مرکزی
موزه مفاخر اراک
لقب استان مرکزی، استان آفتاب است و این لقب به واسطه وجود مفاخری است که از خطه استان مرکزی بلند شده و راه خدمت به کشور و حتی مردم جهان را در پیش گرفتند. بزرگان استان مرکزی موثرترین افراد در حوزههای مختلف علمی و دینی بودند. این استان از جمله استانهای نخبهپرور کشور است، تعداد مفاخر کشور بیش از ۴۵۰۰ نفر هستند که یک چهارم، یعنی معادل ۱۱۰۰ نفر، مربوط به استان مرکزی است و این امر نشانگر اهمیت خطه این استان در فرهیختهپروری است؛ از این رو به این استان لقب بهشت مفاخر، سرزمین آفتاب و پایتخت مفاخر و مشاهیر را دادهاند؛ بهطوریکه بیشترین چهرههای تاثیرگذار در تاریخ و نخبگان کشور حداقل در دو سده اخیر از استان مرکزی بودهاند. جالب است بدانید که شناسنامه یک سوم مفاخر در استان مرکزی تهیه و تدوین شده است. این شناسنامه برای حدود سه هزار نفر از مفاخر استان مرکزی تهیه شده و در فضای اینترنت برای استفاده علاقهمندان ارائه شده است. با توجه به چنین پیشینهای از سرزمین آفتاب ایران، وجود موزهای به نام مفاخر ایران زمین در این استان ضروری بوده است.
تاریخچه احداث بنا : موزه مفاخر استان مرکزی، یکی از جاذبههای فرهنگی و گنجینهای کوچک از بزرگان این استان است و از جاهای دیدنی اراک به شمار میرود. این موزه در عمارت حاج حسین خاکباز محسنی (اراکی) دایر شده است. این عمارت در اواخر دوره قاجاریه توسط سید حسین خاکباز یکی از فرزندان حاج آقا محسن اراکی ساخته شده است. احداث بنای موزه مفاخر استان مرکزی در اواخر دوره قاجاریه شروع و نقشه این ساختمان توسط یک مهندس روسی تهیه شده است؛ اجرای کار توسط استاد مراد چمنی اراکی انجام گرفت و ساخت آن ۴ سال طول کشید که در سال ۱۳۰۸ خورشیدی به اتمام رسید. ساختمان بنا توسط مرحوم حاج حسین خاکباز احداث شد. حاج حسین خاکباز کوچکترین فرزند ذکور حاج آقا محسن در سال ۱۳۱۵ قمری معادل ۱۲۷۶ شمسی به دنیا آمد و در سال ۱۳۷۴ شمسی بدرود حیات گفت. موزه مفاخر استان مرکزی در شهر اراک، خیابان شهید بهشتی، نرسیده به میدان شریعتی قرار دارد که روزانه پذیرای مهمانان، مردم و گردشگران است و بابی به سوی فرهنگ، تمدن و هویت سرزمین آفتاب به روی مخاطبان و بازدیدکنندگان گشوده است.
ویژگیهای معماری بنا : نوع بنا کوشکی با تزیینات آجری خاص دوره قاجاریه است و دارای ۲ ایوان شرقی و غربی است؛ همچنین این ساختمان دارای ۱۱ اتاق، حمامی خزینهای قدیمی که در گوشه حیاط ساخته شده و دو قنات، یکی در محوطه به نام قنات ده و دیگری در زیر آب انبار به نام قنات خان حاکم است. قنات ده موقوفه مرحوم حاج آقا محسن اراکی و قنات خان حاکم توسط میرزا علی اکبر خان تفرشی موسوم به دوام الدوله که حاکم عراق عجم یعنی اراک فعلی و توابع در زمان ناصرالدین شاه بود، احداث شده است. این بنا در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی به شماره ۳۳۳۸ در تاریخ ۲۵ اسفندماه ۱۳۷۹ ثبت آثار ملی شده است و در سال ۱۳۸۴ با همکاری استانداری استان مرکزی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ورثه مرحوم خاکباز و تلاش و مساعدت شهروندان فرهنگدوست استان خریداری و با هدف ایجاد موزه مرمت شد که عملیات مرمتی از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ ادامه یافت و در بهمن ماه ۱۳۸۸ به عنوان موزه مفاخر استان مرکزی افتتاح شد.
معرفی بزرگان و مفاخر : این موزه به سبب نصب و نمایش سردیس و زندگینامه بزرگان استان به عنوان یک منبع و مرجع مفید برای معرفی این بزرگان شناخته میشود؛ به طوری که در این موزه سردیسها به همراه آثار چاپ شده و اسناد، عکسها و گزارشهای متعلق به بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی (ره)، امیرکبیر، قائممقام فراهانی، پروین اعتصامی، کربلایی کاظم کریمی ساروقی، ملا مهدی نراقی، ملا احمد نراقی، میرزا حسن آشتیانی، سلمان ساوجی و پروفسور حسابی به نمایش درآمده است. دکتر محمد قریب، آیت الله حاج شیخ محمد علی اراکی، علیاکبرخان فراهانی، استاد فتحعلی واشقانی فراهانی، شهید مصطفی چمران، شهید محلاتی، میرزا عیسی فراهانی، آقا ضیاءالدین عراقی، استاد ابراهیم دهگان و فخرالدین عراقی از دیگر مفاخر و بزرگان استان مرکزی هستند که در این موزه میتوان با زندگی و آثار آنها آشنا شد.
خانه حسن پور اراک
خانه حسنپور اراک در زمان حکومت احمد شاه قاجار بنا و در ابتدا شرکت فرش در آن راهاندازی شد. بعدها این خانه به مدرسه مجیدی تغییر کاربری داد. در نهایت این بنا به خانه مسکونی مرحوم جواد حسنپور و بعدها به موزه صنایع دستی و هنرهای سنتی تبدیل شد که از نمایشگاههای گوناگون تشکیل یافته است. خانه حسن پور از خانههای تاریخی اراک با صد سال قدمت است که در دوره احمد شاه قاجار بنا شده است. تحقیقات صورت گرفته حاکی از آن است که ساخت بنا در زمان یکی از تاجران و بازرگانان فرش در سلطان آباد (اراک امروزی) که حاج علی مشیری نام دارد، صورت گرفته است. این خانه تاریخی در ابتدا مکانی به عنوان شرکت فرش و بعدها به عنوان مدرسهای که مدرسه مجیدی نام داشت، به تعلیم و تربیت پرداخته و نام آخرین مالک خانه مرحوم جواد حسنپور نام دارد که بهعنوان خانه مسکونی مورد استفاده قرار داده است. اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال ۱۳۴۷ خانه را از وارثان آقای حسنپور خریداری کرده و به بازسازی و مرمت بنا پرداخته است. سرانجام در بیستم خرداد ماه سال ۱۳۸۲ به عنوان موزه صنایعدستی و هنرهای سنتی در مرکز استان به بهرهبرداری رسیده است.
این بنا دو طبقه بوده و در زمینی به مساحت ۶۰۰ مترمربع ساخته شده است. طبقه همکف برای اتاقهای زمستاننشین، مطبخ، انبار آذوقه و ورودی اصلی بنا و طبقه اول برای اتاقهای شاهنشین و تابستاننشین در نظر گرفته شده است. مانند ساختمانهای اولیه مسکونی شهر سلطان آباد (اراک فعلی) بنایی درونگرا است که شامل یک حیاط مرکزی بوده و در سه جهت شرق، غرب و شمال اتاقهایی دارد که رو به حیاط میشود. خشت سازه اصلی ساختمان را تشکیل داده است. خانه به وسیله آجر نماکاری شده است و بیشتر تزئینات بنا را کاشیکاری و آجرکاری تشکیل میدهد. این خانه از سه طرف غرب، شرق و شمال شامل بخش شبستان و اعیاننشین میشود. اطاقهای مسکونی، آشپزخانه، انبار، دستشویی و نانواخانه در سمت شبستانها قرار دارد. مکان هایی مختص ذخیره انواع مواد غذایی در آشپزخانه و انبار به کار رفته است. سر تا سر بخش اعیاننشین به وسیله درها و گذرگاهها به همدیگر مرتبط میشوند. حدود ۱٫۵ متر کف حیاط پایینتر از کف خیابان بوده و نور مورد نیاز اتاقها از حیاط تامین میشود. سنگ آهک، آجر، خشت، گل و چوب مصالح این خانه را تشکیل میدهد. همه نمای بیرونی ساختمان با آجر، کاشی و شکلهای اسلیمی آجری آراسته شده است.
مسیر دسترسی : برای رفتن به موزه حسنپور وارد بافت تاریخی اراک و مجموعه بازار درگذار سپهداری به فاصله ۵ متری از گذر اصلی مجموعه شوید. به گونهای که از این موزه میتوانید به کهنترین مسجد و مدرسه شهر اراک یعنی مدرسه سپهداری و همچنین به حمام چهارسوق که حمام قدیمی شهر است و دیگر نقاط بازار مانند قدیمیترین بانک که بانک ملی نام دارد، برسید.
تالاب میقان
میقان در لغت به معنای خوش باور یا آنچه که هر که بشنود باور کند، معنی شده است. تالاب در گذشته به نام «نمکزار فراهان» مشهور بوده است. در متون قدیمی نام تالاب را «چغاناوور» نیز ذکر کردهاند به علاوه در برخی از متون قدیمی پرندهشناسی، نام «توزلوگل» را به تالاب نسبت دادند که به معنای آبگیر دارای گرد و خاک است. علت این نامگذاری، جابهجایی ذرات نمک و خاک رس توسط باد در فصل گرم بوده است. از این تالاب با نام «کویر میقان» نیز یاد میشود که علت نامگذاری آن، تبخیر زیاد آب در تالاب است. اما نهادن نام کویر به معنای بیابان نیست، زیرا در فرهنگ ایران واژه کویر به جای پلایا بکار برده میشود. ارتفاع تالاب از سطح دریاهای آزاد ۱۷۰۰ متر است و سطح آب در آن نسبت به فصل سال از مانداب(عمق بسیار کم) تا حدود ۱٫۴۰ تغییر میکند. منابع تامین آب تالاب را بارشهای جوی، آب سه رودخانه قره کهریز، فراهان و شهراب و پساب تصفیه فاضلاب اراک تشکیل میدهند. وسعت تالاب حدود ۲۵٬۰۰۰ هکتار است که شامل دریاچه با سه جزیره در وسط، قسمت کویری و دشتهای اطراف میشود. از نظر دیرینهشناسی قدمت آن به دوره پالئوسن باز میگردد که در آن دوره به دلیل حرکت صفحههای تکتونیکی اطراف شکل گرفته است. تالاب کویری میقان شامل یک دریاچه فصلی، کویر و دشتهای آبرفتی است. نزدیکترین کوه به تالاب در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی آن واقع شده که «کوه تخت زرد» نام دارد و ارتفاع آن ۲۲۶۹ متر است. در وسط تالاب سه جزیره وجود دارد که بزرگترین آنها ۵۰۰ متر است. این تالاب در پست ترین نقطه دشت فراهان و منطقه اراک واقع شده است . این تالاب دارای ویژگیهای بومشناسی خاصی است، از جمله اینکه سالانه تعداد زیادی از پرندگان مهاجر را در خود جای میدهد که در میان آنها بعضی از گونههای نادر و حمایت شده دیده میشوند. به علت جمعیت بالای درنا در تالاب نسبت به زیستگاههای دیگر کشور، این تالاب اهمیت بیشتری پیدا کرده است. همچنین پوشش گیاهی منطقه بیشتر از نوع گیاهان شورپسند یا هالوفیت بوده که از این نظر نیز تالاب یکی از ذخیره گاههای مهم گیاهان شور کشور به شمار میرود. علاوه بر پرندگان، گونههای پستانداران، آرتمیا و انواع جلبک آب شور از دیگر جانداران تالاب و محیط اطراف آن هستند. این تالاب یا دریاچه در منطقه فراهان سفلی قرار دارد،که درفصل بارندگی پرآب است ودرفصول خشک به صورت باتلاق ونمک زار در میآید که به کویر و دریاچه میقان شهرت دارد خاک این منطقه از مارن و رس بوده و در هوای مرطوب و بارانی نرم میشود و هنگامی که رطوبت هوا کم میگردد قدرت تبخیر آب افزایش مییابد. در دریاچه به علت شوری آب،گنبدها و طبقات نمکی شکل میگیرد.این طبقات و لایه های نمکی تمامی سطح دریاچه را پوشانده است و از فاصله دور سفید و برفی جلوه میکند. زیبایی این دریاچه در تمامی ایام روز به ویژه در هنگام طلوع وغروب خورشید شگفت انگیز بوده و جلوهها و سرابهای ایجاد شده آن هر بینندهای را متحیر میسازد.
منابع تامین آب : بیشتر آب وارد شده به تالاب حاصل از بارشهای جوی، چشمههای اطراف و رودخانههای فصلی در منطقه مانند رودخانه فراهان، شهرآب و قره کهریز میباشد. در سالهای اخیر ورود پساب فاضلاب شهر اراک به میزان ۷۰۰ لیتر در ثانیه از دیگر منابع تغذیه آبی تالاب بوده است که بر زیستبوم منطقه تاثیر گذاشته است. میزان پساب ورودی فاضلاب به تالاب سالانه ۳۱ میلیون متر مکعب است و با توجه به شرایط اضطراری تالاب نیاز است که حق آبه ۲۵ میلیون و ۳۶۰ هزار متر مکعبی آن از پسابها تامین شود. نمک موجود در تالاب باعث ضدعفونی شدن آبهای وارد شده به منطقه میشود. در سالهای اخیر سطح سفرههای آب زیرزمینی در منطقه تالاب ۱۳ متر افت داشته است که این موضوع خطر شور شدن آبهای زیرزمینی و آسیبهای ثانویه محیطی را دوچندان میکند.
ویژگی اقلیمی : آب و هوای تالاب، مدیترانهای گرم و خشک است. میزان بارندگی سالانه آن ۳۵۴ میلیمتر و تبخیر سالانه آن چهار برابر میزان بارندگی یعنی ۱٬۴۴۶ میلیمتر میباشد. منطقه اختلاف دمای سالانه بالایی دارد و گاهی به ۶۹ درجه سانتیگراد نیز میرسد. دخالتهای بیرویه انسانی در ۲۷ سال اخیر باعث شده تا دمای تالاب یک درجه افزایش پیدا کند. یشترین دمای ثبت شده در منطقه تالاب ۴۴ درجه بالای صفر و کمترین دمای ثبت شده ۳۳ درجه زیر صفر بوده است. به دلیل قرارگیری شهر در نزدیکی تالاب، بخار آب برخاسته از سطح تالاب باعث تلطیف هوا، افزایش بخار و مه و تاثیر مثبت بر کاهش انتقال ریزگردها میشود اما از طرفی به دلیل قرارگیری فرودگاه در نزدیکی تالاب، در زمستان باعث لغو پروازها میشود.
ویژگیهای بومشناختی : این تالاب به دلیل وسعت، ویژگیهای بومشناختی و میزان تاثیرگذاری آن بر اقلیم منطقه و شهر اراک یک بومسازگان حساس تلقی میشود و به دلیل زیستبوم شکننده، در سال ۱۳۸۷ به منطقه شکار ممنوع تبدیل شد. با توجه به ویژگیهای ارزشمند و منحصر به فرد زیست محیطی، تالاب میقان شاخصهای لازم برای پیوستن به تالابهای بینالمللی و نیز منطقه حفاظت شده پرندگان مهاجر و همچنین ثبت به عنوان منطقهای ملی طبیعی را داراست.
گیاگان : پوشش گیاهی (گیاگان) در حاشیه تالاب ضعیف است و تنها در شمال غرب و جزایر میانی که سفره آب زیر زمینی بالاست گونههای گیاهی آتریپلکس و قره داغ دیده میشود که به علت تبخیر و تعرق این گیاهان سطح، ایستایی در فصل تابستان پایین میرود و گونهها برای دستیابی به آب برای ریشههای خود پایین میروند و بصورت چتری روی تپه را میپوشانند. این گیاهان همزمان با رشد کردن از حرکت ذرات ماسهها جلوگیری میکنند و باعث تشکیل نبکا میگردند. ارتفاع این نبکاها به ۱٫۵ تا ۲٫۵ متر میرسد. گونههای گیاهی اصلی منطقه، ۳ نوع هستند که شامل گونههای خانواده گندمیان، خانواده گون و خانواده شاهی میشود. در منطقه تعداد ۵۰ گونه گیاهی سازگار با شوری خاک وجود دارد. به طور کلی این منطقه ذخیره گاه مناسبی برای گیاهان هالوفیت است. بر اثر تخلیه پساب تصفیه خانه فاضلاب شهر اراک به تالاب، شوری خاک قسمت جنوب غربی تالاب بر اثر شسته شدن نمک سطحی کاهش پیدا کرده و پوشش گیاهی متراکمی از گیاه آویارسلام در این قسمت از تالاب گسترش یافته که این موضوع بومسازگان این قسمت از تالاب را دگرگون کرده است. ۱۶ خانواده از گونههای گیاهی منطقه، بصورت یکساله و چند ساله هستند و از نظر فرم رویش به صورت بوتهای، علفی، درختچهای و درختی در قالب ۱۴ نوع گیاهی وجود دارند. از گیاهان موجود در منطقه میتوان به سیاهشور،اسفناج باغی،جگن، قره داغ، شور مرغ، گوریک، شورسراجه و بتنه اشاره کرد.
زیاگان : تالاب میقان از زیستگاههای پرندگان مهاجر سیبری و از زیستگاههای مهم پرندگان مهاجر در مرکز کشور است. این تالاب به تنهایی ۶۸ درصد از پرندگان استان مرکزی و ۲۷ درصد پرندگان کشور را در خود جای داده است که از این میزان ۲۷ گونه آسیب پذیر و یا نادر حمایت شده در میان آنها وجود دارد. از جمله پرندگان تالاب درناهای خاکستری هستند که سالانه ۱۰ هزار قطعه در تالاب ساکن میشوند. این تالاب به دلیل از بین رفتن دیگر زیستگاههای پرندگان مهاجر مانند تالاب شادگان اصلیترین زیستگاه پرندگان مهاجر منطقه غرب مدیترانه محسوب میشود. بیش از ۵۰ هزار قطعه پرنده آبزی و کنار آبزی شامل ۱۳۶ گونه در منطقه شناسایی شدهاند که در فصلهای مختلف سال در تالاب ساکن میشوند. از انواع این پرندهها میتوان به سرخمائی، آنقوت، غاز اشاره کرد. جمعیت درنای معمولی در این منطقه نسبت به سایر زیستگاههای درنا در کشور قابل توجه است، از این رو تالاب میقان یک زیستگاه مهم برای درنا در مرکز کشور محسوب میشود. براساس سرشماری پاییز و زمستان سال ۱۳۸۷ حدود ۱۱ هزار قطعه درنای معمولی و ۱۰ هزار قطعه خوتکا و ۵ هزار قطعه فلامینگو و غیره در منطقه مشاهده شده است. در تالاب یک نوع جلبک تک سلولی بنام دونالیلا (به انگلیسی: Dunaliella salina) شناسایی شده که یکی از مقاومترین گونهها نسبت به شوری است. این جلبک به دلیل جذب بتاکاروتن در سلولهای خود در آبهای شور موجب تغییر رنگ آب تالاب به نارنجی مایل به قرمز میشود. از جمله علتهای افزایش گونههای جانوری و به خصوص پرندگان، وجود آرتمیا در تالاب است. آرتمیا در طول دوره تولید مثل در اثر شرایط افزایش غلظت املاح آب، تغییر درجه حرارت و تغییر میزان اکسیژن بر اثر شوک تا ۴۰ تخم در آب رها میسازد. در این حالت تخمها تا مرحله گاسترولا رشد میکنند. آرتمیا بهترین غذا برای پرندگان است و حدود ۲۰ روز عمر میکند. آرتمیای تالاب میقان از نوع بکرزا است که از جلبکهای تک سلولی تغذیه میکند و سالها از وجود آنها در تالاب میگذرد.
شنیدن آواز پرندگان و جست و خیز وحوش : شنبدن آواز پرندگان و پرواز آنها در این منطقه کویری جالب ترین بخش گردشگری در کویر و تالاب میقان است. وجود برخی وحوش مانند گرگ،روباه،مار و پرندگانی چون عقاب و برخی نمونه های نادر قره داغ و آترپلیکس در لابلای شاخ و برگ های سبز جلوهای دیدنی به این کویر داده است. به تالاب که میرسید دیدن هزاران نوع پرنده مهاجر چون درنا،مرغابی های آبی و فلامینگو انسان را شگفت زده نموده و به دیدن هر چه بیشتر وا میدارد. تالاب میقان مانند کاسه ای بسته است که بیش از پنج هزار متر مربع از آبهای ریزشی و پایشی اراک به داخل آن میریزد. این تالاب با توجه به داشتن ترکیبات نمک،آبهای وارد شده را ضد عفونی میکند و بخشی از تلطیف هوای اراک به عهده کویر میقان و تالاب آن است این تالاب در مواقع پر آبی اراک،به ۳۰ هزار متر نیز افزایش مییابد. زیبایی حیرت انگیز این دریاچه را کسانی که غروب آن را دیده اند و آواز پرندگان را در سرابهای ایجاد شده در آن شنیده اند فراموش نمیکنند.
زمینشناسی : حوضه رسوبی میقان به صورت قیفی نامتقارن است که خط الراس آن در ارتفاعات و مرکز آن در تالاب قرار دارد. شیب آن از غرب و جنوب غرب به سمت مرکز و در واقع به صورت کاسهای بسته است. پست ترین نقطه حوضه دارای ۱٬۶۶۰ متر ارتفاع از سطح دریا است. آب دریاچه شور است، طوری که در هر لیتر آن در تابستان ۵۰ گرم، در بهار ۳۸ گرم و در زمستان ۲۸ گرم نمک وجود دارد و به همین علت طبقات نمکی در آن شکل میگیرد. این طبقات و لایههای نمکی در فصل خشکسالی تمامی سطح تالاب را پوشانده است و از فاصله دور سفید رنگ و برفی جلوه میکند. در بخشهای جنوبی، رسوبهای رس و سیلت و نمک سدیم سطح سخت و متراکم را بوجود آورده است و بر اثر فرایند تبخیر و حرکت آب از پایین به بالا اشکال چند ضلعی تشکیل میگردد. در شمال غربی تالاب بر اثر فعالیت باد، تپههای ماسهای ایجاد شده است. تالاب در فرورفتگی موسوم به چاله اراک حاصل از سنگهای رسوبی چین خورده مابین سنگهای آذرین متعلق به رشته کوههای آتشفشانی و سنگهای متامورفیک متعلق به رشته کوههای زاگرس قرار گرفته است.
حیات دو هزار ساله تالاب در انتظار گردشگران : به عقیده کارشناسان تالاب میقان دارای پیشینه ای دو هزار ساله است که به دلیل کهنسالی،زیستگاه پرندگان مهاجر از سمت سیبری است.این تالاب از زیستگاه های مهم پرندگان مهاجر در مرکز کشور است. تالاب میقان از جمله آخرین حلقههای بومشناسی حوضه آبریز دشت اراک است و تمامی آبهای سطحی منطقه و آبهای حاصل از بارشهای جوی به آن وارد میشود. تاریخ شکل گیری منطقه به دوران پالئوسن باز میگردد. در این دوره در اثر نیروهای تکتونیکی و فشار صفحه عربستان، منطقه دچار فروافتادگی شده و ارتفاعات اراک و آشتیان به موازات آن بالا آمده است. زمین شناسان معتقدند افتادگی بزرگی زون ایران مرکزی و زون سنندج – سیرجان در راستای شمال غرب به جنوب شرق که در امتداد گسل سراسری زاگرس قرار دارد، موجب تشکیل این تالاب گردیدهاست.
اقتصاد و گردشگری : این تالاب دارای بزرگترین منبع سولفات سدیم در جهان میباشد. در بیش از ۱۴۷ متر مربع از کویر، معدن سولفات سدیم با ظرفیت ۴۷ میلیون تن وجود دارد. نزدیک به ۶۰ درصد از منابع سولفات سدیم کشور در تالاب میقان جای دارد. میزان ذخیره ماده معدنی در تالاب ۱۳۳ میلیون تن با عیار ۳۳٫۸۸٪ اعلام شده است. این ماده معدنی در تولید شویندهها، پاککننده، خمیر کاغذ، تولید شیشه، نساجی و چرم کاربرد دارد. تالاب میقان دارای ظرفیتهای متفاوتی است که در کنار یکدیگر یک مجموعه کامل طبیعتگردی را ایجاد کردهاند. از دیگر پتانسیلهای گردشگری تالاب میتوان به پرنده نگری و گردشگری روستایی اشاره کرد. به همین دلیل این تالاب به عنوان منطقه نمونه گردشگری با محور طبیعت گردی معرفی شده است. وجود گونههای منحصر به فرد گیاهی و چشم اندازهای بکر موجود در این منطقه قابلیت آن را دارد که با رعایت استانداردهای زیست محیطی پذیرای جمع بسیاری از گردشگران و مشتاقان طبیعت باشد.
مسجد کرسی محلات
این بنا در روستای بیجگان محلات در استان مرکزی واقع گردیده و از آثار دوره صفوی است . این مسجد به ابعاد ۱۰×۱۴ متر، از خشت و گل و با پوشش مسطح تیرپوش ساخته شده است . پوشش بنا بر روی سه ستون چوبی قطور قرار گرفته است . مسجد دارای دهلیزی دوطبقه است که غرفه های آن به جانب مسجد گشوده می شوند و ضلع شمالی آن را سه ارسی پوشانده است. در جدار شرقی مسجد، درون طاقچه ای، لوحی سنگی نصب شده که بر آن به خط ثلث برجسته ، عبارات ذیل حجاری شده است : ” قد بنی هذاالمسجد الرفیع فی ایام السلطنة السلطان سید الاعظم الخاقان الافخم السلطان بن السلطان ابوا لمظفر السلطان شاه طهماسب الصفوی الحسینی بهادرخان خلدالله تعالی ملکه و سلطانه خادم الفقراء خواجه امیر احمد بن خواجه محمد بن الشیخ البیجقانی فی منتصف شهر شعبان سنة اثنتین و ستین و تسعمائه ”
شهر محلات استان مرکزی
محلات، بواسطهی پرورش طیف وسیعی از گلهای زیبا و منحصربهفرد، به هلند ایران شهرت یافته است. در سفر به این شهر، همراه ما باشید. به یقین میتوان شهر محلات را نه تنها یکی از زیباترین مناطق استان مرکزی، بلکه یکی از دوستداشتنیترین شهرهای کشور معرفی کرد که در کنار طبیعت سرسبز، آبوهوای مطلوب، جاذبههای گردشگری طبیعی و حضور آثار باستانی ارزشمند، هر ساله میزبان جمع زیادی از گردشگران داخلی و خارجی، بویژه در ایام نوروز است. در برخی از کتب تاریخی، مورخان از محلات در دوران حکومت هخامنشیان یاد میکنند که قسمت کوچکی از سرزمین مادمحسوب شده و در زمان حکومت اشکانیان نیز به عنوان بخشی از ایالت والینشین ماد، بوده است. همچنین آثار باقیمانده از ستونهای عمارتی تاریخی و متعلق به دوران باستان که در روستای خورهه قرار دارد و به نظر میرسد که با کاربری آتشکده، معبد، کاخ و نیز مرکز برگزاری آیینها و جشنهای مذهبی و ملی احداث شده است، گواه قدمت زیاد این منطقه از ایران است. البته میتوان چشمانداز بینظیر و شگفتانگیزی را در ایام مختلف سال، بویژه اردیبهشت ماه در این ناحیه از کشور شاهدبود که تماشای آن، روح و جسم آدمی را جلا بخشیده و نفسی تازه را به جان خواهد بخشید. از محبوبترین و مشهورترین جاذبههای طبیعی در شهرستان محلات، سرچشمهی این شهرستان است که از پرآبترین چشمههای استان مرکزی است و در مرتفعترین نقطه از محلات قرار دارد. اهمیت این پدیدهی طبیعی از دوران گذشته تا به امروز مورد توجه مسئولان بوده است؛ چرا که به علاوه بر تامین آب کشاورزی منطقه، دارای آب شرب است و به یکی از جاذبههای گردشگری محلات، تبدیل شده است. شکلگیری پارکی زیبا در مجاورت این مکان دوستداشتنی، آبنمای زیبا، درختان چنار کهنسال، ارتفاعات صخرهای که بر چشمه اشراف دارد و نیز درختان متعدد از دیگر ویژگیهای این جاذبهی طبیعی گردشگری است.