به جرات می‌توان گفت مساجد یكی از بخش‌های جدایی‌ناپذیر معماری ایرانی است. پس از ورود اسلام به ایران و در سراسر تاریخ این سرزمین نمی‌توان شهری را جستجو كرد كه در آن مساجد متعددی از دوران مختلف تاریخی به یادگار باقی نمانده باشد. یكی از اصلی‌ترین بخش‌های هر مسجد را محراب مسجد تشكیل می‌دهد. نمادی كه جهت قبله و سجده‌گاه مسلمین را نشان داده و عامل پیوند و اتحاد نمازگزاران است. در شهر نطنز مسجدی وجود دارد كه محراب آن به نوعی شگفت‌انگیز و متفاوت از دیگر محراب‌های مساجد ایران است. داستان این محراب از این قرار است كه در این مسجد محرابی اصلی قرار دارد و دقیقا در طبقه بالای این محراب و در همان محل محراب دیگری ساخته شده است كه تقریبا مشابه این نمونه از محراب‌های دو طبقه را در سایر مساجد بسختی می‌توان یافت . این مسجد در یكی از محله‌های غربی شهر نطنز به نام میر و در اواسط كوچه‌ای به همین نام، قرار گرفته است. مسجد میر امروزه از نظر وسعت بسیار كوچك است ولی در گذشته‌ از وسعت بیشتری برخوردار بوده كه تا چندی پیش ویرانه‌های آن وجود داشته اما اكنون در آن ساخت و ساز‌های جدید انجام گرفته است. سردر بنا به عرض ۱۰۷ سانتی متر یک سردر بلند و نیمه‌ویران از نوع طاق ضربی آجری به حساب می آید که در طرفین دارای دو طاقنمای تزیینی در دو طبقه است. در حاشیه لبه طاق سردر موجود نوشته‌هایی به خط ثلث برجسته گچبری شده كه به مرور زمان در اثر عوامل جوی نه تنها قسمت بیشتر آن فرو ریخته بلكه بخش باقی مانده نیز ناخوانا شده است.

در دو سوی فضای داخلی سردر نیز دو طاق نمای آجری طاقچه مانند جاسازی شده است. سقف سردر با آجرهای نقش‌دار تزئین یافته كه لبه آن را كتیبه گچبری كه سقف را دور می‌زند فراگرفته است. ورودی شبستان در سمت چپ راهرو یا دالان ورودی که به عرض ۰۷/۱ و طول تقریبی ۶ متر است، قرار دارد . شبستان مسجد، مربع شکل و طول هر ضلع آن در حدود شش متر است. این شبستان، ۹ گنبد کوچک دارد که بر چهار ستون مکعب شکل به قطر هر یک ۱۷/۳ متر قرار دارند. باتوجه به ویژگی های محراب به نظر می رسد که اصل بنا متعلق به دوره سلجوقی باشد که در دوره مغول بازسازی و سردر حاضر ساخته شده است . دیگر بخشی های مسجد فاقد ارزش تاریخی و هنری است. این مسجد که در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۱۳ با شمارهء ثبت ۲۰۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده؛ در دهه‌های اخیر مورد بازدید گروهی از باستان‌شناسان قرار گرفته و هر یك به نحوی به بررسی و اظهار نظر در مورد آن پرداخته‌اند، از جمله آندره گدار در مورد مسجد میر چنین می‌گوید: «این مسجد كوچك، فضای مربعی است كه چهار ستون داخلی آن را به ۹ قسمت تقسیم كرده است. در پهلوی آن دهلیز درازی است و در انتهای دهلیز شبستان اتاق جدیدی است كه قسمت بیشترش از سطح زمین پایین‌تر است.» او این محراب را سلجوقی معرفی می‌كند. هیات باستان‌شناسی ایزمئو ایتالیایی نیز كه سال ۱۹۶۶ به دعوت سازمان باستان‌شناسی به بررسی آثار تاریخی نطنز پرداخته‌اند از دیدگاه دیگری مسجد را مورد بررسی قرار داده‌اند.‌ گزارش این هیات حاوی چند نكته است یكی این كه ساختمان اولیه مسجد بزرگ‌تر از بنای كنونی بوده است و بخش شمال و شمال شرقی و جنوب شرقی ساختمان كنونی را دربر می‌گرفته است. دیگر این‌كه با توجه به ارتفاع سردر، دو طبقه بودن ساختمان (احتمالا به طور قرینه) قریب به یقین به نظر می‌رسد.

این روزها که سرمای سرد زمستان کم کم به کشورمان حاکم می شود، تدارک دیدن برای یک سفر کوتاه به روستایی خوش آب و هوا و معتدل شاید بهترین گزینه تفریحی باشد. روستایی که با وجود تمام جاذبه‌های گردشگری از جمله هوای معتدل، تنوع جانوری، گیاهی، ارتفاعات و طبیعت زیبا و بویژه چشمه آب گرم، تاکنون در کشور ناشناس مانده است… روستای ایوب پیامبر(ع) واقع در دهستان گیفان و کیلومتری شمال بجنورد ، مکان دیدنی مورد نظر ماست که بیشتر شهرت خود را مدیون چشمه‌های جوشان آب گرمش است که به خاطر گوگردی بودن، برای درمان و تسکین امراض پوستی بسیار مناسب است. چشمه‌ و آب ‌گرم ایوب ‌پیامبر (ع) در این میان، جزو ۶ چشمه‌ آب‌گرم برتر کشور و یک منطقه‌ نمونه‌ گردشگری است که روستا بیشتر اعتبار خود را از آن گرفته است. این آب ‌گرم در فاصله‌ ۷ کیلومتری مرکز دهستان گیفان واقع شده و مردم منطقه معتقدند که حضرت ایوب (ع) برای علاج بیماری برص خود در این مکان عصایش را به زمین کوبید و در پی آن، آبی گرم از زمین بیرون زده تا حضرت خود را از لوث کرم‌های موجود در بدنش پاک کند. آب‌گرم ایوب علاوه بر این‌که به عنوان یک مکان تفریحی برای شنا استفاده می‌شود، بیشتر به دلیل خواص زیادی که برای درمان و التیام بیماری‌های پوستی دارد، مورد توجه قرار گرفته است. آب چشمه اصلی ایوب ۴۷ درجه سانتیگراد حرارت دارد، اما جالب‌تر از آن وجود چشمه‌های آب سرد در داخل و کنار استخر آب‌گرم است. وجود چشمه آب سرد و گرم در درون استخر دمای آب را متعادل و برای شنا دلچسب ساخته است.
بیشتر مردم منطقه معتقدند که حضرت ایوب (ع) برای علاج بیماری برص خود در این مکان عصایش را به زمین کوبیده و آبی گرم از زمین بیرون زده تا حضرت خود را از لوث کرم‌های موجود در بدنش پاک کند در حال حاضر آب گرم ایوب دو استخر مجزا از حوض اصلی دارد که یک استخر آن مختص آقایان و استخر دیگر مختص خانمها است و بیشتر مردم منطقه معتقدند که حضرت ایوب (ع) برای علاج بیماری برص خود در این مکان عصایش را به زمین کوبیده و آبی گرم از زمین بیرون زده تا حضرت خود را از لوث کرم‌های موجود در بدنش پاک کند. مقبره‌ای هم در کنار استخر آب‌گرم ایوب وجود دارد که به عقیده پیران این روستا متعلق به ایوب پیغمبر است و به‌همین دلیل افراد زیادی پس از شنا در استخر آب‌گرم و پاکی بدن به زیارت آن می‌روند . اما گذشته از آب‌گرم ایوب، همه‌ روستاهایی که در دره گیفان واقع شده‌اند، بویژه خود گیفان به علت ییلاقی بودنش از آب و هوایی بسیار لطیف و ملایم و طبیعتی بسیار باشکوه برخوردار است. مقبره‌ای هم در کنار استخر آب‌گرم ایوب وجود دارد که به عقیده پیران این روستا متعلق به ایوب پیغمبر است و به‌همین دلیل افراد زیادی پس از شنا در استخر آب‌گرم و پاکی بدن به زیارت آن می‌روند. هم‌اکنون آب ‌گرم ایوب دارای ۲ استخر مجزاست؛ یکی از آنها که محل جوشش آب‌ گرم است، مختص آقایان و دیگری مختص بانوان است. چشمه و بقعه‌ ایوب پیامبر (ع) در فاصله‌ ۸۵ کیلومتری شمال بجنورد و در روستایی به نام ایوب از توابع بخش حصار گرمخان و در مجاورت مرز ایران و ترکمنستان واقع شده است.

دره کول خرسان
دره «کول خِرسان»، «کول خِرسون» یا «اشکفت زرده» در ۲۵ کیلومتری شهرستان دزفول و در نزدیکی روستای بیشه بزان قرار دارد و به دره ارواح شهرت پیدا کرده است. دره ارواح با این که فاصله کمی از شهر دزفول دارد اما اختلاف دمایی زیادی با آن دارد و در فصل تابستان بسیار خنک است و دمای هوا اغلب بین ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد متغیر است. آب و هوای خنک و مطبوع در تابستان و شهرت این دره به نام دره ارواح ، گردشگران ماجراجو را از سرتاسر ایران به سمت خود جذب کرده است. همین موضوع باعث وقوع حوادث مرگباری در سال های اخیر شده است. بنابراین قبل از هرچیز باید بگوییم که سفر به دره ارواح خوزستان کار هرکسی نیست و هرگز بدون راهنما و تجهیزات مناسب به این دره نروید! در مورد نامگذاری این دره به نام خرسان اطلاعات موثقی در دست نیست اما گفته می شود که در قدیم این دره محل زندگی خرس ها بوده است و به همین دلیل به آن کول خرسان می گویند. کول در زبان محلی به معنای دره است.

دره کول خرسان یا همان دره ارواح مسیری پرپیچ و خم بین صخره های سنگی است و در اکثر روزهای سال نور خورشید به آن نفوذ نمی کند و اغلب سایه است. به همین دلیل در تابستان ها خنک و در زمستان ها گرم است و تفاوت دمایی زیادی با مناطق اطراف دارد. عمق دره ارواح حدود ۲۰۰ متر است و دیواره های مسیر با گیاه دارویی پرسیاوشان و آبشارهای کوچک و بزرگ پوشیده شده است و بر زیبایی این دره اضافه کرده است. مسیر پرپیچ و خم این دره گاهی بسیار عریض می شود و گاهی آنقدر باریک است که تنها یک نفر به سختی می تواند از بین صخره ها عبور کند. اگر در دره ارواح به بالای سرتان نگاه کنید سنگ های کوچک و بزرگی را می بینید که از بالا داخل دیواره تنگ بین دره افتاده اند و همان جا گیر کرده اند. تصور سنگی بزرگ که بالای سرتان معلق مانده است عبور از این مسیر را خوفناک و هیجان انگیز می کند. رودی دایمی در بستری از شن و ماسه در مسیر دره ارواح جاری است که از چشمه های درون دره سرچشمه می گیرد.
مسیر پیاده روی دره ارواح حدود ۴-۵ ساعت طول می کشد و در انتهای دره به رودخانه دز خواهید رسید. با نزدیک شدن به انتهای دره سطح آب افزایش پیدا می کند و ممکن است مجبور باشید مسافتی را شنا کنید. به همین دلیل بسیاری از افراد نمی توانند تا انتهای دره ارواح را بپیمایند و از اواسط مسیر برمی گردند.
اگر آنقدر جسور و ماجراجو باشید که مسیر دره ارواح را تا آخر بروید به غاری قوسی شکل می رسید که در نهایت شما را به حوضچه گهر می رساند. عمق این حوضچه حدود ۳ متر است و اکثر گردشگران پس از طی مسیر طولانی و دشوار دره ارواح در نزدیکی این حوضچه توقف می کنند و به آب تنی و استراحت می پردازند. دره کول خرسان مسیری باریک و پرپیچ و خم بین دو دیوار سنگی است.

 چرا به این مکان دره ارواح گفته می شود؟
همان طور که گفتیم دره کول خرسان مسیری باریک و پرپیچ و خم بین دو دیوار سنگی است و حتی سر ظهر هم این مسیر نسبتا تاریک و کم نور است. همین موضوع می تواند دلیل خوبی برای وهم انگیزبودن و ترسناک بودن آن باشد. اما علاوه بر این، در این دره نیزارها و درختان انگور و انجیر وحشی زیادی وجود دارند و شاخ و برگ های پیچاپیچ این گیاهان تصویری ترسناک به وجود آورده است. مسیر ورودی دره ارواح هم پوشیده از درختان تنک سدر و نخل است و همینطور که جلوتر می روید دیوارها بلندتر می شوند  و نور خورشید کمتر و کمتر می شود و انگار در فضایی وهم انگیز و خیالی فرو می روید. در برخی نقاط این دره دیوارها آنقدر بلند شده اند که به سختی می توان روزنه هایی از آسمان را از لابلای صخره ها دید! در سال های اخیر چندین حادثه ناگوار در دره ارواح اتفاق افتاده و باعث مرگ چند تن از هموطنانمان شده است. همچنین در فصل بهار هم امکان سیل و طغیان رود وجود دارد و به دلیل کم عرض بودن مسیر دره، آب به سرعت بالا می آید و خطرآفرین می شود.

چطور به دره کول خرسان برویم؟
باز هم تاکید می کنیم که اگر قصد سفر به دره ارواح را دارید حتما از یک راهنمای مجرب و آشنا به منطقه کمک بگیرید و اطلاعات لازم را در مورد این منطقه داشته باشید. بهترین فصل برای سفر به دره کول خرسان اواخر بهار و تابستان است که هوا بسیار خنک و مطبوع است و احتمال سیلاب های بهاری هم دیگر وجود ندارد. برای رسیدن به این منطقه می توانید از روستای بیشه بزان در منطقه شهیون به دره ارواح برسید. همچنین از روستای پاقلعه در شهیون هم می توانید خودتان را به دره کول خرسان برسانید. مسیر ابتدا تا انتهای دره ارواح حدود ۱۰ کیلومتر است و طی این مسیر ۴-۵ ساعت زمان نیاز دارد.