تاریخی
عمارت حبیبی
عمارت حبیبی در شهر سنندج واقع در استان کردستان خیابان امام کوچه حبیبی و در بخش برونی عمارت ملا لطف الله شیخ الاسلام قرار دارد و در آن آثار و اشیاء تاریخی کشف شده از استان و سایر نقاط ایران به نمایش گذاشته شده است. اروسی موزه سنندج یکی از نمونه های اروسی سازی و کار استادکاران سنندجی می باشد. ساختمان این بنا در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار با قدمت نزدیک از ۱۵۰ سال توسط ملا لطف اللهشیخ السلام که یکی از علمای بنام اهل سنت در دوره قاجاریه میباشد احداث شده وپس از درگذشت وی این عمارت توسط وراث آن مرحوم بصورت دو بخش بیرونی واندرونی به اشخاص دیگری واگذارشده که بخش بیرونی به تملک عبد الحمیدخان سنندجی مشهور به سالار سعید (موزه فعلی ) وبخش اندرونی به تملک خانواده حبیبی (عمارت حبیبی فعلی قسمت ادرای ) درآمده است ، سالار سعید درشهریور ماه سال ۱۳۳۶ بخش بیرونی را به اداره فرهنگ وقت (آموزش و پرورش )واگذارنمود و این بنا تا سال۱۳۵۱ در تملک آموزش و پرورش بوده و طی این مدت استفاده هایی چون دانشسرا، اداره فرهنگ، کتابخانه، خانه پیشاهنگی، امورتربیتی داشته است. در سال۱۳۴۹ وزیر فرهنگ وهنر وقت در دیداری که از سنندج داشته ازاین خانه بازدید مینماید واین خانه را برای موزه مناسب تشخیص داده ودستور خریداری در سال ۱۳۵۴ شمسی داده میشود وموزه سنندج دراین بنا به صورت دوبخش مردم شناسی وباستانشناسی افتتاح میگردد. بنای مورد اشاره دارای ویژگیهای خاص معماری به سبک معماری مرکزی ایران وگچبریها آئینه کاریها با قدمتی بیش از ۱۴۰ ساله میباشد که در بناهای قدیمی سنندج نظیر آنها را کمتر می توان یافت. این خانه قدیمی شامل یک زینت بخش آن حوض مستطیل شکلی باسه فواره سنگی زیبا و بنای اصلی ومتعلقات آن است که بنای اصلی در ضلع جنوبی واقع وشامل زیر زمین ویک طبقه فوقا نی است .زیرزمین این بنا به شکل حوضخانه است که دارای سقف گنبدی شکل با تز ئینات آئینه کاری و گچبری تلفیقی است و همچنین شاه نشینهاوحوض سنگی این قسمت که شش ضلعی است بسیار جالب توجه است ودر حال حاضر موزه مردم شناسی است وشیوه زندگی کردها را از لحاظ پوشاک،کشاورزی،هنرهای دستی وموسیقی سنتی و… بنمایش گذاشته شده است. در طبقه فوقانی بنا تالار تشریفات یا سالن بزرگی خود نمایی می کند که از ضلع شمالی بوسیله یک ارسی هفت دری به حیاط مشرف ومنظره ای بدیع به سالن بخشیده است.ارسی این تالار از بزرگترین ارسیهای ایران است که توسط استاد کار معروف کردستانی « استاد حبیب الله سنندجی» معروف به استاد نساء ساخته شده است.
خانه شهید بهشتی
شهرداری ها گوی توسعه خانه موزه ها را از سازمان میراث و گردشگری ربوده اند. احیای خانه شهید آیت الله محمد بهشتی که خانه ای دو طبقه است، از جمله این فعالیت هاست. این موزه در بر گیرنده یادگارهایی از آن شهید و یادآوری هایی از روزهای انقلاب و شخصیت های آن دوران است. طبقه همکف به بازسازی فضای شورای انقلاب اسلامی اختصاص داده شده و بازدیدکنندگان می توانند با قدم زدن در این محیط، حال و هوای آن زمان را حس کنند. در عین حال کتابخانه شخصی او نیز با محتوای قرآنی، دینی، فلسفه و اخلاق، جامعه شناسی و حتی فیزیک و زیست شناسی و علوم تجربی احیا شده است. گالری تصاویر، شجره نامه خانوادگی و اصالت او که تا امام زین العابدین می رسد نیز از دیگر جاذبه های این موزه است که گردشگران را به سوی خود می کشاند. فضای پژوهشکده و نشر اندیشه ها در طبقه اول این بخش از موزه دارای بانک اطلاعاتی جامع از روزنامه ها، اعلامیه ها و اسناد محرمانه است که می تواند مرجع معتبری برای پژوهشگران و استادان باشد.
مسجد بزرگ شریف الملک
مسجد بزرگ شریف الملک مربوط به دوره قاجار است و در همدان، ضلع جنوبی میدان آرامگاه بوعلی، خیابان بین النهرین واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۱۹۸۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مصالح بکار رفته در بنای این مسجد شامل سنگ و آجر با ملات خاک رس می باشد و از شکلهای هندسی و اجر چینی ساده برخوردار است مسجد بزرگ شریف الملک دارای ۲ شبستان می باشد که شبستان نخست مسجد دارای ۴ ستون به ارتفاع حدود ۳ متر که ۴ قوس طاقها را به هم پیوسته است کف این مسجد را فرشهای دستباف پوشانیده و بنا به روایتی بانی این مسجد شخصی به نام شریف الملک بوده که این یکی از مساجد ساخت اوست شبستان مسجد در زمستانها قابل استفاده بوده و با بستن پنجره ها درون مسجد گرمتر شده است در سال ۱۳۳۸ تکمیل و مورد مرمت قرار گرفته است تمام حجم بنای شبستان شریف الملک ساده است و اجزای آن و رابطه شان دقیقا” تبیینشده است تکرا زیبا و با شکوه خوش آهنگ ساختمانی خصوصا” پنجره های آن آرامش حضور را دو چندان می کند و عبادت مشترک را که هسته اصلی اسلام است بیشتر نور می بخشد.
پل قلعه جوق
این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۴۷۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این پل در جنوب شهرستان ماکو ، در مجاورت روستای قلعه جوق بر روی رودخانه زنگمار احداث شده است . این پل در موقعیت ْ۹۰۶ و َ۱۶ و ً۳۶ شمالی و ْ۳۹۱ و َ۲۸ و ً۴۴ عرض شمالی و در ارتفاع ۱۳۴۷ متر از سطح دریا در جنوب شهرستان ماکو واقع شده است . قدمت این اثر تاریخی به دوران صفویه می رسد . پل قلعه جوق به علت اینکه بر روی بستر دره ای ساخته شده است یک دهانه کوچک فرعی دارد . پل مزبور به علت صخره ای بودن بستر پی سازی نشده و پایه های پل بر روی صخره های طبیعی رودخانه استوار گردیده است . این پل یک پایه به اندازه ۵/۴ * ۲ متر دارد که بر روی صخره بستر رودخانه سوار است . مصالح این پایه با سنگهای سیاه تراشیده و قلوه سنگ با ملات آهک است . پل دارای دو دهانه که یکی کوچک و دیگری بزرگ است، می باشد دهانه بزرگ بصورت جناغی با خیز تند و با مصالح سنگ های تراشیده و ملات گچ ساخته شده است . بدنه پل با سنگهای لاشه سفید و سیاه رنگ و ملات آهک تا سطح گذرگاه پل بالا آمده است و سطح گذرگاه پل با ملات آهک و خاک و لاشه سنگهای سیاه سنگفرش شده است و این اثر کهن به علت کاربرد خاص فاقد تزئینات خاص معماری می باشد . این پل در گذشته ارتباط ساکنین قلعه جوق را با ماکو فراهم می ساخته است . با اینکه پل جدید بتنی در نزدیکی این پل ساخته شده است و رفت و آمد از روی آن انجام می گیرد . اما باز هم پل قدیمی قلعه جوق به عنوان یک عامل ا ذخیره رتباطی مورد استفاده اهالی قرار می گیرد . بنای اصلی پل نسبتاً از بین رفته است ولی قسمتهایی از آن هنوز باقیمانده است.