نارین قلعه در کنار دروازه قدیم جاجرم و جوین و جنب حمام قدیمی شهر در شمال غربی مسجد جامع و در ابتدای خیابان زیارتگاه خواجه مهزیار قرار دارد. سیاحانی که در قرون اخیر از جاجرم عبور کرده‌اند، هر یک این قلعه را توصیف کرده‌اند. این امر از ثباتی همیشگی در این قلعه حکایت دارد. بی‌شک ساکنان جاجرم در این دوره‌ها به دنبال آرامش و امنیتی بوده‌اند که جز در پناه دیوارهای بلند این قلعه فراهم نمی‌آمد. خاور بی‌بی شادلو (خواهر یارمحمدخان سهام‌الدوله، حکمران بجنورد معاصر با ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار) در سفرنامه خویش شرحی از این قلعه آورده‌ است. این تل که ارتفاعش در حدود ۲۵ متر است، بقایای ارگ یا قلعه‌ای قدیمی است که امروزه در بعضی نقاط آن آثاری از بقایای برج و بارو را می­‌توان دید. پلان قلعه که روی تپه‌­ای مصنوعی بنا شده بود، بیضی شکل است و در گذشته، دور آن را خندقی فرا گرفته بوده است. محیط نارین قلعه در حدود ۳۶۰ متر و طول اقطار آن ۱۲۵ و ۱۰۰ متر است. این قلعه در اواخر حکومت محمد شاه و اوایل حکومت ناصرالدین شاه قاجار هنوز سالم بوده و مورد استفاده قرار می‌گرفت. در فاصله زمانی حکومت محمد شاه تا سفر کلنل بیت به جاجرم تغییرات زیادی به وجود آمد و نارین قلعه خراب و  به تلی از خاک تبدیل شد و اخیرا شهرداری جاجرم اقدام به ایجاد پارک روی تپه کرده است. با حفاری‌های غیر مجاز اطراف تپه و منازل اطراف تپه مردم ساکن در تپه موفق به کشف ظروف و اشیا فراوان عتیقه و دوران قبل از اسلام و بعد از اسلام شده‌اند.

چارلز ادوار ييت در کتاب «سفر نامه خراسان و سيستان» در مورد این قلعه می‌نويسد: «در وسط جاجرم يک تل خاک عظيم به ارتفاع ۲۱ تا ۲۴ متر هست که بقايای ارک شهر قديمی محسوب می‌شود و به آن نارين قلعه می‌گويند. روی اين خاک بقايای ديوارها و برج‌های قديمی به چشم می‌خورد، اما از آن‌ها نمی‌شد به شکل و چگونگی آرايش اين شهر و استحکامات آن پی برد، زيرا بلافاصله در پايين دست آن‌ها و در دل خاک باقي‌مانده‌های ديگری از اين ديوارها و برج‌ها قرار گرفته بود. در قسمت غربی، اين ديوارها از خاک بيرون آمده و در معرض ديد بود. در واقع اين يک رديف ديوار نبود، بلکه ديواری بود در دو رديف که يکی در بالای ديگری واقع می‌شد. اين تل خاک تقريبا به شکل بيضی بود و قطرهای آن در بالا ۱۲۶ و ۹۹ متر بود در پايين آن آثار يک خندق قديمی به چشم می‌خورد كه محيط آن ۳۶۰  متر بود و در آن اثری از آجر و سنگ نيافتند و حتی در مورد اينكه سكه‌ای در آن پيدا شده باشد نيز چيزی نشنيدم… » این اثر در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۵۹۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دردل یکی از کوههای استان کرمانشاه، غاری مخوف و ترسناک با نام پراو وجود دارد که دردل کوه واقع شده و که به دلیل داشتن مسیر سخت و صعب العبور آن را از سایر غارهای ایران متمایز کرده است. غار پراو در۱۲ کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و درمیان دوکوه طاق بستان و بیستون قرار دارد. این غار که به گودال خوف نیز شهرت دارد، حفره ای عمودی و سرد بوده که برای رسیدن به آن باید تا ارتفاع ۳۰۵۰متری کوه بالا رفت. قله پروا با دارا بودن ۳۳۵۷ متر ارتفاع، بلندترین قله رشته کوهای زاگرس شناخته شده و غار پروا در ارتفاع ۳۰۵۰ این قله واقع شده است. پراو ۱۴۵۴ مترطول و عمق آن ۷۵۱ متر بوده که درنقاط گوناگونش ۲۶ حلقه چاه قرار داشته و عمیق ترین آنها چاه شماره ۱۶ با ۴۲ مترعمق است. آب جاری که در میان غار پراو جریان دارد از ذوب شدن یخچالهای زیرزمینی بوجود آمده و به همین دلیل است که نام این مکان را پراو به معنی پراب نهاده اند. وجود این آب باعث سردی بیش از حد غار پروا شده و دمای درون آن به ۱ تا۳ درجه سانتیگراد می رسد. به همین دلیل اگر دلتان ماجراجویی میخواهد و البته غارنورد حرفه‌ای هستید، بهتراست فصل های بهار و تابستان را انتخاب کنید. با ورود به این غار و حرکت بسوی پایین، گویی توسط غار درحال بلعیده شدن هستید.

این غار تاریک و سرد به دلیل اینکه متاسفانه جان پنج تن از غارنوردان را گرفته است، به نام غار قاتل نیز شناخته می شود. بیش ازچهل سال قبل پراو با عنوان بزرگترین غارعمودی دنیا شناخته می شده و  به آن لقب اورست جهان را نیز داده بودند؛ اما باگذشت زمان و اکتشافات بیشتر رتبه آن به۲۲۱ تنزل یافت. اما حتی با کاهش رتبه غار پراو، همچنان این گودال عمیق و رمز آلود به دلیل اینکه دهانه آن در ارتفاع  ۳۰۰۰ متری ازسطح دریا قرار دارد، بالاترین سطح محل ورود را درجهان در میان سایر غار ها به خود اختصاص داده است. پراو برای اولین بار درحدود ۴۶ سال قبل توسط یک گروه غارنورد انگلیسی درسال ۱۳۵۰ کشف شده و  این گروه توانستند تاعمق ۷۵۰ متری این غار پیش روند. از اولین فاتحان ایرانی این گودال عمیق حشمت حیدریان، بهمن مشتکوب و منوچهر دهشت از اعضای کانون کوهنوردان کرمانشاه بودند که موفق شدند تا انتهای غار و حوضچه را پیمایش کنند. ازتجربیات غارنوردان پراو می توان گفت که پیمودن این غار از دشوارترین پیمایشها بوده زیرا از همان بدو ورود باید با روش های سخت و طاقت فرسا پابه درون آن گذاشت. ارتفاع بالا، برودت هوا و یخچالهای طبیعی موجود در این غار سبب دشواری هرچه بیشتر غار پیمایی در غار پروا میشود. ازدیگر دشواری‌های این غار نوردی می توان به پیمایش سینه خیز در این گودال عمیق اشاره کرده و  در غار پروا حفره هایی باریک و تنگ وجود داشته که برای گذشتن از آن باید از آب نزدیک صفر درجه عبورکرد. پراو در سال ۱۳۸۸ توسط سازمان محیط زیست به عنوان اثرطبیعی ملی جهت حفاظت ویژه ثبت شده و علاوه بر آن در۲۰بهمن ۱۳۸۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۹۸ در فهرست میراث طبیعی ایران قرارگرفته است .

دره شهر یکی از شهرهای کوهپایه‌ای استان ایلام در غرب ایران است. از دوره مس سنگی تمدن در این شهر وجود داشته است. دره شهر در طول تاریخ صحنه نبرد و کشمش‌های بسیاری بوده و آبادانی و ویرانی‌های بسیاری را به خود دیده است. بزرگ‌ترین شهر تاریخی غرب ایران در دره شهر قرار دارد. همچنین به دلیل فراوانی و تنوع قلعه‌های تاریخی دره شهر به شهر قلعه‌های ایران شهرت یافته است. از لحاظ زمین‌شناسی نیز بزرگ‌ترین ژئوپارک جهان در این منطقه قرار دارد. در استان ایلام بیشترین آثار تاریخی مربوط به دوران ساسانی است و دره شهر قطب تاریخی استان ایلام محسوب می‌شود. اهمیت تاریخی دره شهر به حدی است که مورخان آن را به نام اولین شهر تاریخی دوره ساسانی نامیده‌اند. دره شهر اولین شهر عیلامی بوده‌ است. عیلام یا به صورت جدیدتر ایلام نام یک تمدن در منطقه‌ بزرگی در جنوب غربی فلات ایران بوده است که در پایان هزاره سوم قبل از میلاد می‌زیستند. دره شهر محل شهر باستانی ماداکتو پایتخت عیلامیان بوده‌ است. عیلامیان که در دوره عهد باستان فرمانروای کوه‌های لرستان بودند؛‌ دره رودخانه و راه بزرگ ارتباطی منطقه و مرز شمالی را تصرف کردند و بناهای مستحکمی تاسیس کردند که ماداکتو پایتخت دوم آنان از آن جمله است. پس از حمله آشور این منطقه رو به ویرانی رفت و در زمان هخامنشیان از دوران اوج و رونق آن کاسته شد و اهمیت گذشته را نداشت. زمان اشکانیان دوره تجدید حیات این شهر و زمان ساسانیان دوران آبادانی و رونق آن بوده است.

در حقیقت نام پیشین دره شهر، سمیره و نام پیشین سمیره، ماداکتو بوده است. پس از ویرانی ماداکتو و افول آن در زمان هخامنشیان، این شهر با نام سمیره در دوران ساسانیان مجدد به اوج و شکوفایی رسید. سیمره شهری باستانی در حاشیه شرقی شهرستان کنونی دره‌شهر، غرب رودخانه سراب و در دامنه کبیرکوه واقع شده است. این شهر باستانی بزرگ‌ترین محوطه تاریخی استان ایلام و از جمله جاهای دیدنی دره شهر است. قدمت این شهر باستانی حدودا به ۱۴۰۰ سال پیش به اوایل قرون اسلامی و اواخر دوران ساسانی بازمی‌گردد و مرکز ایالت مهرجان‌قذق یا مهرجان‌کدک بوده‌ است و به عبارتی پایتخت تابستانی حکومت آن دوران محسوب می‌شده است. مساحت این شهر باستانی بالغ بر ۲۰۰ هکتار است.  این شهر با نام‌های متعددی چون ماداکتو، مهرجان‌کده، مهرجان‌قذق و مهرگان‌کده شناخته می‌شود. در ویرانه‌های به جای مانده از این شهر در زمان ساسانیان، آثار شهرسازی که در آن دوره معمول بوده است به چشم می‌خورد. برخی بر این باورند که سمیره (ماداکتو) را خسرو پرویز پادشاه ساسانی ساخته است. گفته می‌شود اسکندر مقدونی هنگامی که از شوش حرکت کرده است از سمیره نیز گذر کرده است. احتمال داده می‌شود که این شهر باستانی در هنگام آبادانی بالغ بر ۵۰۰۰ خانه داشته است. خانه اربابی، بنای مسجد، اماکن حاشیه سیل‌بند و اماکن مسکونی حاشیه نشین شهر مکان‌های کاوش شده در ۹ فصل کاوش در این محوطه تاریخی است. همچنین این شهر باستانی دارای برج‌های نگهبانی، خیابان، سیستم آبکشی و دفع فاضلاب بوده است. در این شهر گچبری‌های منحصر به فردی به‌ دست آمده است که در نوع خود بی‌نظیر هستند. در اکتشافات باستان شناسی این منطقه سکه‌هایی نیز یافت شده است که آن‌ها را متعلق به خسرو سوم و جانشینان او می‌دانند. شهر باستانی سیمره از اولین آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران است که در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ به شماره ۶ به ثبت ملی رسیده است. احتمال داده می‌شود این شهر به دلیل وقوع زلزله‌ای مهیب در سال ۳۲۵ هجری شمسی ویران و خالی از سکنه شده است. البته بقایای این شهر هنوز پابرجا است. دره سیمره (دره شهر) از دیرباز به لحاظ ویژگی‌های طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و موقعیت خاص خود همواره مورد توجه گروه‌های انسانی بوده‌ است. در حال حاضر نیز دره شهر دارای استعداد کشاورزی فراوان، منابع آب، مراتع سبز و جنگل‌های انبوه است و یکی از شهرهای باستانی و مهم استان ایلام محسوب می‌شود.