قدمگاه
دیدار با قدمگاه خضر نبی(ع)
از پایین که نگاه کنید، کوه چندان مرتفع به نظر نمی رسد اما برای رسیدن به مسجد و قدمگاه باید از بیش از ۳۰۰ پله بالا بروید که یکی از زائران آن را نذر کرده و ساخته است. کوه خضر حد فاصل قم و جمکران قرار دارد و حدود سه کلیومتر با جمکران فاصله دارد. روایت می شود که: «این محل مامن بزرگانی مثل ملا صدرا فیلسوف و حکیم متاله و مرحوم شیخ مرتضی زاهدقمی برادر حاج شیخ عباس قمی خاتم المحدثین(ره) بوده است، و در این اواخر مخصوصا مرحوم حاج شیخ جعفر مجتهدی که از علاقه مندان جدی به این مسجد بودند فراوان در آنجا ماوا می گرفتند، و می توان گفت ایشان آخرین چله نشین این مسجد مقدس بودند.»
قدمگاه بهاء الدین نقشبندی
در ۱۰ کیلومتری شرقی بندر ترکمن ، در نزدیکی روستای خوجه لر، این قدمگاه قرار دارد. بنا به روایات، بهاء الدین نقشبندی مرتاضی قدیس گونه بوده که پیروان او هنوز در هند ، چین و ایران زندگی می کنند. ظاهرا این شخص مدتی در این مکان اقامت داشته که اکنون تبدیل به این مکان مقدس شده است. وی در سال ۷۹۱ ه.ق فوت کرده و صومعه وی در بهاء الدین بخارا هنوز فعال است. این محل مورد توجه زنان نازا است و گفته می شود نذر برای این بارگاه حاجت کسانی را که برای بچه دار شدن مراجعه می کنند را برآورده می کند.
مسجدی در دل غار
مسجد قدمگاه در نزدیکی روستای قدمگاه (بادامیار) در جنوب آذرشهر قرار دارد و مانند غاری در دل کوه کنده شده و در دورههای قبل از اسلام به عنوان معبد مهری استفاده میشد. این معبد در قرون ۶-۸ ه. ق به عنوان تکیه عرفا و دراویش و سپس به عنوان مسجد مورد استفاده قرار میگرفت. فضای غار زیرزمینی دایره شکل است و قطری برابر ۱۵ متر دارد. دالانی به طول ۹ و عرض ۱/۵ و ارتفاع ۲/۵ متر به دهلیزی وسیعتر به طول ۴/۵ و عرض ۳/۲۰ و ارتفاع ۲/۵ تا ۴ متر میپیوندد. سپس این دهلیز به فضای گنبدی شکل غار باز میشود. این فضا از کف تا پنجره نورگیر سقف ۱۲ متر ارتفاع دارد.محراب غار با مقرنسهای آویخته که به دوره صفوی تعلق دارد به نحوی احداث شده که گمان میرود در زمانی نزدیکتر تعبیه شده باشد. میتوان فرض کرد که این فضا برای مقاصد مذهبی ساخته نشده باشد. یعنی نه مسجد بوده است و نه مقبره، برخی از باستانشناسان آن را به دوران پیش از تاریخ نسبت میدهند که بعداً به صورت آتشکده و بعد از آن با تعبیه محرابی که روی به قبله دارد به صورت عبادتگاه اسلامی در آوردهاند. بنابراین ممکن است زمان احداث این بنا بسیار دور باشد و کاربرد دیگری جز مسجد داشته است. به احتمال زیاد این بنا پیش از اسلام ساخته شده است. در حال حاضر مردم روستاهای همجوار مراسم مذهبی ماههای رمضان و محرم را در آنجا برگزار میکنند و نذورات خود را در کنار این مسجد قدیمی به جا میآورند. برای دیدن این مسجد باید به گورستان قدمگاه در نزدیکی روستای بادامیار از توابع آذرشهر در استان آذربایجان شرقی سری بزنید و بنای این مسجد را در بالادست گورستان ببینید. معبد یا مسجد غار به لحاظ شیوه معماری، از جمله بناهای مهم و تاریخی به حساب میآید. قطر قائده گنبد این اثر تاریخی بیش از ۱۵ متر است و ۱۲ متر ارتفاع دارد. همچنین راهرو آن نیز دارای ۱۲ متر طول است. این معبد یا مسجد در سال ۱۳۴۷ از سوی وزارت فرهنگ وهنر با شماره ۷۷۹ در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسید.
گورستان قدمگاه : گذارتان اگر به آذرشهر و مسجد غار افتاد، تماشای گورستان قدمگاه را هم از دست ندهید. گورستانی که در ۱۵ کیلومتری جنوب آذرشهر در قریه بادامیار (قدمگاه) قرار گرفته و متعلق به قرن ۹ و ۱۰ق/۱۵ و ۱۶م است. بیشتر مردگان این گورستان از شیوخ دوره صفوی هستند. اهالی محل، آن را به نام دیک قبرستان مینامند.این گورستان بر روی پشتهای قرار گرفته و سنگنبشتهها و حجاری هایی جالبی در آن دیده میشود. سنگ نبشته ها و الواح قبور به خط کوفی و ثلث نو است. جالب است بدانید که سنگ نبشته های ثلث تقریباً همه یکنواخت و یک دست است و نشان می دهند که در روزگاری کنده شده اند که مذهب جعفری در آذربایجان رسمیت و عمومیت یافته و نام ائمه اطهار(ع)، روی قبور درج شده است.
قدمگاه سبز نیشابور
از نیشابور حدود ۲۴ کیلومتر و از مشهد حدود ۱۰۰ کیلومتر باید فاصله بگیرید تا بتوانید باغ قذمگاه را در بستری کوهستانی و در دامنه جنوب کوه بینالود و رو به دشت نیشابور ببینید. منطقه متبرکی که سال هاست یکی از جاذبه های گردشگری مذهبی ایران محسوب می شود و وجه تسمیه آن وجود سنگی سیاه رنگی است که جای دو پا بر آن نقش بسته است. اگر تاریخچه این باغ را از بومیان محله بپرسید می شنوید که این باغ ابتدا به شاپور کسری اختصاص داشته، زمانی به حضرت علی(ع) و سپس به حضرت رضا (ع) نسبت داده شده است. میگویند در سال ۲۰۰ هـ . ق که امام رضا (ع) از مدینه عازم مرو بودند، در این مکان توقف کرده و چون خواستند با خاک تیمم کنند، آبی جاری پدید آمد. این واقعه مهم، اصلی ترین دلیل تقدس قدمگاه است . میگویند سال ۲۰۰ هـ . ق حضرت رضا (ع) که از مدینه عازم مرو بودند، در این مکان توقف کرده و چون خواستند با خاک تیمم کنند، آبی جاری پدید آمد. این وقایع مهم، این مکان را به مکانی مقدس و ایمن برای زایران در کنار مسیر مشهد تبدیل کرد که در دورههای مختلف مجموعهای میان راهی شامل: کاروانسرا، آبانبار، حمام و مکانهایی جهت اطراق زائران و مسافران در حاشیه خیابان شکل گرفت.
شکل اصلی باغ کنونی در دوران صفوی و به دستور شاه عباس اول احداث شد و در دورههای بعدی در زمان شاه سلیمان صفوی و در دوران ناصرالدین شاه قاجار مرمتهایی جهت حفاظت و احیاء باغ صورت پذیرفت. آخرین مرمت و بهسازی این مجموعه در سال ۱۳۵۰ توسط سازمان حفاظت آثار آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد و به شماره ۲۳۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. وارد باغ قدمگاه که شوید، کوشکی هشت ضلعی را در مرکز باغ می بینید. بنایی که همانند بقعه خواجه ربیع و گنبد سبز در مشهد دارای چهار ایوان بلند در اضلاع اصلی و غرفههای دو طبقه در اضلاع فرعی است. فضای میانی بنا با گنبد خوش طرحی پوشانده شده است. این بنا مزین به تزئینات کاشیکاری، نقاشیهای روی گچ و کتیبههای مختلف است. مدخل اصلی بنا در ضلع شرقی قرار گرفته و دارای مقرنس گچی بسیار زیبایی است. در ضلع شرقی بقعه هم چهار طاقی کوچکی قرار دارد که از چشمهای جوشان حفاظت میکند. روایت است آب آن هنگام وضوی حضرت رضا (ع) جوشیده و به همین دلیل آن را چشمه حضرتی مینامند. باغ قدمگاه دو قسمت دارد که بخش اول این مجموعه با مساحت ۱ هکتاری اش، با دو ساختمان قدیمی در مرکز آن مهمترین عنصر گردشگری این مجموعه به شمار می رود. پوشش گیاهی باغ درختان چنار، کاج، توت، گردو و زبان گنجشک میباشد که در میان این درختان، گونههای درختان چنار، کاج و توت کهنسال به چشم میخورد. این باغ از سمت جنوب به جاده نیشابور – مشهد می رسد . می توانید از این بخش باغ دسترسی راحتی به جاده برگشت داشته باشید.
کوه جادویی سیستان
دنبال سفرهای تاریخی و فرهنگی هستید؟ چه جایی بهتر از سیستان و بلوچستان! سرزمین رستم با قدمت طولانی اش شگفت انگیزترین گوشه این خاک است که عمر کاوش های باستان شناسی هنوز هم به شناخت کامل آن قد نداده است. با این حال، برای دیدن همین جاذبه های تاریخی و طبیعی هم یکی دو سفر قطعا کفاف نخواهد داد! اگر گذارتان به سیستان افتاد، تماشای کوه خواجه و مجموعه اطراف آن را از دست ندهید. کوهی که تنها عارضه طبیعی دشت سیستان به شمار می رود که با ارتفاع تقریبی ۶۰۹ متر از سطح دریا (یعنی حدود ۱۰۰ متر از سطح زمین) در استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته است. اگر در فصل پرآبی سری به این استان بزنید خواهید دید که کوه خواجه تا کمر در آب فرو رفته و تبدیل به جزیره کوچکی در میان هامون هیرمند شده است. این کوه و دریاچه اطرافش در باورهای سه مذهب زرتشت، مسیحیت و مسلمانان مقدس است. مثلا زرتشتیان ایران باستان معتقد بودند که دریاچه هامون مقدس است و ظهور منجی (سوشیانت) از این دریاچه اتفاق می افتد. به همین دلیل کوه خواجه تقدس و رازالودگی خاصی در نگاه آنان داشت. از شگفتی های این کوه، قدمگاه حضرت علی (ع) و دره سوخته ای است که به اعتقاد مردم محلی بر اثر پرتاب ذوالفقار امام به سوی کفار در کنار کوه خواجه به وجود آمده است. گرچه سندیت این مطلب در حاله ای از ابهام است.
پژوهشگران زیادی تا به حال درباره این کوه تحقیق کرده اند و البته همه آنها معتقد بوده اند که این کوه از دوره اشکانی و ساسانی با اهداف زیستی، دفاعی و عبادی مورد توجه قرار داشته است. مهمترین و بزرگترین بخش این اثر باستانی را باید در شیب جنوب شرقی کوه ببینید. جایی که سه دیواره دفاعی، دروازه اصلی، راهروهای جانبی، حیاط مرکزی، آتشکده و… گرد هم آمده اند و قلعه ای به نام قلعه کافرون را تشکیل داده اند. اما دومین مجموعه هم در بلندترین نقطه و مشرف بر قلعه کافرون ساخته شده است که کک کهزاد نام دارد. در باورهای اسطوره ای، کهزاد فرمانروای دیوسان منطقه بوده که به دست رستم به قتل می رسد. این مکان احتمالا گزینه ای برای محل شاه نشین ارگ بوده است. اگر سری به کک کهزاد بزنید، بازمانده هایی از راه پله های سنگی منظمی را می بینید که ارتباط قلعه کافرون را با کک کهزاد برقرار می کرده است. کمی آن سوتر، بنای دیگری قرار دارد که به گویش محلی، کوچک چل کنجه (کوشک چهل دخترون) نامیده می شود. بقیه آثار پراکنده سطح کوه را آثار قبور اسلامی و بنای مقبره ای مقدس خواجه مهدی تشکیل داده است. در باورهای اهالی، نسب خواجه را به شهیدی از خاندان آل علی (ع) می رسانند که توسط کفار به شهادت رسیده است. برای دیدن کوه خواجه و مجموعه باستانی اش باید راهی زاهدان شوید و در جاده زاهدان- زابل، در فاصله حدود ۳۰ کیلومتری زابل این کوه ببینید که در یک مسیر انحرافی قرار گرفته است. در این مسیر تنها چند روستای کوچک وجود دارد و به همین دلیل اتومبیل های زیادی از این مسیر تردد نمی کنند. در قسمت سر قبر، سوراخی وجود دارد که اهالی منطقه معتقدند در صورتی که با نیت خاصی دست را در این سوراخ فرو ببرید، مطابق با نیت شما چیزی به همراه دست شما خارج می شود!
فراموش نکنید که در بازدید این کوه، تنها به قلعه اکتفا نکنید و حتما سری هم به مقبره جالب خواجه و قبور متعدد بالای کوه بزنید. سطح روی کوه به صورت فضایی مسطح و بزرگ -بیش از چند ده هکتار- است که قسمت اعظم آن به وسیله قبور سنگی جالبی پوشیده شده است که گاهی مسطح و گاهی منحنی شکل هستند. در قسمت سر قبر هم سوراخی وجود دارد که اهالی نظر جالبی در مورد آن دارند. آنها معتقدند در صورتی که با نیت خاصی دست را در این سوراخ فرو ببرید، مطابق با نیت شما چیزی به همراه دست شما خارج می شود. البته ظاهرا چیزی جز پَر و کرک از این حفره بیرون نمی آید اما با این حال، باور بومیان منطقه هنوز هم بر شگفت آور بودن این سوراخ است. یکی دیگر از شگفتی های این کوه، قدمگاه حضرت علی (ع) و دره سوخته ای است که به اعتقاد مردم محلی بر اثر پرتاب ذوالفقار امام به سوی کفار در کنار کوه خواجه به وجود آمده است. گرچه سندیت این مطالب در حاله ای از ابهام است و بیشتر به داستان های اسطوره ای می ماند اما در میان مردم محلی این اعتقاد به دلیل محکمی برای مقدس دانستن منطقه تبدیل شده است. اگر قصد بازدید از این مجموعه را داشتید ترجیحا صبح راهی محل شوید. چون اولا به دلیل موقعیت قرار گیری این مجموعه بهترین وقت برای عکاسی از آن صبح ها است و علاوه بر آن، شگفتی های این کوه آنقدر زیاد است که ممکن است گذر زمان را احساس نکنید و با کمبود وقت مواجه شوید! ضمنا یادتان باشد که برای دیدن کوه خواجه بهتر است با یک راهنما راهی محل شوید. وسعت آثار بر روی این کوه به قدری زیاد است که حتی با وجود یک راهنما چند ساعت وقت برای دیدن همه آنها نیاز است!