمان به‌طور شگفت‌انگیزی فرسایش یافته و ظاهری به خود گرفته‌اند که فقط در چند نقطه محدود جهان می‌توان شبیه آن را مشاهده کرد. صخره‌های آهکی این منطقه با وزش بادهای تند و جاری شدن آب، طی میلیون‌ها سال، ظاهر کنونی خود را به دست آورده‌اند. در ورودی تنگه چاهکوه تندیسی طبیعی وجود دارد که به «سه سر نگهبان» شهرت یافته است. بعد از تندیس چهار چاه وجود دارد که محلی برای ذخیره آب شیرین ساکنان اطراف تنگه است. تنگه چاهکوه، از صدها سال پیش به‌عنوان مهمترین منبع تامین آب شیرین برای جزیره و ساکنان اطراف خود بوده است. این منطقه از نظر بومیان منطقه مقدس است و به‌عنوان دره مقدس شناخته می‌شود. دلیل این باور به گذشته‌های دور بازمی‌گردد؛ زمانی که بومیان منطقه از آبی که در چاه‌ها و چاله‌های آن جمع می‌شد؛ برای شفای بیماران خود استفاده می‌کردند.
نام تنگه چاهکوه از ترکیب دو بخش «چاه» و «کوه» تشکیل شده است که به کابرد تنگه به‌خصوص در گذشته بازمی‌گردد. چاه‌ها و حفره‌های طبیعی شکل گرفته در دل دیواره و کف تنگه یکی از دلایل این نام گذاری بوده‌اند. دلیل دیگر و شاید اصلی این نام‌گذاری وجود چهار حلقه چاه در نقطه شروع تنگه است که توسط ساکنان روستاهای نزدیک تنگه چاهکوه حفر شده‌اند و امکان ذخیره آب شیرین و نزولات جوی را در طول سال فراهم می‌کنند. این چاه‌ها به‌عنوان منبعی برای ذخیره آب شیرین برای تابستان قلداد می‌شوند و آب‌های جاری و باران در آنها باقی می‌مانند. در مسیر تنگه چاهکوه کانال باریک جوی مانندی وجود دارد که آب را به داخل چاه‌ها هدایت می‌کند. این کانال‌ها و چاه‌ها از قدمت ۴۰۰ ساله برخوردارند. غالب اوقات یک نگهبان بر سر چاه‌های تنگه چاهکوه حضور دارد و با خوش‌رویی برای کسانی که آب طلب کنند، از چاه آب می‌کشد.
دلیل اصلی شکل‌گیری تنگه چاهکوه و دره‌های مشابه آن، شکستگی ایجاد شده در یک طاقدیس بزرگ است. طاقدیس‌ها چین‌خوردگی‌های طاق مانند زمین هستند که در ایجاد جاذبه‌های دیگر قشم، همچون گنبد نمکی و غار نمکدان نیز تاثیر داشته‌اند. نیروهای طبیعی زمین سبب شده‌اند تا یک گسل، کوه سنگی یک‌پارچه را به‌صورت ضربدری برش دهد و چهار تنگه ایجاد کند. تنگه چاهکوه و آنچه در آن به چشم می‌خورد نتیجه سال‌های طولانی فرسایش به‌وسیله باد، آب باران، بارش‌های سیل‌آسا و شدید و نور آفتاب است. تنگه چاهکوه به رشته کوه‌های زاگرس مرتبط می‌شود. این تنگه در واقع شامل دره اصلی و دره عمود بر آن می‌شود و شکلی مانند چهارراه را تشکیل می‌دهد. چاهکوه از چهار طرف دارای چهار تنگه است که دیواره‌های آنها به هم رسیده‌اند و از همه از آنها می‌توان وارد تنگه شد. وقتی از یک طرف وارد تنگه شویم پس از پیمایش مسیر نسبتا کوتاهی به دو شکاف در دو سوی خود برخورد می‌کنیم که هرکدام ما را به مسیر جدیدی با ویژگی‌های جدید هدایت می‌کنند.
مسیر تنگه چاهکوه از سمت شمال به جنوب کم‌عرض می‌شود و شیب آن افزایش پیدا می‌کند. تغییر عرض تنگه و شیب آن نشان از سیلابی بودن دره دارد. در انتهای دره، مسیر به‌شکل حرف انگلیسی (V) درمی‌آید. در این بخش از تنگه فاصله دو دیواره به نیم‌متر می‌رسد؛ در حالی که هنوز دیواره‌ها بسیار بلند هستند. این شرایط سبب می‌شود فضای تنگه بسیار تاریک به نظر برسد؛ اما آسمان به وضوح از لایه‌های دیواره‌ها خودنمایی می‌کند. دیواره‌های رسوبی تنگه چاهکوه از ماسه سنگ‌های آهکی سست و لایه‌های میانی مارن قرمز، سیلت و آهک تشکیل شده‌اند. وجود این مواد در ساختار تنگه، مسیر را برای فرسایش و انحلال مستعد ساخته است. شیارها و خطوط فرسایشی موازی در دیواره‌ها عمق زیادی دارند و فرم قاشقی یا قیفی به خود گرفته‌اند. در کف تنگه چاهکوه حفره‌های کم‌عمق طبیعی به چشم می‌خورند که آب باران برای مدتی در آنها ذخیره می‌شود. آهک یا بی‌کربنات کلسیم موجود در دیواره تنگه نسبت به اسید موجود در آب بارن واکنش نشان می‌دهد و در آن حل می‌شود. این فرآیند شکاف‌ها و حفره‌های کوچک ایجاد می‌کند. آب نمی‌تواند به این سنگ‌ها نفوذ کند؛ به همین دلیل این فرسایش لایه به لایه رخ می‌دهد و آب پس از چرخیدن در حفره‌ها دوباره بیرون می‌ریزد یا تبخیر می‌شود. تکرار این فرآیند در طول زمان سبب می‌شود حفره‌ها روز به روز بزرگ‌تر شوند و طی میلیون‌ها سال شیارهای عمیق و طویل و انواع حفره‌های عدسی، قاشقی و کروی شکل در دیواره و کف دره شکل بگیرد.
پوشش گیاهی منطقه چاهکوه درخت و درختچه است که با آب و هوای بیابانی و استوایی منطقه سازگار هستند. با اینکه تنگه چاهکوه مسیر آب است؛ اما به‌جز مقدار کمی علف و خار بیاببانی محدود، درون تنگه پوشش گیاهی خاصی وجود ندارد. چاه‌های طبیعی موجود در منطقه سبب شده‌اند که ۱۶ گونه جانور و پرنده در آن زندگی کنند. زیستگاه نوعی غزال، از گونه های ارزشمند حیوانی، در این منطقه است. تنگه چاهکوه قشم یک اثر طبیعی منحصربه‌فرد است که طی میلیون‌ها سال شکل هنری امروزی خود را به دست آورده است؛ پس لازم است گردشگران نسبت به حفظ و آسیب نرساندن به آن حساس باشند. مسافران باید از یادگاری نوشتن بر دیواره تنگه، کندن و جابه‌جا کردن سنگ‌ها خودداری کنند. در طول تنگه چاهکوه سطل زباله‌ای وجود ندارد و بازدیدکنندگان باید زباله‌های خود را در کیسه‌ای جمع کنند تا سبب زشتی محیط تنگه نشوند. افراد می‌توانند با جمع‌آوری زباله‌هایی که در تنگه رها شده است به حفظ و بقای این تنگه زیبا کمک بسیاری کنند. توجه و احترام به سنت‌ها و آداب منطقه، افراد بومی و احترام به آنها از نکات مهم سفر است. در تنگه چاهکوه تلفن‌های همراه آنتن ندارند و بهتر است قبل از سفر به تنگه، دوستان خود را مطلع کنید. در گذر از قسمت‌های پرشیب تنگه باید بسیار احتیاط کنید و مراقب افراد کوچک‌تر و مسن باشید. جزیره قشم در منطقه گرمسیری واقع شده است و ساکنان آن در فصل تابستان رطوبت هوای بالا و شرایط شرجی را تجربه می‌کند. از این‌رو اواخر بهار و تابستان زمان مناسبی برای سفر به قشم نیست. فصل‌های خنک‌تر و نیمه دوم سال بهترین زمان برای سفر به این جزیره هستند. اوایل بهار نیز برای سفر به قشم و تنگه چاهکوه پیشنهاد می‌شود. زمان بازدید از تنگه چاهکوه از ساعت ۸ تا ۱۷ است. به‌دلیل دیواره‌های بلند تنگه نباید دیدن از آن را به ساعات پایانی روز موکول کرد؛ زیرا فضای تنگه زود تاریک می‌شود. مدت زمان تقریبی بازدید از تنگه حدود سه ساعت است و برای ورود به تنگه هزینه‌ای دریافت نمی‌شود.
چاه های تلا هرمزگان
چاه‌های تلا که با نام‌های چاه‌های طلا، چاه های تل‌آب و چاه‌های بندر لافت نیز شناخته می‌شوند، از ترکیب تل آب به معنی آب گرفته از شیب تل واژه‌سازی شده است. این چاه‌ها از جاهای دیدنی قشم محسوب می‌شوند و در ۷۶ کیلومتری شهر قشم و در ۳۰ کیلومتری شمال فرودگاه بین‌المللی قشم قرار دارند. این حلقه‌های متعدد چاه آب در داخل گودالی در دامنه کوه، از تکنولوژی ذخیره آب پارسیان جزیره‌نشین در عهد هخامنشی و دوره زرتشتیان می‌گویند. با زحمت زیاد، این چاه‌ها از دل سنگ‌های شیستی برای ذخیره آب زلال باران حفر شده‌اند. تل مشرف بر این چاه‌ها، با سطح سنگی مرجانی، آب باران را به گودال محل چاه‌ها هدایت می‌کند و از آنجا که کف چاه‌ها به لایه‌های گچی ختم شده است، آب برای مدتی طولانی نسبتا سالم و خنک در آن باقی می‌ماند. در بالای چاه‌های تلا دو اثر تاریخی برج دیده‌بانی بازمانده از قرن هفدهم نیز رویت می‌شود. البته بیش از همه، بادگیرهای خانه‌های روستای لافت در دو جبهه نگاه‌ها را به سوی خود می‌کشانند. این آثار از نظر فناوری تهویه هوا در نقاط گرمسیری در نوع خود بی‌نظیر هستند.
معبد هندوها بندرعباس
معبد هندوها که در شهر بندرعباس واقع شده، در سال ۱۳۱۰ هجری قمری، در زمان حکومت محمد حسن‌خان سعدالملک احداث شده‌است. اساس ساختمان این معبد عبارت است از یک اتاق چهارگوش میانی که بر روی آن گنبدی قرار گرفته است. سبک معماری این گنبد را مقرنس های پیرامونی آن نه تنها از دیگر گنبدهای موجود در سواحل خلیج فارس، بلکه از گنبدهای سراسر ایران متفاوت می سازد. طرح این بنا کاملاً از معماری معابد هندی متاثر است. این معبد از نشانه های معدود تاریخی بندرعباس است که توجه هر تازه واردی را به خود جلب می کند که امروزه در کنار یکی از خیابان های اصلی شهر قرار گرفته است. این معبد برای نیاز های هندو های مقیم شهر بندرعباس که از سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴ هـ. ش سکونت داشته و به کارهای تجاری می‌پرداختند ساخته شد که یکی از نقطه های مهم ارتباط فرهنگی و هنری میان ایران و هند است. هندوها پیروان مکتب برهمنی (کسانی که به خدایان برهما، ویشنو و شیوا معتقدند) هستند و این معبد بنابر تحقیقات به عمل آمده متعلق به خدایان ویشنو است. در ساخت پرستشگاه هندو ها در بندرعباس طبق موقعیت جغرافیایی در آن زمان، از لاشه سنگ، ملات گل و ساروج، سنگ های مرجانی خاک و گچ‌های ضخیم ماده و گچ لویی استفاده شده است.
معماری پرستشگاه هندوها : اساس ساختمان این معبد عبارت است از یک اتاق چهارگوش میانی که بر روی آن گنبدی قرار گرفته. سبک معماری این گنبد را مقرنس های پیرامون آن نه تنها از دیگر گنبدهای موجود در سواحل خلیج فارس، بلکه از گنبدهای سراسر ایران متفاوت می سازد. ساختمان اتاق معبد و محراب در قسمت شمال معبد واقع شده و دور اتاق معبد نیز از طاقچه و قاب های کور ساخته شده است. در اطراف اتاق معبد نیز ۴ راهرو وجود دارد که در گذشته زوار به دور آن زیارت می کردند. داخل راهروها حجره های کوچکی است که برای طلبه های مکتب برهمنی در نظر گرفته شده و داخل برخی از اتاق ها نقاشی های مذهبی دیده می شود که یکی از مهمترین آنها خدای فلوت زن به نام کریشنا است. داخل راهرو غربی راه پله های مارپیچی وجود دارد که به سمت بالا است و به بام معبد منتهی می شود که ساق معبد بوده و با جرزهای پس رونده که الهام از معماری ایرانی است تشکیل شده است و ۴ نورگیر در ۴ طرف این فضای چند ضلعی روی جرزها و جود دارد و گنبد عظیمی با لایه های ذوزنقه ای و تزئینات آیین هندویی دیده می شود. همچنین اطراف و در ۴ طرف گنبد حدود ۷۲ برجک مخصوص هندویی وجود دارد که در وسط گنبد میله بزرگی قرار گرفته که در حقیقت محور زمین و آسمان را نشان می دهد. در قسمت ضلع شرقی گنبد نیز تالار بزرگی وجود دارد که تالار اجتماعات بوده و در این تالار نقاشی های مختلفی به چشم می خورد که هر کدام از آنها بیانگر فلسفه خاصی از اعتقادات مختلف مردم هند است. معبد هندوها ۱۱۶ سال پیش ساخته شد و یکی از نقطه های مهم ارتباط فرهنگی و هنری بین ایران و هند است که باید حفظ شود و متأسفانه به علت عدم توجه گذشتگان غالب نقاشی های آن از بین رفته و بنا هم به علت مصالح ساخت موجود و تغییرات آب و هوایی با وجود مرمت های پی در پی هنوز آثار ویرانی در آن به چشم می خورد. این معبد یکی از آثار منحصر به فردی است که از سوی پولدار های شهری به نام شیکار پور در غرب هند ساخته شد و در سال ۱۳۴۴ هـ.ش که بندرعباس را ترک کردند، بت هایی که در معبد و در طاقچه محراب بود نیز با خود بردند و این بنا به تدریج مخروبه شد تا این که از طریق سازمان میراث فرهنگی در چند نوبت مرمت شد و هنوز نیاز به تعمیر دارد. معبد هندو ها از تابستان سال ۱۳۸۴ تا کنون به بهانه مرمت تعطیل است. هم اکنون عملیات مرمت این معبد به دلایل نامعلومی متوقف شده است.
طولانی ترین پل تاریخی ایران
این پل که به پل کول هم معروف است درست در ۵۰ کیلومتری غرب شهر بندرعباس در۲۰ کیلومتری غرب مغ احمد بر روی رودخانه کول قرار گرفته و بر خلاف پل‌های دیگر دوره صفویه که آجری هستند، از سنگ های بدون شکل ساخته شده است. اگر گذارتان به این پل بیفتد، دهانه های بسیار زیادی را در آن می بینید که توصیه می کنیم یک صبح تا ظهر برای شمردن آنها وقت نگذارید! کسانی که قبل از شما این دهانه ها را شمرده اند تعداد آنها را ۲۳۳ دهانه اعلام کرده اند که ۳۳ دهانه آن سالم و بیش از ۲۰۰ متر آن قابل احیاء است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در میان دهانه های این پل چشمه تاق‌هایی در دو طبقه تعبیه شده و بنای این پل را تبدیل به یکی از عالی‌ترین طرح‌های پل‌سازی ایران قدیم کرده است.
حمام زیرزمینی بستک
هرمزگان بهشت بناهای تاریخی است. جایی که هر گوشه از خاکش پا بگذارید، یادگاری از تاریخ طولانی کشور را خواهید دید و حمام خانی بستک به عنوان یک بنای قاجاری اگرچه قدمتی کمتری نسبت به بسیاری دیگر از بناهای این منطقه دارد اما یکی از دیدنی های معماری هرمزگان به حساب می آید. حمام خانی بستک در غرب استان هرمزگان و در شهر بستک قرار دارد. این حمام که در سال ۱۳۷۳ مورد مرمت قرار گرفت به حمام زیرزمینی معروف است که مثل دیگر حمام های زیر زمینی در ارتفاعی پایین تر از سطح زمین قرار گرفته تا هم استحکام و طول عمر دیوارهای آن بیشتر باشد و هم گرمای بیشتری را در ایام سرد زمستان در خود نگه دارند. آب مورد نیاز حمام خانی بستک در قدیم از طریق برکه‌ها و آبگیرهای بزرگ و متعددی که در شهر و اطراف آن وجود داشته تأمین می‌شد. میرآب ها آب را از برکه به کمک حیوانات باربر به حمام می بردند و به قسمت‌های مختلف حمام منتقل می‌کردند. در زمستان هم آب را با آتش گرم می کردند تا اهالی منطقه بتوانند از حمام استفاده کننند . حمام خانی بستک که در جوار خانه بنی عباسی بنا شده‌است، سبک معماری چهار طاقی دارد و گنبدی مستطیل شکل بالای چهار طاق آن به چشم می خورد. این بنا دارای ۱۴ گنبد کوچک و بزرگ است و خطوط طاق نمای گرداگرد دیواره داخلی اش با ظرافت خاصی ساخته شده است. این حمام را از جهت معماری، به حمام گنجعلی خان کرمان شبیه می دانند که البته ابعاد و اندازه‌های کوچک‌تری دارد. حمام خانی بستک که در جوار خانه بنی عباسی بنا شده‌است، سبک معماری چهار طاقی دارد و گنبدی مستطیل شکل بالای چهار طاق آن به چشم می خورد.
بستک کجاست؟ بستک از شهرهای استان هرمزگان است که از قدیم محلی برای استراحت کاروان‌ها به حساب می آمد. این شهر در بخش های کوهستانی هرمزگان قرار گرفته و از شمال و غرب به استان فارس و از شرق و جنوب به استان هرمزگان می رسد. بستک جزو معدود شهرستان‌های استان هرمزگان است که به دریا راه ندارد، آب آن تلخ و شور و دارای املاح گچی و گوگرد است و به دلیل نزدیکی به خلیج فارس، منطقه حاره و موقعیت کوهستانی اش اقلیم خاص و متفاوتی پیدا کرده است. یعنی در حالی که در تابستان گرم وخشک است، زمستان های سرد و خشکی هم دارد. این شهر در فاصله ۱۷۰کیلومتری بندرعباس و ۱۱۰کیلومتری شهرستان لار قرار دارد.