بوشهر

 
 

مسجد کوفه بوشهر

c707e98d-4db9-4af3-9017-97baebfbea38-840x560

در قرون ۱۲ و ۱۳ هجری قمری، بازرگان‌هایی از منطقه بهبهان به بوشهر مهاجرت کردند و در این شهر ساکن شدند. از آن زمان محله‌ مسکونی این بازرگانان، به محله بهبهانی شهرت یافت. این محله اهمیت تاریخی فراوانی برای شهر بوشهر دارد؛ زیرا آثار تاریخی ارزشمندی در آن جای گرفته‌اند که هرکدام به نوبه خود گوشه‌ای از تاریخ شهر را روایت می‌کنند. مسجد کوفه یکی از قدیمی‌ترین بناهای این محله محسوب می‌شود و قدمت آن به دوره قاجار بازمی‌گردد. مسجد کوفه بوشهر یکی از بناهای مذهبی-تاریخی شاخص در بافت قدیم شهر است و در ۲۸ اسفند ماه سال ۱۳۸۵ هجری شمسی، به شماره ۱۸۷۱۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

تاریخچه مسجد کوفه بوشهر : مسجد کوفه در دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. این مسجد در کنار منزل آیت الله سید مهدی علم الهدی بوشهری قرار گرفته است. ریش‌سفیدان محله ادعا می‌کنند مسجد کوفه یکی از مساجدی بود که آیت الله علم الهدی بوشهری در گذشته در آن نماز جماعت برگزار می‌کرد. پس از جنگ جهانی اول، بافت قدیمی بوشهر رونق خود را از دست داد. برخی از مصالحی که از هند و آفریقا وارد می‌شدند و در ساخت بناهای بافت قدیمی از آن‌ها استفاده می‌کردند، کمیاب شدند. پس از جنگ جهانی دوم نیز این موضوع شدت بیشتری گرفت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اداره بندر بخشی از بافت تاریخی را تخریب کرد. البته مسجد کوفه همچنان پابرجاست و به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین و کهنسال‌ترین ساکنین محله بهبهانی بوشهر آغوش خود را به روی مردم گشوده است.

معماری مسجد کوفه بوشهر : مسجد کوفه را با طرح شبستانی ساخته‌اند و برعکس بسیاری از مساجد ایران، فاقد گنبد، دارای سقف مسطح و بدون گلدسته است. در ساخت مسجد از مصالحی مانند سنگ خلخال، گچ و چوب ساج استفاده کرده‌اند. چوب ساج از موادی است که در آن زمان از کشور هندوستان آورده می‌شد. معماری بنا چندان پیچیده نیست و در کمال سادگی ساخته شده است و اثری از تزیینات خاص در آن دیده نمی‌شود. این سادگی در معماری بنا می‌تواند نمادی برای تمام مساجد ساخته شده در قرون اولیه هجری باشد. حیاط مسجد کوفه به‌شکل مربع ساخته شده است و شبستان‌های آن دارای هشت عدد ستون هستند که به‌صورت هفت و پنج ابرویی ساخته شده‌اند تا استحکام بنا را تقویت کنند. مسجد کوفه دارای حدود ۲۲ متر طول، ۱۴ متر عرض و ۵ متر ارتفاع بنا است. همچنین اگر با دقت به این مسجد بنگرید، نکته‌ای توجه شما را به خود جلب خواهد کرد و آن وجود تعداد فراوان در و پنجره در این بناست که دلیل آن را می‌توان به شرایط اقلیمی و آب‌و‌هوای گرم شهر بوشهر مرتبط دانست. پنجره‌های بنا، بزرگ و طاق مانند هستند و از جنس چوب ساخته شده‌اند. همچنین این پنجره‌ها توسط حفاظ‌های فلزی عمودی، محافظت می‌شوند.

گنبد نمکی جاشک

Jashak-salt-Bushehr-1-1000x670

گنبدهای نمکی از جلوه‌های زیبا و شگفت‌انگیز ایران هستند. در استان‌های جنوبی ایران نمونه‌‌هایی از این گنبدهای دیده می‌شود. گنبد نمکی جاشک از این موارد است. گنبد نمکی جاشک یا کوه نمک جاشک (گنبد نمکی دشتی) ناحیه وسیع و مرتفع شمالی کوه جاشک منتهی‌الیه جنوبی رشته کوه زاگرس، حدفاصل شهرستان دشتی و دیر در استان بوشهر، یکی از بزرگ‌ترین و فعال‌ترین و زیباترین گنبدهای نمکی ایران و خاورمیانه و از جاذبه‌های طبیعی است. مهم‌ترین خصوصیات بارز و متفاوت کوه نمکی جاشک به نوع نمک‌های این کوه نمکی، گنبدها و غارهای منحصربه‌فرد، آبشارها، بلورها و… می‌توان اشاره کرد. گنبد نمکی جاشک (دشتی) در بخش کاکی و بخش بردخون و حدفاصل دو شهرستان دشتی و دیر در استان بوشهر قرار دارد. این گنبد شرق روستای گنخک در شهرستان دشتی و شمال روستای جاشک در شهرستان دیر قرار دارد. این گنبد نمکی در دل کوه جاشک چیزی مانده به انتهای شمالی آن، جا خوش کرده و مرتفع‌ترین قسمت کوه را تشکیل می‌دهد. طول آن شمال شرقی به جنوب غربی است. غرب آن روستای گنخک، شرق آن روستای کردلان و شمال‌شرقی آن روستای درویشی (شهرستان دشتی) و جنوب آن روستای جاشک قرار دارد. این گنبد یا کوه نمکی در دل کوه جاشک ۱۲ کیلومتر درازا و ۴ و نیم کیلومتر پهنا دارد. وسعت گنبد حدود ۳۶۶۶ هکتار بوده و ارتفاع قله آن ۱۳۵۰ متر از سطح دریا است.

موقعیت خاص گنبد نمکی جاشک (دشتی) که باعث شوری آب رودخانه مند شده است، شاید تنها عامل زیان‌رسان به منطقه باشد، زیرا رودخانه تا قبل از روستای باغان شیرین و قابل شرب و استفاده کشاورزی است. اما پس از عبور از کنار گنبد و دور زدن آن آب رودخانه با درصد زیادی شوری همراه می‌شود که نشان از فعالیت زیاد گنبد و روان بودن آب آن تا بستر رودخانه مند است و در فصل پربارش آب رودخانه سطح دشت‌های چغاپور و دشتی را فراگرفته و به‌ علت تبخیر زیاد نمک بر روی سطح خاک باقی‌مانده و باعث شوری زمین‌های منطقه می‌شود. راه دسترسی به گنبد از سمت شرقی از فاصله ۳ کیلومتری بعد از روستای گنخک، از طریق جاده خاکی معدن قدیمی سنگ نمک است که در منطقه فعالیت می‌کرد و از سمت شرقی گنبد اگر بعد از پل روستای کردلان جاده خاکی را به سمت گنبد پیش بگیرید، به پای کوهپایه‌های گنبد می‌رسید. این منطقه کوهستانی بوده و به علت شرایط خاص توپوگرافی و اقلیمی فاقد هر گونه چشمه‌های آب شیرین، آبشخور و چاه است و تنها غارهای نمکی و چشمه‌های نمکی به تعداد فراوان وجود دارد. کوه نمک جاشک در محدوده درویشی رودخانه‌ مند قرار گرفته است. بخش‌هایی از گنبد نمکی کاکی که نمک دارد، فاقد هر گونه پوشش گیاهی است اما بیشتر لایه‌های سازنده آن آهکی است که از میان کوه نمک سربرآورده و از پوشش گیاهی بسیار خوبی برخوردار است و در دامنه‌های کوه نیز گیاهان مقاوم به شوری مشاهده می‌شود. در کل پوشش گیاهی منطقه شامل گون، گیشدار و قیچ است که در فصل زمستان و بهار انواع گیاهان یک‌ساله سطح زمین را می‌پوشاند و زیبایی خاصی به آن می‌بخشد. همچنین در دره‌هایی که از نمک‌زارهای نمکی در امان مانده‌اند، درختچه‌های کنار و اشک به وفور دیده می‌شود.

کوه نمک با دارا بودن چشم‌اندازهای زیبای زمین‌شناسی، انواع سنگ‌های مختلف، غارهای طبیعی و طبیعت بکر درون آن‌ها، آبشارکوه‌ها و آویزه‌های نمکی نه تنها چشم هر بیننده‌ای را برای تفریح و کوهنوردی به طرف خود جلب کرده، بلکه بهترین محل مطالعه برای محققان علاقه‌مند به علم زمین‌شناسی است. برخی ویژگی‌های گردشگری زمین‌شناسی گنبد نمکی جاشک به شرح ذیل است: رنگ سفید نمک‌های طعام گنبد به منطقه جلوه‌ای زیبا بخشیده است به نحوی که از جاده خورموج دیر به صورت یک کوه برفی زیبا در بخش شرقی دشت برهنه ظاهر شده است. یخچال‌های نمکی از جمله پدیده‌های زیبای گنبد نمکی دشتی به شمار می‌رود و در ناحیه شمال غربی گنبد به وضوح دیده می‌شود. این یخچال‌ها که حاصل حرکت ثقلی توده‌های نمکی در جهت شیب زمین است در حاشیه کناره گنبد تشکیل می‌شود و به دلیل مشابهت آن با یخچال‌های یخی به این نام شهرت یافته است. آبشارهای زیبای نمکی از دیگر ویژگی‌های گردشگری گنبد نمکی دشتی است که چهره‌ای بس زیبا و دلنشین را به آن بخشیده است. این آبشارها که در واقع مسیر طبیعی جریان آب گنبد بوده در فصول کم‌آبی به واسطه تبخیر کامل آب، بلورهای زیبای نمکی ضخیمی در جهت جریان و به ویژه در مسیر آبشارها ایجاد شده است و منظره تماشایی آبشار نمکی را ایجاد کرده است. این پدیده نادر در اواسط بهار تا تابستان و پائیز دیده می‌شود.

غارهای نمکی دیگر از جلوه‌های تماشایی گنبد نمکی دشتی است. این غارها که بر اثر انحلال رسوبات نمکی ایجاد می‌شوند در جای‌جای گنبد دیده می‌شود. در بخش‌های داخلی این غارها بلورهای زیبای نمک به صورت استلاگمیت و استلاکتیت جلوه‌ای دیدنی به غارها بخشیده است. تخت دیو یکی از زیباترین پدیده‌های زیبای فرسایشی گنبد دشتی است که به دلیل اختلاف در میزان فرسایش‌پذیری سنگ‌ها به صورت ستون‌هایی در میان نمک‌های گنبد ظاهر شده‌اند. بلورهای زیبای نمک و بسیاری کانی‌های غیر سیلیکاته نظیر پیریت و فلورین با تنوع رنگ و جلای فلزی و غیرفلزی آنان خیره‌کننده چشمان هر بیننده‌ای است. گنبد نمکی دشتی میزبان کانی‌ها و بلورهای زیبای فراوانی است که در پهنه گنبد گسترده‌اند. تنوع رنگ نمک‌های صنعتی گنبد پدیده‌ای متحیر و شگفت‌انگیز است که در هیچ جای استان مشابه آن را نمی‌توان یافت. رنگ‌های متنوع قرمز، قهوه‌ای، سفید، زرد، سیاه و نارنجی نمک‌ها یکی از ویژگی گنبد دشتی است که نقش مهمی در جذب گردشگران به استان می‌تواند ایفا کند. پلایا از پدیده‌های زیبای فرسایش حاصل از گنبدهای نمکی است که در دشت‌های دامنه‌ای پایین دست گنبدها به دلیل شور بودن آب‌های فصلی حاصل از این گنبدها و سیلان آن روی دشت و تمرکز در نواحی خط‌القعر آبرفت‌ها به صورت پهنه‌های نمکی ایجاد می‌شود. این جاذبه‌های طبیعی در منطقه کوه نمک و ظرفیت فراوان آن برای گردشگری به همراه یک مدیریت صحیح زیست‌محیطی می‌تواند بهترین منطقه گردشگری در آن ناحیه با ترویج فرهنگ زیست‌محیطی جهت حفاظت از منابع طبیعی با رواج نوع خاصی از گردشگری به نام گردشگری طبیعی باشد، چرا که پیشگامان طبیعت‌گردی در جهان براین باورند که برای حفظ واقعی محیط‌های طبیعی باید گردشگران را در این محیط‌ها پذیرا باشند. کوه نمکی جاشک به عنوان تنها اثر طبیعی ملی استان بوشهر در سال ۱۳۸۸ به ثبت رسیده و اکنون در اختیار محیط زیست قرار گرفته است.

قبر جنرال در بوشهر

iranwatching-1637-1605418261-ghabre-jeneral-1

بوشهر از شهرهای بندری جنوب غربی ایران است که تاریخ بسیاری به خود دیده است. این شهر که از سال‌های دور به دلیل اهمیت تجاری مورد توجه انگلستان قرار گرفته بود چندین بار مورد هجوم و اشغال این مردمان استعمارگر قرار گرفت. از همان زمان نشانه‌هایی از حضور انگلیسی‌ها در میان مردم بوشهر باقی ماند. از ورود کلمات انگلیسی به زبان گرفته تا نمادها و معماری‌هایی به سبک انگلیسی که در سطح شهر ساخته شدند. قبر جنرال نیز یکی از آثار باقی مانده از دوران اشغال بوشهر توسط انگلیسی‌ها در دوران قاجار است که امروزه به یک جاذبه گردشگری و دیدنی تبدیل شده است. قبر جنرال یا قبر جرنیل که تلفظ محلی عبارت قبر ژنرال است، از جاهای دیدنی بوشهر به شمار می‌رود و آرامگاه یک ژنرال انگلیسی در محله سنگی است. این آرامگاه به شکل ابلیسک ساخته شده است. ابلیسک، ستون سنگی چهارگوش و بلندی است با نوک هرمی که گفته می‌شود برگزیدن شکل هرم برای همانندسازی با یک پرتوی سنگ شده قرص خورشید بوده‌ است. این بنا در معماری مصر باستان، آشور و روم باستان به کار رفته‌ است. در دوران نوین نیز این بنا در شماری از میدان‌های اصلی اروپا و آمریکا وجود دارد.

احتمال داده می‌شود که این آرامگاه مدفن یکی از فرماندهان ارتش انگلستان باشد که در لشکرکشی بریتانیا به جنوب ایران، در واقعه هرات در سال ۱۸۵۶ میلادی به‌ دست نیروهای ایرانی کشته شد. نام این ژنرال انگلیسی به درستی روشن نیست و بر سر آن میان گزارش‌‌نویسان اختلاف است. برخی این مقبره را مدفن ژنرال اترام دانسته‌اند و برخی آن را متعلق به ژنرال استاکر ذکر کرده‌اند. در حالی که ژنرال استاکر در جنگ کشته نشد، بلکه در ۴ فروردین ۱۲۳۶ در بوشهر خودکشی کرد. ژنرال اترام نیز در کلیسای وست‌مینستر در بریتانیا مدفون است. نویسنده فرهنگ بوشهر حدس می‌زند که این، مقبره ژنرال استاپفورد است که در جنگ خوشاب در ۱۹ بهمن ۱۲۳۵ کشته شد.

در این جنگ بوشهر به تصرف قوای انگلیس در آمد. انگلیسی‌ها برای دفن کشته‌های خود در گوشه دنجی از بوشهر در میان انبوه نخل‌های سر به فلک کشیده قطعه کنونی را انتخاب کردند و این بنای یاد بود را برای آ‌‌ن‌ها ساختند. این سازه در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۸۵ با شماره ثبت ۱۸۶۴۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

گورستان صخره ای سیراف

bfdee82e4e2898261473103f71e21e0c

یکی از شگفت‌انگیزترین جاهای دیدنی سیراف قبرستان تاریخی آن واقع در دره لیرودی شیلو است. با قبرهای سنگی قدیمی که گذر زمان و دو زلزله مهیب در سال‌های دور هم موجب از بین رفتن آن نشده است. به این دلیل که این قبرستان برای مردمانی با ادیان مختلف در مقاطع تاریخی متفاوت مورد استفاده قرار گرفته است کارشناسان آن را قبرستان تمدن‌ها نامیده‌اند. در گذشته روی مرده‌های خود خاک نمی‌ریختند و فقط آنها را درون قبرهای سنگی می‌گذاشتند. در شمال غربی بندر طاهرى (محل ويرانه‌هاى شهر باستانى سيراف)‌ و در دامنه جنوبى ارتفاعات مشرف بر آن، قبرستان باستانى وسيعى وجود دارد. تعداد فراوانى گورهاى مستطيل شکل، عموما به طول ۲۱۰ سانتى‌متر و عرض ۵۰ سانتى‌متر و عمق ۴۰ تا ۶۰ سانتى‌متر در سنگ کنده شده و از ملاط ساروج براى هندسی سازی يا پوشش سطح خارجى قبرها استفاده شده است. شکل و اندازه و ردیف بندی و حتى ارتفاع سطح پهنه قبرستان تا حدودى از بين رفته است. در اين قبرستان عموما قبرها رو به غرب هستند. اين قبرستان را به زرتشتيان نسبت مى‌دهند. زرتشتيان ابتدا مرده‌ها را در گورهاى روباز قرار مى‌دادند تا در هواى آزاد گوشت آن‌ها تجزيه شود. سپس استخوان‌ها را جمع‌آورى کرده و در استودان‌ها مى‌گذاشتند. روبروى قبرستان غربى، قبرستان ديگرى وجود دارد که هر چه ارتفاع تپه زيادتر مى‌شود، ‌گورها بزرگ‌تر مى‌شوند و دهانه‌ها گشادتر و عمق بيشترى پیدا می‌کنند. در جلوى تپه به تبعيت از عوارض طبيعى، گورهاى عمودى با ارتفاع ۳ متر و عرض ۲ متر وجود دارند که مانند پهنه‌اى از کندوهاى زنبورعسل به‌طور مرتب در سراشيبى دامنه چيده شده‌‌اند. از عجايب شهر باستانى سيراف قبرستان آن و از عجايب اين قبرستان وجود اين رشته مقابر سنگى منظم و فراوان در سطح شیب‌دار و سرازيرى تند دامنه کوهستان با پلکان‌هاى سنگى عريض و بقاياى دو عمارت سنگى بر فراز آن‌ها است. به احتمال زیاد قبرهای سنگی قبرستان و گودال‌های حفر شده بر پهنه کوهستان سیراف در ابتدا به منظور جمع‌آوری و استحصال آب ایجاد شده‌اند و بعدها توسط افراد و به دلیل رخداد حوادث غیر مترقبه همچون زلزله یا بیماری طاعون و نیاز به دفن سریع مردگان به عنوان گورهای فردی یا خانوادگی مورد استفاده قرار می‌گرفت. با دقت بر گورهای یافته شده و وجود لایه‌ای از قشر نفوذناپذیر ساروج درون حوضچه‌های استفاده شده به‌ عنوان قبر، می‌توان به نکاتی درباره روش تأمین آب در شهر باستانی سیراف پی برد. این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۵۰۲ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد جامع بردستان

IMG_3581

مسجد جامع بردستان، با معماری دلپذیر و سنتی اش، یکی از جاذبه های گردشگری در این منطقه از ایران به شمار می رود که مورخان و کارشناسان آن را به عنوان کهن ترین عمارت متعلق به دوره ی اسلامی، معرفی کرده اند. این مسجد یکی از جاذبه های تاریخی و فرهنگی استان بوشهر می باشد که در شهر دیر و روستای بردستان واقع شده است. تاریخ مسجد بردستان به دوران اسلام باز می گردد، این مسجد یکی از قدیمی ترین آثاری است که از آن دوران در بوشهر بجا مانده . قدمت این مسجد تاریخی به قدمت شهر بوشهر یعنی دوران ساسانیان بر می گردد. برخی از باستان شناسان معتقد هستند که این بنای تاریخی قدیمی ترین عمارت دوران اسلامی است. به گفته تاریخ شناسان، این مسجد در طول دوران با توجه به اینکه دستخوش تغییرات انسانی و محیطی شده، چندین بار مرمت شده است. در کنار مسجد جامع بردستان، یک گورستان قدیمی با قدمت حدود قرن چهارم و پنجم هجری قمری وجود دارد که بسیار مورد توجه گردشگران و بخصوص باستان شناسان قرار گرفته است. در این گورستان قدیمی نوشته هایی با خطوط کوفی و عربی قابل مشاهده است که خود نشان از قدمت آن دارد. وجود گورستان قدیمی در کنار مسجد جامع بردستان سبب شده است که گردشگران بتوانند از دو جاذبه زیبا به طور همزمان دیدین نمایند. مسجد از نوع مساجد برونگرا و فاقد حياط می باشد. سادگی ، شيوايی و استفاده از گچبری برای نمای بيرونی كه سفيد رنگ است آرامش خاصی به بيننده القا می كند.

فضای داخلی مسجد : این مسجد شامل يك شبستان و دو اطاق جانبی است. شبستان در خلاف قبله و تقريباً شمال به جنوب واقع است و فضايی حدود ۷۵۰ متر مربع را در بر گرفته است . مسجد داراي ۱۲ ستون است كه سقف را نگاه داشته و هفت دهليز دارد و ارتفاع سقف تا سطح زمين به ۵ متر می رسد. در ضلع شرقی شبستان نيز اطاقی هشت ضلعی قرار دارد كه ورودی دو اطاق ديگر است و يك رديف پلكان مدور در آن وجود دارد كه به پشت بام منتهی می شود. روبروی محلی كه امام مسجد اقامه نماز می كند گنبد كوچكی از گچ با هفت غرفه تزئينی و يك ستون سازی گچبری است كه سقف را وارونه جلوه می دهد. بنای اوليه مسجد را به عمر بن عبدالعزيز نسبت می دهند. همچنین يك كتيبه چوبی در مسجد وجود دارد كه از ترجمه متن بر می آيد كه فردي بنام حاجی ابوبكر شاه در سال ۸۵۲ مسجد را تجديد بنا كرده است. همچنين مسجد توسط خانين منطقه يعنی خانين دشتی نيز مرمت شده است . مسجد شهر بردستان با شماره ۲۰۶۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است.