مادها

 
 

گودین تپه کجاست؟

6-1646-th3

گودین تپه یکی از با ارزش‌ترین سایت‌های باستان‌شناسی در ایران زمین است که در کنگاور استان کرمانشاه قرار دارد. منطقه کرمانشاه، در گودین تپه ۷ دوره تاریخی مشخص شده که از هزاره ششم پیش از میلاد تا دوره مادها طبقه بندی شده است. این سایت باستانی در ساحل جنوبی شاخه شمال شرقی رودخانه گاماسیاب، در شمال دره کنگاور، کنار شمالی روستای گودین قرار دارد. این مکان در سال ۱۹۶۱ کشف و در ۱۹۶۵ و دهه ۷۰ میلادی توسط یک هیات تحقیقاتی آمریکایی به ریاست کایلر یانگ مورد کاوش قرار گرفت. اهمیت سایت به خاطر تسلط محل بر تجارت سنگهای لاجورد بین بدخشان در افغانستان و دشت‌های میانرودان بود. در این محل آثار مشخص معماری به دست نیامده ،ولی مشخص شده است دیوارهای خانه‌های آن با روش چینه ساخته می‌شده‌اند. سفال‌های این منطقه دست ساز هستند و در دو گروه خشن و ظریف تقسیم بندی می‌شوند.

دوره تاریخی این تپه به گفته کایلر یانگ که شامل پنج لایه یا طبقه است، برابر سال‌های حدود ۵۵۰۰ پیش از میلاد تا ۵۰۰ پیش از میلاد است. دوره مادها در طبقه ۲ گودین تپه شامل یک دژ نظامی است که احتمالا مخصوص یکی از حاکمان محلی ماد در این منطقه بوده است. دژ بر روی قلعه قدیمی مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد ساخته شده است. دژ قدیمی تر توسط زلزله فرو ریخته و دژ مادی بر روی آن ساخته شده است. دیوارهای دژ از خشت ساخته شده و دارای برجهای دید‌ه‌بانی است. درون دژ تعدادی اتاق آشپزخانه، آخور، تالار ستوندار و واحدهای دیگر معماری به دست آمده است. درون تالار ستوندار در قسمت شمالی یک آتش دان خشتی وجود داشته و دور تالار سکوهایی برای نشستن ساخته بودند. این تالار ستوندار مقدمه ای بر ساخت تالارهای مشابه نوشیجان و بناهای هخامنشی است. البته خود از تالار ستون دار حسنلو الگو گرفته است. ‌گودین تپه در شهر تاریخی کنگاور که بنایی عظیم همچون معبد آناهیتا دارد بر غنای تاریخی، فرهنگی و توریستی این شهر افزوده است و هرساله علاقمندان بسیاری به تاریخ و تمدن ایران زمین از این منطقه بازدید می‌کنند.

تپه ای روی آب

hyf

شمارش معکوس برای مرگ یکی از منابع مطالعاتی دوران ماده ها شروع شده است! تنها ۸ متر تا غرق شدن تپه باستانی گونسپان باقی‌مانده و تپه ای که یکی از معدود عرصه های بررسی تاریخ ایران بود، این روزها در عمق آب سد کلان دست و پا می زند. باستان شناسان معتقدند که تعداد محوطه‌های سالم دوره ماد در کشور به تعداد انگشت‌های یک دست هم نیست که البته گونسپان یکی از این محوطه‌های باستانی بوده است. تپه ای که یادگار معماری با خشت های منظم و ظریف را در خود دارد و یادگارهای چندین دوره تاریخی را در خود حفظ کرده است. با تمام این ها، تپه باستاتی گونسپان، قربانی ذخیره آب پشت سد کلان می شود و هنوز خبری از ادامه کاوش‌های باستان‌شناسی نیست. روند غرق شدن این تپه از زمانی آغاز شد که پروژه احداث سد مخزنی کلان آغاز شد. پیش از این و در طول ۵ فصل کاوش باستان‌شناسی، آثار مهمی از دوره قاجار تا اشکانی و عصر آهن ۳ در این محوطه باستانی کشف شده بود تپه گونسپان (پاتپه)، یکی از بلندترین تپه‌های باستانی کشور است که حدود ۲۸ متر ارتفاع دارد و در ۳۲ کیلومتری شهرستان ملایر در استان همدان واقع شده است. تپه ای که با یادگارهای از عصر آهن تا دوران قاجاریه در معرض نابودی کامل قرار گرفته است. این محوطه باستانی پیش از این و طی عملیات نجات‌بخشی کاوش شد اما هنوز اطلاعات مهمی از دوره ماد در این تپه وجود دارد که هنوز به طور کامل شناسایی نشده است.

روند غرق شدن این تپه از زمانی آغاز شد که پروژه احداث سد مخزنی “کلان” ملایر به طول ۹۰۷ متر و ارتفاع ۴۶ متر با حوزه آبگیری ۳۱۰ هکتار در حدود ۲۰ محوطه آغاز شد. پیش از این و در طول ۵ فصل کاوش باستان‌شناسی، آثار مهمی از دوره قاجار تا اشکانی و عصر آهن ۳ در این محوطه باستانی کشف شده بود. این درحالی است که کاوش‌های در لایه‌های مربوط به دوره مادها (عصر آهن ۳) ناتمام مانده ولی این محوطه باستانی در حال غرق شدن است. تپه باستانی گونسپان لایه‌های متعددی از جمله دوران مفرغ، بنایی از دوره ماد با معماری خشتی، بنایی متعلق به دوره اشکانی با معماری سنگی و چینه‌ای، دوران تاریخی، قلعه‌ای متعلق به دوره زندیه و همچنین بنایی متعلق به دوره قاجار از خشت و چینه دارد. آخرین فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی در این تپه باستانی باعث شد تا اولین رج از خشت‌های یک بنای دوره ماد بیرون بیاید. باستان‌شناسان در زیر لایه‌های اشکانی موفق به شناسایی بافت معماری منسجم خشتی شدند که در تمام تپه گسترده است و به عصر آهن (دوره ماد و شاید اوایل هخامنشیان) تعلق دارد. پس از آن بود که با احداث دو کارگاه لایه نگاری در دو بر شمالی و جنوبی تپه همچنین ایجاد کارگاه پیشرو، ویژگی‌های بیشتری از معماری عصر آهن نمایان شد و باستان شناسان احتمال دادند که مجموعه معماری گسترده ای در این تپه مدفون باشد.

قدیمی ترین نیایشگاه دنیا

noshijan1

قدیمی ترین نیایشگاه خشتی دنیا در میان مرزهای کشور ما جا خوش کرده است. جایی درست در ۶۰ کیلومترى جنوب شرق همدان و ۲۰ کیلومترى شمال غرب ملایر… روى تپه اى به ارتفاع ۳۷ متر که قدمتش به عصر آهن و اوایل استقرار مادها در ایران برمى گردد. اگر گذارتان به ملایر افتاد، می توانید نام و نشان ارگ نوشیجان را از بومیان منطقه بپرسید. ارگی که نه تنها قدیمی ترین نیایشگاه خشتی دنیا به شمار می رود، بلکه یکی از ناشناخته ترین بناهای کشور است که اگر چه از سال ۱۳۴۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده، اما سال ها در معرض باد و باران، بخشی از تاریخ مجسم خود را از دست داده است. برای تماشای تپه نوشیجان حتما از یک راهنما کمک بگیرید. این راهنما حتما به شما خواهد گفت که بناهای موجود بر بخش های بالایی تپه مربوط به دوره پارت ها هستند، مناطق میانی مربوط به دوره هخامنشى و بناهای موجود در پایین آن از دوره مادها برجاى مانده اند . ارگ نوشیجان در سال های ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۸ از سوی موسسه ایرانشناسی بریتانیا مورد کاوش های باستان شناسی قرار گرفت که دستاورد فعالیت های آن ها، شناسایی سه دوره معماری باستانی متعلق به ماد، هخامنشی و اشکانی بود. پس یادتان باشد برای تماشای تپه نوشیجان حتما از یک راهنما کمک بگیرید. راهنمای منطقه حتما به شما خواهد گفت که بناهای موجود بر بخش های بالایی تپه مربوط به دوره پارت ها هستند، مناطق میانی مربوط به دوره هخامنشى و بناهای موجود در پایین آن که روى سازه طبیعى تپه بنا شده اند، از دوره مادها برجاى مانده اند. بنابراین، شما با تپه ای کاملا استثنایی رو به رو هستید که در یک نگاه بخشی از هویت باستانی تان را مقابل چشمانتان می آورد!

در دوره مادها، ارگ نوشیجان مهمترین نیایشگاه مردم به شمار می رفته و به همین دلیل باستان شناسان معتقدند که عناصر موجود در این مجموعه اولین الگوهاى نیایشی مردم آن زمان را نشان می دهد. این در حالی است که به دلیل اهمیت خاص بنا، می توان اوج هنر معمارى ایرانى را در ارگ نوشیجان دید… ارگی که در فلات قاره ایران از منحصر به فردترین و ارزشمندترین آثار تاریخى کشور محسوب می شود. در ضلع غربی ارگ نوشیجان می توانید اولین نیایشگاه ارگ را ببینید و کمی آن سو تر، تالار ستون دار آپادانا را که در نزدیکی معبد مرکزى دومین نیایشگاه به چشم می خورد. بقیه این بنا را اتاق ها، انبار، تونل، و حصار و دژ تشکیل می دهند. تالار ستون دار، محوطه ای است با ۱۲ پایه سنگی و ستون هایی از چوب که در گذر زمان از بین رفته اند. در اطراف این سالن ساختمان های کوچکی به شکل اتاق وجود دارند که ظاهرا ساختمان های مسکونی محسوب می شدند. این تالار پنجره هایی شبیه به پنجره های بزرگ سنگی در تخت جمشید دارد که جلوه خاصی به آن می بخشند. در خارج از قلعه، حصاری مرتفع و خشتی را می بینید که با ارتفاع هشت متر و چینه های پهن و شگفت انگیزی که دارد، در طول زمان وظیفه سرکوبی دشمن را به عهده داشته است. معبد مرکزی یا دومین آتشگاه هم در مرکز مجموعه قرار دارد و بناهای دیگر در اطراف آن ساخته شده اند. ساختمان این آتشکده هشت ضلعی است و در کوچکی از اتاق کنار آتشکده، این فضا را به طبقه دوم می رساند. آتشدان این معبد در گوشه ساختمان آتشکده قرار گرفته که حدود یک متر از کف معبد ارتفاع دارد و در اطراف آن شیاری تعبیه شده است که از ریختن مواد باقی مانده ناشی از سوختن چوب به داخل معبد جلوگیری می کند. علاوه بر این، ارگ نوشیجان چهار اتاق دارد که متاسفانه سقف تمام این اتاق ها خراب شده اند. اما در گذشته این سقف ها به شکل تخم مرغی ساخته شده بودند و در آنها دو سوراخ برای تهویه هوا به چشم می خورد. باستان شناسان احتمال می دهند که این اتاقها محل نگهداری طولانی مدت غذا و آذوقه بوده اند. در خارج از قلعه، حصاری مرتفع و خشتی را می بینید که با ارتفاع هشت متر و چینه های پهن و شگفت انگیزی که دارد، در طول زمان وظیفه سرکوبی دشمن را به عهده داشته است.