قشم
تنگه چاهکوه
جزیره زیبای قشم با ۱۵۰۰ کیلومتر مربع وسعت، بزرگترین جزیره خلیج فارس محسوب می‌شود و در تنگه هرمز قرار دارد. جهت‌گیری این جزیره از شمال شرق به جنوب غرب است. قشم جاذبه‌های بی‌نظیر و حیرت‌آوری را در دل خود گنجانده است و هفت جاذبه اصلی در آن وجود دارد که به عجایب هفت‌گانه قشم مشهور هستند. عجایب هفت‌گانه قشم در محدوده ژئوپارک قشم واقع شده‌اند. ژئوپارک به منطقه‌ای اطلاق می‌شود که چند پدیده زمین‌شناسی، طبیعی، فرهنگی و زیستی شاخص و منحصربه‌فرد در آن وجود داشته باشد. ژئوپارک قشم، اولین و تنها ژئوپارک در خاورمیانه است که سال ۲۰۰۶ در شبکه جهانی ژئو‌پارک‌ها به ثبت یونسکو رسید. کشور ایران بعد از مالزی، چین، کره، ویتنام و ژاپن به‌عنوان ششمین کشور آسیایی شناخته می‌شود که دارای ژئوپارک است. تنگه چاهکوه از عجایب هفتگاه قشم است و یکی از سایت‌های اصلی ژئوپارک قشم محسوب می‌شود. این تنگه در بخش غربی سواحل شمالی جزیره قشم و در قسمت مرکزی ژئوپارک قرار دارد. تنگه چاهکوه جاذبه‌ای طبیعی و خارق‌العاده در منطقه‌ای به نام شهاب است که در ۷۰ کیلومتری قشم و نزدیک به روستای چاهوی شرقی واقع شده است. تنگه چاهکوه با فرودگاه بین‌المللی قشم ۴۲ کیلومتر فاصله دارد. فاصله این تنگه با اسکله مسافربری شهید ذاکری ۹۳ کیلومتر و تا بندر لافت ( جابه‌جایی همراه با خودرو) حدودا ۵۵ کیلومتر است.
برای رفتن به تنگه چاهکوه قشم ابتدا باید خود را از مسیرهای زمینی به بندرعباس برسانید. با خودروی شخصی، اتوبوس یا قطار می‌توان به بندرعباس سفر کرد. فاصله تهران تا بندرعباس بسته به مسیری که انتخاب می‌کنید بین ۱۲۷۶ تا ۱۵۱۰ کیلومتر است و حدود ۱۵ ساعت زمان می‌برد. اگر با خودروی شخصی به بندرعباس سفر کرده‌اید و می‌خواهید با لندی‌گراف، خودرو را به جزیره ببرید؛ باید به بندر پل در ۸۲ کیلومتری مرکز بندرعباس بروید. پیمودن این مسیر حدودا یک ساعت زمان می‌برد. از این اسکله با شناور به بندر لافت منتقل می‌شوید. عبور از بندر لافت به تنگه چاهکوه حدود ۴۷ دقیقه زمان می‌برد. اگر قصد بردن خودرو شخصی به جزیره را ندارید و از طریق مسیر ریلی خود را به بندر عباس رسانده‌اید، بهترین مسیر، رفتن به اسکله شهید حقانی در هشت کیلومتری ایستگاه راه آهن است. بعد از حرکت از این اسکله، شناورها بعد حدود یک ساعت و ۱۸ دقیقه در بندر شهید ذاکری پهلو می‌گیرند. در این بندر با اجاره خودرو یا تاکسی، پس از حدود یک ساعت و ۱۹ دقیقه به تنگه چاهکوه می‌رسید. شاید آسان‌ترین و راحت‌ترین راه برای سفر به جزیره قشم مسیر هوایی باشد. فاصله هوایی تهران تا قشم حدود ۱,۰۷۰ کیلومتر است و حدود دو ساعت زمان می‌برد. از فرودگاه بین‌المللی قشم با گرفتن تاکسی یا اجاره خوردو، پس از حدود ۳۹ دقیقه به تنگه چاهکوه می‌رسید. برای رفتن به جاذبه طبیعی تنگه چاهکوه قشم ابتدا باید از میدان درگهان قشم وارد جاده غربی شوید. در این مسیر بعد از دو کیلومتر، دو راهی دیرستان نمایان می‌شود که باید به مسیر مستقیم ادامه دهید. بعد از حدود ۱۱ کیلومتر و گذر از یک میدان، وارد اولین جاده سمت راست شوید. در این مسیر بعد از ۳۹ کیلومتر به روستای چاهوی شرقی خواهید رسید و در مسیر سمت چپ بعد از حدود دو کیلومتر تنگه چاهکوه خودنمایی می‌کند. راه دسترسی به تنگه چاهکوه کاملا آسفالته و فقط دو کیلومتر پایانی خاکی است.
دره چاهکوه چنان زیبا و منحصربه‌فرد است که با قدم گذاشتن در آن احساس می‌کنید وارد سیاره‌ای دیگر شده‌اید. تنگه چاهکوه هنر طبیعت است. فضای دره متفاوت و عجیب به نظر می‌رسد و دست‌خط طبیعت در این نقطه از زمین جور دیگری است. در تنگه، صخره‌هایی با عمق ۱۰۰ متر با ظاهر عجیب قد علم می‌کنند و نا‌خواسته شما را مجذوب عظمت خود خواهند کرد. اشکال شگفت‌انگیز و بی‌زاویه سنگ‌ها در تنگه چاهکوه، همگان را مبهوت و قدرت طبیعت می‌کنند. سنگ‌ها در دره چنان صاف و صیقلی هستند که گویی با ابر و اسفنج طرف هستیم. بازدیدکنندگان در دره به این فکر فرو می‌روند که چگونه زمان با اهرم آب و باد بر ماهیت سخت سنگ غلبه کرده است. فرآیندهای طبیعی دست‌به‌دست هم داده‌اند و طی میلیون‌ها سال، با صبر و حوصله این اثر هنری منحصربه‌فرد را ساخته و پرداخته‌اند. این تنگه دارای صخره‌هایی است که در طول زمان به‌طور شگفت‌انگیزی فرسایش یافته و ظاهری به خود گرفته‌اند که فقط در چند نقطه محدود جهان می‌توان شبیه آن را مشاهده کرد. صخره‌های آهکی این منطقه با وزش بادهای تند و جاری شدن آب، طی میلیون‌ها سال، ظاهر کنونی خود را به دست آورده‌اند. در ورودی تنگه چاهکوه تندیسی طبیعی وجود دارد که به «سه سر نگهبان» شهرت یافته است. بعد از تندیس چهار چاه وجود دارد که محلی برای ذخیره آب شیرین ساکنان اطراف تنگه است. تنگه چاهکوه، از صدها سال پیش به‌عنوان مهم‌ترین منبع تامین آب شیرین برای جزیره و ساکنان اطراف خود بوده است. این منطقه از نظر بومیان منطقه مقدس است و به‌عنوان دره مقدس شناخته می‌شود. دلیل این باور به گذشته‌های دور بازمی‌گردد؛ زمانی که بومیان منطقه از آبی که در چاه‌ها و چاله‌های آن جمع می‌شد؛ برای شفای بیماران خود استفاده می‌کردند.
نام تنگه چاهکوه از ترکیب دو بخش «چاه» و «کوه» تشکیل شده است که به کابرد تنگه به‌خصوص در گذشته بازمی‌گردد. چاه‌ها و حفره‌های طبیعی شکل گرفته در دل دیواره و کف تنگه یکی از دلایل این نام گذاری بوده‌اند. دلیل دیگر و شاید اصلی این نام‌گذاری وجود چهار حلقه چاه در نقطه شروع تنگه است که توسط ساکنان روستاهای نزدیک تنگه چاهکوه حفر شده‌اند و امکان ذخیره آب شیرین و نزولات جوی را در طول سال فراهم می‌کنند. این چاه‌ها به‌عنوان منبعی برای ذخیره آب شیرین برای تابستان قلداد می‌شوند و آب‌های جاری و باران در آنها باقی می‌مانند. در مسیر تنگه چاهکوه کانال باریک جوی مانندی وجود دارد که آب را به داخل چاه‌ها هدایت می‌کند. این کانال‌ها و چاه‌ها از قدمت ۴۰۰ ساله برخوردارند. غالب اوقات یک نگهبان بر سر چاه‌های تنگه چاهکوه حضور دارد و با خوش‌رویی برای کسانی که آب طلب کنند، از چاه آب می‌کشد.
دلیل اصلی شکل‌گیری تنگه چاهکوه و دره‌های مشابه آن، شکستگی ایجاد شده در یک طاقدیس بزرگ است. طاقدیس‌ها چین‌خوردگی‌های طاق مانند زمین هستند که در ایجاد جاذبه‌های دیگر قشم، همچون گنبد نمکی و غار نمکدان نیز تاثیر داشته‌اند. نیروهای طبیعی زمین سبب شده‌اند تا یک گسل، کوه سنگی یک‌پارچه را به‌صورت ضربدری برش دهد و چهار تنگه ایجاد کند. تنگه چاهکوه و آنچه در آن به چشم می‌خورد نتیجه سال‌های طولانی فرسایش به‌وسیله باد، آب باران، بارش‌های سیل‌آسا و شدید و نور آفتاب است. تنگه چاهکوه به رشته کوه‌های زاگرس مرتبط می‌شود. این تنگه در واقع شامل دره اصلی و دره عمود بر آن می‌شود و شکلی مانند چهارراه را تشکیل می‌دهد. چاهکوه از چهار طرف دارای چهار تنگه است که دیواره‌های آنها به هم رسیده‌اند و از همه از آنها می‌توان وارد تنگه شد. وقتی از یک طرف وارد تنگه شویم پس از پیمایش مسیر نسبتا کوتاهی به دو شکاف در دو سوی خود برخورد می‌کنیم که هرکدام ما را به مسیر جدیدی با ویژگی‌های جدید هدایت می‌کنند.
مسیر تنگه چاهکوه از سمت شمال به جنوب کم‌عرض می‌شود و شیب آن افزایش پیدا می‌کند. تغییر عرض تنگه و شیب آن نشان از سیلابی بودن دره دارد. در انتهای دره، مسیر به‌شکل حرف انگلیسی (V) درمی‌آید. در این بخش از تنگه فاصله دو دیواره به نیم‌متر می‌رسد؛ در حالی که هنوز دیواره‌ها بسیار بلند هستند. این شرایط سبب می‌شود فضای تنگه بسیار تاریک به نظر برسد؛ اما آسمان به وضوح از لایه‌های دیواره‌ها خودنمایی می‌کند. دیواره‌های رسوبی تنگه چاهکوه از ماسه سنگ‌های آهکی سست و لایه‌های میانی مارن قرمز، سیلت و آهک تشکیل شده‌اند. وجود این مواد در ساختار تنگه، مسیر را برای فرسایش و انحلال مستعد ساخته است. شیارها و خطوط فرسایشی موازی در دیواره‌ها عمق زیادی دارند و فرم قاشقی یا قیفی به خود گرفته‌اند. در کف تنگه چاهکوه حفره‌های کم‌عمق طبیعی به چشم می‌خورند که آب باران برای مدتی در آنها ذخیره می‌شود. آهک یا بی‌کربنات کلسیم موجود در دیواره تنگه نسبت به اسید موجود در آب بارن واکنش نشان می‌دهد و در آن حل می‌شود. این فرآیند شکاف‌ها و حفره‌های کوچک ایجاد می‌کند. آب نمی‌تواند به این سنگ‌ها نفوذ کند؛ به همین دلیل این فرسایش لایه به لایه رخ می‌دهد و آب پس از چرخیدن در حفره‌ها دوباره بیرون می‌ریزد یا تبخیر می‌شود. تکرار این فرآیند در طول زمان سبب می‌شود حفره‌ها روز به روز بزرگ‌تر شوند و طی میلیون‌ها سال شیارهای عمیق و طویل و انواع حفره‌های عدسی، قاشقی و کروی شکل در دیواره و کف دره شکل بگیرد.
پوشش گیاهی منطقه چاهکوه درخت و درختچه است که با آب و هوای بیابانی و استوایی منطقه سازگار هستند. با اینکه تنگه چاهکوه مسیر آب است؛ اما به‌جز مقدار کمی علف و خار بیاببانی محدود، درون تنگه پوشش گیاهی خاصی وجود ندارد. چاه‌های طبیعی موجود در منطقه سبب شده‌اند که ۱۶ گونه جانور و پرنده در آن زندگی کنند. زیستگاه نوعی غزال، از گونه های ارزشمند حیوانی، در این منطقه است. تنگه چاهکوه قشم یک اثر طبیعی منحصربه‌فرد است که طی میلیون‌ها سال شکل هنری امروزی خود را به دست آورده است؛ پس لازم است گردشگران نسبت به حفظ و آسیب نرساندن به آن حساس باشند. مسافران باید از یادگاری نوشتن بر دیواره تنگه، کندن و جابه‌جا کردن سنگ‌ها خودداری کنند. در طول تنگه چاهکوه سطل زباله‌ای وجود ندارد و بازدیدکنندگان باید زباله‌های خود را در کیسه‌ای جمع کنند تا سبب زشتی محیط تنگه نشوند. افراد می‌توانند با جمع‌آوری زباله‌هایی که در تنگه رها شده است به حفظ و بقای این تنگه زیبا کمک بسیاری کنند. توجه و احترام به سنت‌ها و آداب منطقه، افراد بومی و احترام به آنها از نکات مهم سفر است. در تنگه چاهکوه تلفن‌های همراه آنتن ندارند و بهتر است قبل از سفر به تنگه، دوستان خود را مطلع کنید. در گذر از قسمت‌های پرشیب تنگه باید بسیار احتیاط کنید و مراقب افراد کوچک‌تر و مسن باشید. جزیره قشم در منطقه گرمسیری واقع شده است و ساکنان آن در فصل تابستان رطوبت هوای بالا و شرایط شرجی را تجربه می‌کند. از این‌رو اواخر بهار و تابستان زمان مناسبی برای سفر به قشم نیست. فصل‌های خنک‌تر و نیمه دوم سال بهترین زمان برای سفر به این جزیره هستند. اوایل بهار نیز برای سفر به قشم و تنگه چاهکوه پیشنهاد می‌شود. زمان بازدید از تنگه چاهکوه از ساعت ۸ تا ۱۷ است. به‌دلیل دیواره‌های بلند تنگه نباید دیدن از آن را به ساعات پایانی روز موکول کرد؛ زیرا فضای تنگه زود تاریک می‌شود. مدت زمان تقریبی بازدید از تنگه حدود سه ساعت است و برای ورود به تنگه هزینه‌ای دریافت نمی‌شود.
دره ستارگان قشم
در غرب روستای برکه خلف در فاصله ۵ کیلومترى از ساحل جنوبى جزیره قشم ، دره ستاره ها با قدمت حدود ۲ میلیون سال، بر اثر فرسایش خاک، سنگ و ماسه ناشى از باد و باران و رگبارها به وجود آمده است. دره ستارگان ، یکی از شاهکارهای کم نظیر طبیعت در جزیره زیباى قشم محسوب می شود که قدمت آن مربوط به دوره زمین شناسى و در حدود ۲ میلیون سال است. اهالى جزیره عقیده دارند که روزگاری، ستاره اى از آسمان به قلب جزیره افتاده و اشکال عجیبى را از خاک و سنگ و ماسه پدید آورده است. به این مکان در اصطلاح استاره افته و گاهى استار افتیده نیز گفته می شود اما، براى این پدیده کم نظیر زمین شناسى نام دره ستاره ها جا افتاده است. برخى از اهالى اعتقاد دارند که با تاریک شدن هوا، این دره محل رفت و آمد ارواح و اجنه بوده اما تاکنون صحت این مطلب ثابت نشده است. به دلیل شکل ویژه این دره و انواع حجم ها و پدیده هاى فرسایش موجود در آن، وزش بادهاى تند و گردش هوا در دره و تولید صدا باعث شده برخی از ورود به دره در هنگام شب خودداری نمایند.
ویژگى ها و دیدنى هاى دره ستاره ها سبب شد این دره به عنوان بخشى از ژئو پارک جزیره قشم جزو آثار طبیعى در سازمان یونسکو به ثبت برسد. ژئو پارک قشم با آثار زیباى طبیعى و تاریخى ، تنها ژئو پارک خاورمیانه می باشد. دره ستاره ها و دره چاه کوه ، پدیده هایى شگفت آور از فرسایش سنگ هاى رسوبى زمین هستند. دره ستاره ها، یکی از مکان های بسیار دیدنى شهر قشم بوده و مشابه این اشکال زمین شناسى را می توان فقط در کشور آمریکا مشاهده کرد. دره یا تنگه چاه کوه ، دره اى به عمق ۱۰۰ متر ، نمایش دیگرى از فرسایش سنگ هاى رسوبى است. گنبد و غارهاى نمکى که در جنوب جزیره قشم قرار دارند، دسترسى بسیار مشکلی داشته و از طریق یک جاده خاکى ما را به آنجا مى رساند. لایه هاى نمک، مربوط به دوره هاى جدید زمین شناسى هستند که در برخورد با گسل هاى پوسته زمین بالا آمده و گنبدهاى نمکى را به وجود آورده و در داخل این گنبدهاى نمکى، غارهاى نمکى قرار دارند. غار نمکى شماره ۳ قشم با ۶ هزار متر طول، بزرگترین غار نمکى جهان است. درون این غار ، رودخانه اى مارپیچ به عمق یک متر قرار دارد و رسوبات آهکی از نوع استلاکتیت و استلاگمیت هایى اعجاب آور ، باعث شگفتی تمامی افراد می شود. دره ستاره ها در واقع یک ناحیه فرسایش یافته از سوى آب هاى سطحى، رگبارهاى فصلى و تندبادها است. فلات اولیه که هنوز در بخش شمالى به صورت کم و بیش دست نخورده باقى مانده، در ارتفاع بین ۷ تا ۱۰ مترى از کف دره قرار دارد و جنس آن ماسه سنگ با سیمان آهکى سست و پر از پوسته هاى فسیلى است. از جمله بخش های دیگری که در این دره قابل مشاهده است می توان به مخروط هاى نوک تیز، ستون ها و ستونک هاى فرسایشى، آرک ها و تیغه ها و دیواره هاى نوارى اشاره نمود. به دلیل سست بودن جنس لایه ها، انتظار می رود که پس از هر بارندگى شدید (که به ندرت اتفاق مى افتد) تغییرات محسوسى در شکل ظاهری دره ایجاد شود.
دره ستارگان در شب : دره ستارگان قشم در ساعات شب اسرارآمیز‌تر و جالب‌تر به نظر می‌رسد. اگر شانس بیاورید و هوا کاملا صاف باشد می‌توانید ستاره‌ها را در آسمان به وضوح مشاهده کنید. البته برای رصد ستارگان باید شبی را برای رصد انتخاب کنید که ماه هم در آسمان نباشد. وزش باد در میان صخره‌های دره صداهای عجیبی ایجاد می‌کند شاید همین صداهای عجیب باعث شده مردم محلی فکر کنند موجودت ماورایی در دره زندگی می‌کنند. واقعیت این است که ماهیت هر مکان در روز و شب تفاوتی ندارد. برای شب مانی در دره ستارگان باید مجوزی از حراست دره دریافت نمایید. اگر دوربین عکاسی حرفه‌ای به همراه دارید می‌توانید در هنگام شب تصاویر زیبایی را از دره ستارگان ثبت کنید. درباره داستان‌های عجیب و مرموز دره ستارگان، یک فیلم ایرانی هم ساخته شده است. فیلم اژدها وارد می‌شود نام این فیلم است که بسیاری از سکانس‌ها را در دره ستارگان تصویربرداری کرده‌اند.
زیارتگاه شیخ اندر آبی در قشم
زیارتگاه شیخ اندر آبی قشم در جزیره شیخ اندر آبی قرار دارد و این جزیره از لحاظ موقعیت مکانی در بخش شمالی جزیره قشم و ما بین بندر خمیر ولافت واقع شده است که در حال حاضر این جزیره مسکونی نمی باشد. زیارتگاه شیخ اندر آبی، نام جزیره ای کوچک و غیر مسکونی در خلیج فارس می باشد که جزئی از شهرستان قشم، استان هرمزگان به شمار می رود. این جزیره دیدنی در شمال جزیره قشم در فاصله ۳ کیلومتری روستای بندر لافت قرار گرفته است. این مکان دیدنی وسعتی حدود ۸ هزار متر مربع دارد و سالانه تعداد بسیاری بازدیدکننده از آن دیدن می کنند. زیارتگاه شیخ اندر آبی در محدوده ای بین لافت (از شرق)، جنگل های حرا از غرب و بندر پل از شمال واقع شده است. جالب است بدانید این جزیره زیبا به علت وسعت کمی که دارد هنگام مد و بالا آمدن آب دریا، به زیر آب فرو می رود و تصویری دیدنی و خارق العاده را برای علاقه مندان تور قشم به نمایش می گذارد. فاصله این مجموعه دیدنی تا بندر لافت حدود ۵ دقیقه می باشد که گردشگران عزیز می توانند به راحتی با یک قایق موتوری خود را به آنجا برسانند و از زیبایی های توصیف نشدنی آن دیدن کنند و نهایت لذت را ببرند. گفتنی است در حاشیه شمالی جزیره شیخ اندر که سطح آن پایین تر از سطح سایر قسمت های جزیره می باشد تعداد زیادی درخت حرا وجود دارد و در جنوب شرقی آن نیز گنبد سفیدی معروف به زیارتگاه شیخ اندر آبی یا قدمگاه شیخ وجود دارد. هنگام جزر نیز جزیره، وسعت بیشتری به خود می گیرد و در موقع مد و بالا آمدن آب دریا، مساحت آن به طور چشمگیری کاهش می یابد. این زیارتگاه در نظر ماهیگیران و دریانوردان از ارزش بالایی برخوردار است و آن را مورد احترام می شمارند و همچنین هم اکنون کسی در این جزیره زیبا زندگی نمی کند و از سکوت و آرامش خاصی برخوردار است. علاقه مندانی که تمایل دارند از شیراز به این جزیره زیبا سفر کنند می توانند با استفاده از تور قشم از شیراز به این مکان گردشگری زیبا بروند و تجربه یک روز به یاد ماندنی را در ذهنشان به ثبت برسانند.
گنبدی از جنس دریا
جزیره قشم بزرگترین جزیره خلیج فارس است که در این روزها آب و هوای معتدل و خوبی برای سفر دارد. به خصوص اگر در مناطق سرد کشور زندگی می کنید، این جزیره گرم و آفتابی بهانه خوبی برای یک سفر اسفند ماهی به شما می دهد! یکی از دیدنی‌های این جزیره برای گردشگران علاقمند به آثار تاریخی و فرهنگ‌های بومی، مقبره «بی‌بی تم‌سنتی» است. مقبره «بی‌بی‌تم‌سنیتی» که به نام بی بی مریم هم معروف است، در روستای «تم سنیتی» در جزیره قشم قرار دارد. از روستا که بگذرید با بستری خشک شده از رودخانه‌ای که گویا تا همین چندی پیش جاری بوده، روبه‌رو می‌شوید و پس از گذشتن از آن اولین چیزی که توجهتان را جلب می‌کند، نمای باقیمانده گنبدی تاریخی است که نشان می‌دهد آدرس را درست آمده‌اید. نام «تم سنیتى» یا «طم صنیتى» (به روایت بعضى کتاب‌ها) در حقیقت باید نامى باشد که اسپانیایى‌ها به بقعه پیر داده و احتمالا تغییر یافته Tomb Saint یا Saint Tomp (مقبره مقدس) است. این بنا از جنس سنگ و مرجان همراه با روکش آهک صدفی ساخته شده است اگر شما هم جزو افراد کنجکاو و تیزبین باشید با کمی پیاده‌روی در اطراف این آرامگاه دچار شگفتی فراوانی می‌شوید زیرا با یک نگاه اجمالی می‌توانید تعداد زیادی تکه‌های سفال را از دوره‌های مختلف تاریخی و همچنین سنگ قبرهای تاریخی مشاهده کنید.
این مکان ارزش و احترام خاصی بین مردم روستا دارد، آنقدر که دور تا دور آن را قبرهای بسیاری از دوران مختلف تا امروزه پوشانده است. بنای مقبره دارای پلانی چهار ضلعی است که از خارج به هشت ضلعی تبدیل و به گنبد ختم می‌شود. آنچه از شواهد و قرائن پیداست در چهار طرف بنا سازه‌هایی وجود داشته که امروزه تخریب شده‌اند. این سازه‌ها به صورت یک تل آوار در ضلع جنوبی، بقایای دو دیواره در ضلع غربی و باقیمانده اتاقی کوچک در ضلع شمالی و طاق‌نماهای تزئینی در ضلع شرقی به چشم می‌خورد. در داخل اتاق مقبره تلی از خاک دیده می‌شود که روی آن یک پارچه سبز رنگ کشیده شده است که بیانگر اعتقاد اهالی روستا به تدفین شخصی بزرگ و احتمالا امامزاده در این محل است. هنوز در گوشه و کنار این بنا ثار کاشیکاری و رنگ‌های تند تکه‌های باقیمانده کاشی به چشم می‌خورد که نشان می‌دهد در روزگاری دور این بنا دارای تزئیناتی از جنس کاشی بوده است. در اطراف این گنبد تعداد زیادی سنگ قبر با اشکال مختلف دیده می‌شود که روی بیشتر نها کتیبه‌هایی به خط کوفی، نسخ و ثلث وجود دارد . پلان بنا به صورت چهار گوش است و برای ایجاد گنبد بنای چهار ضلعی به هشت ضلعی تبدیل شده و گنبد را روی آن ایجاد کرده اند که در داخل آن تزئیناتی به صورت کاربندی ها و مقرنس کاری هایی از گچ دیده می شود. لاشه سنگ و ملات گچ شیوه ای پارتی – ساسانی است که در این بنا نیز به کار رفته است. ورودی بقعه در قسمت غربی است که با توجه به آثار باقی مانده یک ایوان کوچک نیز داشته است و با توجه به نوع گنبد سازی و تزیینات می توان این بنا را به دوره تیموری(قرن هشتم) نسبت داد. شاید در کمتر نقطه‌ای از ایران بتوانید مشابه این گنبد را پیدا کنید زیرا جنس گنبد بنا از مرجان‌های دریایی است و از داخل نیز با آهک صدفی اندود شده است. هنوز در گوشه و کنار این بنا آثار کاشیکاری و رنگ‌های تند تکه‌های باقیمانده کاشی به چشم می‌خورد که نشان می‌دهد در روزگاری دور این بنا دارای تزئیناتی از جنس کاشی بوده است. در اطراف این گنبد تعداد زیادی سنگ قبر با اشکال مختلف دیده می‌شود که روی بیشتر آنها کتیبه‌هایی به خط کوفی، نسخ و ثلث وجود دارد.
غاری برای پنهان شدن!
روستای خربس یا خوربیز را باید در فاصله ۱۰ کیلومترى غرب شهر قشم ببنید. روستایی که روزگاری یکی از بزرگترین و پر رونق ترین نقاط جزیره بوده است و این روزها، جز ویرانه چیزی از آن باقی نمانده است. دقیقش را بخواهید، باید بگوییم که برکه و کلاته گورستان تنها بازمانده های روستای خربس هستند که روزگار رونق و تردد سیاحان و کشتی رانان را در این منطقه به یاد می آورند. با این حال، باستان شناسانی که روی این روستای کهن تحقیق کرده اند، عمر آن را به ۱۴۰۰ سال قبل نسبت می دهند. یعنی زمان ساسانیان. این روستا در میانکاسه‌اى وسیع قرار گرفته که اطراف آن را دایره‌وار تپه‌هاى کوتاه و بلند مرجانى پوشانده‌اند. این ارتفاعات همگى مشرف به شهر هستند و شهر تا دریا فاصله کوتاهى دارد. در سمت راست، برکه ـ یا آبدان ـ بزرگى است که طاق گهواره‌اى آن نشان‌دهنده قدمت این بنا است. چیزی که در نگاه اول بیش از هر چیز غافلگیرتان می کند، کنده کاری های دیواره های غار است که عده ای معتقدند محل پنهان شدن زنان و کودکانی بوده است که روزگارى در دشت هموار خربز زندگى مى‌کرده‌اند و هر لحظه امکان یورش دزدان دریایى به آنها وجود داشته است
از گورستان تا پناهگاه : در میاندشت خربس، وقتى رو به شمال بایستیم، آثار ساختمانى قلعه مخروبه‌اى از سنگ را مى‌بینیم که احتمال مى‌رود در دوران بعد از صفویه چندبار بازچین شده باشد. در جلو همین قلعه، در فاصله‌اى نه چندان دور از غارهاى خربس، گورستانى وسیع و قدیمى وجود دارد که هم گورهاى پیش از اسلام و هم بعد از اسلام در آن دیده مى‌شود. درست مشرف بر این گورستان، در دیواره صخره‌ها و در سینه کوه در ارتفاع ۲۰ تا ۳۰ متر چند دهانه به صورت غار مانند به چشم مى‌خورد که به غارهاى خربس شهرت دارند. غارهایی که شگفتی طبیعت جزیره به شمار می روند. کهن، شگفت انگیز و پر رمز و راز. این غارها که از پدیده‌هاى کهن زمین‌شناختى هستند، دنباله چین‌خوردگى رشته کوه‌هاى زاگرس به حساب می آیند که در هزاره‌هاى گذشته از زیر آب سربرآورده‌اند. اما در طول زمان و در دوره‌هاى تمدنى بعد دچار دگرگونى و تغییرات دیگرى شده‌اند. غارهاى خربس که از بیرون ساختار ساده و طبیعى و زمین‌شناختى خود را همچنان حفظ کرده‌اند، از درون با مجموعه دهلیزها، تالارها و اتاق‌هاى متعددی دارند که به عقیده برخی از محققین، روزگاری نیایشگاه پیروان میترائیسم بوده اند. به خصوص که ساختار رازآمیز و تو در توى غارهاى خربس و قرار گرفتن آن بر بلندى کوه این عقیده را دامن زده است. غارهاى خربس را به لحاظ شکل و ساختار با دخمه‌هاى آذربایجان، کردستان، لرستان، بوشهر، اهواز و شوشتر مقایسه مى‌کنند. غارهاى خربس به ویژه از نظر فضاهاى درونى شکل و طرح اولیه خود را حفظ کرده و به همان صورت کهن خود باقى‌مانده است. چیزی که در نگاه اول بیش از هر چیز غافلگیرتان می کند، کنده کاری های دیواره های غار است که عده ای معتقدند محل نگهدارى استخوان‌هاى مردگان زرتشتی در آیین بوده اند. عده ای هم عقیده دارند این حفره ها محل پنهان شدن زنان و کودکانی بوده است که روزگارى در دشت هموار خربز زندگى مى‌کرده‌اند و هر لحظه امکان یورش دزدان دریایى به آنها وجود داشته است. این حفره های دست‌کنده، با راهروهاى باریک به همدیگر راه دارند و در تالار مرکزى، که جاى اجتماع بوده، دو تاقچه کوچک جاچراغى نیز به چشم می خورد.
ساکنان امروزی غار : اگر گذارتان به این غارها بیفتد می بینید که بر فراز این غار، همیشه یک جفت عقاب ماهیگیر (که از انواع نادر و مرغوب عقاب‌هاى جهان هستند) به چشم مى‌خورند که در ارتفاعات صخره‌اى لانه دارند و تخم مى‌گذارند. اما به جز این دو عقاب، چندین خفاش دم موشى هم در غار زندگی می کنند که بیشتر در زاویه‌هاى تاریک و بخش انبار ذخایر غار (حفره‌هاى زیرین) خانه دارند. موجوداتی که گفته می شود نسل آنها رو به انقراض است اما به لطف امن بودن این غار، می توانند زاد و ولد موثری در قشم داشته باشند. این غارها را می توانید در پانزده کیلومتری شهر قشم در سمت راست جاده قشم به روستای خربس و روستای درگهان ببینید.