زاهدان
قلعه چهل دختران زابل
شهرستان زابل یکی از کهن ترین شهرهای ایران زمین می باشد که دارای پیشینه تاریخی غنی است. وجود شهر سوخته به عنوان تمدنی کهن موید این موضوع می باشد. یکی از جاذبه های تاریخی سیستان قلعه چهل دختر است که بر روی کوه خواجه (کوه غلطان) واقع شده و جزو آثار بجامانده از حکومت ساسانیان می باشد. کوه خواجه تنها عارضه طبیعی دشت سیستان می باشد و به عنوان یک مجموعه دارای چندین اثر تاریخی است که غار چهل دختر نیز یکی از آنهاست. ارنست هرتسفلد پس از بررسی های خود بر روی این کوه آنرا به عنوان مجموعه تخت جمشید خشتی نامگذاری کرد. نکته حائز اهمیت در مورد کوه خواجه سیستان، مقدس بودن آن در بین افراد سه دین اسلام مسیحیت و زرتشت می باشد که از این حیث بی نظیر است. قلعه چهل دختر زابل در بالای دره ذوالفقار یا همان دره سوخته قرار دارد. علت نامگذاری چهل دختر بر روی این قلعه به دلیل داستان جالبی است که قرن ها دهان به دهان چرخیده و باعث این نامگذاری شده است. نقل است که در گذشته در این مکان چهل دختر دوشیزه زندگی می کرده اند که صدای قهقهه بلند آنان در تمام محوطه می پیچیده است. بنای قلعه چهل دختر بر روی سکوی سنگی بزرگی قرار دارد. سنگ های تشکیل دهنده سکو توسط خاک رس به هم متصل شده و در بالای سکو برای تشخیص استحکام بنا چندین ردیف روزنه قرار داده بودند. در فاصله ۳۰ گزی (هر گز معادل ۹۵ سانتی متر می باشد) از قلعه نیز بقایای چند کوخ سنگی و یک محوطه وجود دارد. قلعه چهل دختر کوه خواجه به صورت مناره ای شکل ساخته شده و در گذشته به دلیل معماری اعجاب برانگیزش در تمامی مناطق شرقی فلات ایران زبانزد خاص و عام بوده است. وجود مناره موید این است که در هر کدام از آنها دو اتاق طاقدار وجود داشته که شبیه مناره های چهل برج و ساروتار دارای چندین روزنه و دریچه بوده اند. طراحی دروازه های طاقدار نیز مانند سبک ساروتار که از ورقه های نازک گل رس خشک تشکیل شده می باشد. مشابه این سبک معماری فقط در ویرانه های کشف شده از “رود بیابان” دیده شده است. قلعه چهل دختر در زابل به عنوان یکی از جاذبه های طبیعی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان شناخته می شود. این اثر تاریخی در سال ۱۳۸۲ با شماره ۱۲۱۵۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
قبرستان هفتاد ملا سیستان
قبرستان تاریخی هفتاد ملا از جاهای دیدنی میرجاوه است. این قبرستان به دلیل مقبرههای خاص و معماری جالبش مورد توجه قرار دارد. میرجاوه یکی از شهرهای کوچک استان سیستان و بلوچستان در ۷۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر زاهدان واقع است. این شهر تنها مرز قانونی در جنوب شرق کشور است که رفتوآمد سیاحان خارجی و داخلی از این معبر صورت میگیرد و از طریق راهآهن، ایران را به شبه قاره هند متصل میکند و یکی از قدیمیترین گمرکات کشور محسوب میشود که قدمت آن بیش از صد سال است. قبرستان هفتاد ملا در استان سیستان و بلوچستان، شهرستان زاهدان، بخش میرجاوه، دهستان تمین، در ۱۵۰ متری جنوب روستای ««روپس»» بالا واقع شده است. این قبرستان ۸۰۰ ساله متعلق به دوره اسلامی است و از جاذبههای توریستی شهرستان میرجاوه به شمار میرود. این قبرستان تاریخی در دل کوهی کم ارتفاع از جنس ماسه سنگ در ناحیهای کوهستانی در حوزه طبیعی کوهستانی دامنههای شمالی تفتان واقع شده و دارای آب هوایی معتدل است. محدوده اثر را کوههای متعددی در برگرفتهاند، بستر رودخانه «روپس» در ۲۰ متری شمال این اثر واقع شده و باغات میوه از جمله گردو در حاشیه این رودخانه ایجاد شدهاند، پوشش گیاهی منطقه علاوه بر باغات میوه محدود است به بوتههای خودرو و درختچههای جنگلی. بازدیدکنندگان زیادی از مکانهای مختلف استان و کشور از این قبرستان بازدید میکنند.
قبرستان هفتاد ملا مانند سایر آثار باستانی موجود در روستای تمین، در دل صخرهها به وجود آمده و مردم باستان حفرهای بزرگ را در دل یک صخره ایجاد کردهاند و برای ساخت قبور از سبک معماری مقبره کورش الهام گرفتهاند. مساحت قبرستان بیش از ۵۰۰ مترمربع است و به شکل کمانی در بخش شرقی روستای «روپس» در سینه کوه واقع شده است. قبرها همیشه در سایه قرار دارند و به همین علت از گزند باد و باران در امان ماندهاند. ۱۰۰ سال پیش، دو ستون سنگی بزرگ نیز در مقابل این حفره بوده که در حال حاضر، تخریب شده است. قبور این قبرستان به شکل مستطیل بوده و دو طرف آن به وسیله خشت خام بالا آورده شده و اجساد را داخل آن قرار میدادند. این قبور را به صورت مسطح ساختهاند. بر روی هر کدام از قبور هشت سوراخ تعبیه شده که هوا از داخل آنها عبور میکند. روی دیوارهای قبور قبرستان، از رنگ قرمز استفاده شده که نوعی خاک در این منطقه است. اقوام مردگان به وسیله این خاک تزییناتی را روی قبور به وجود آوردهاند. در مورد وجود این مقبره و محل به خاطر اینکه تاریخ واقعی و رمز و رازهای آن هنوز مشخص نشده، مردم افسانههای مختلفی را بیان میکنند. دو روایت در مورد قبرستان هفتاد ملا وجود دارد، اول اینکه پس از ورود اسلام به این منطقه موبدان زرتشتی به این مکان پناه بردند و در همان مکان پس از مرگ دفن شدند که با توجه به معماری قبرها قابل قبول است و روایت دوم اینکه این منطقه در مسیر رودخانه قرار داشته و مردم برای در امان ماندن مردگان خود از سیلابها، آنها را در ارتفاعات بلند دفن میکردند که موقعیت جغرافیایی منطقه بیانگر این موضوع نیز هست. این قبرستان در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۳۸۲۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
موزه پست زاهدان
یکی از موزه های استان سیستان و بلوچستان ، موزه پست و ارتباطات در شهر زاهدان است . این موزه در ساختمان قدیمی اداره پست زاهدان قرار گرفته است . قدمت بنای این موزه بر اساس کتیبه موجود بر سردر به سال ۱۳۱۱ و آغاز دوره پهلوی برمی گردد . این بنا در بافت قدیمی و اولیه شهر زاهدان قرار دارد و همزمان با اولین سال های شکل گیری شهر نوپای زاهدان احداث شده است و از جمله مهمترین بناهای دولتی باقی مانده در هسته اولیه این شهر محسوب می شود. مصالح عمده این بنا از خشت خام در جرزها و آجر در نما می باشد که با شیوه معماری بومی کویری ساخته شده و در ابتدا دارای مجموعه ای بسیار بزرگ و وسیع بود که بخش عمده آن متاسفانه تخریب شده و تغییر کاربری پیدا کرده است .
این بنای اداری با عنوان اداره ایالتی پست و تلگراف سیستان و بلوچستان آغاز به کار کرد . در سال ۱۳۳۸ علاوه بر فعالیت اصلی به ایجاد ایستگاه رادیویی اقدام کردند و برنامه های به زبان فارسی ، اردو و هندی برای رادیو تولید می کردند . پس از انقلاب اسلامی نیز این ساختمان به عنوان اداره پست زاهدان به فعالیت خود ادامه داد . پس از احداث ساختمان جدید پست زاهدان این بنای ارزشمند که در سال ۱۳۷۷ به ثبت آثار ملی کشور رسیده و در سال ۱۳۸۴ با اعتباری معادل ۲۰۱ میلیون ریال از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان مورد مرمت و احیاء قرار گرفت . این موزه در سال ۱۳۸۷ به طور رسمی افتتاح گردید . موزه پست زاهدان از بخش های مدیریت، نگهبانی، سرسرای سمعی – بصری و تالارهای نمایش تشکیل شده است . تالارهای نمایش این موزه شامل بخش های تجهیزات پست (ترازو، تمبز زن، رادیو لامپی و تلفن سلطنتی رومیزی)، پست کهن (انواع مهره های کشف شده دکمه ای، استامپی، استوانه ای در شهر سوخته، مرد تلگراف چی و ماکت کبوتر خانه پست میرجاوه)، بخش تمبرهای ایران و بین الملل و بخش ارتباطات (تلفن و تلگراف) می شود .