به فاصله ۲۷ کیلومتری شهر برازجان و در شمال آن روستا/ شهر سعدآباد قرار گرفته است. ۷ کیلومتر بعد از سعدآباد، روستای زیرِآب قرار دارد که رودخانه دائمی شاپور در غرب آن از داخل تنگه​ای با دیواه​های عمودی و مسیری به طول بیش از یک کیلومتر درون دیواره​های صخره جاری است. صخره​های این مسیر، دیوارهایی به ارتفاع ۲۰۰ متر دارند. در روزگاران گذشته شهر باستانی تَوَج در این مکان قرار داشته است که آثار خرابه​های آن به خوبی دیده می​شود. احتمالاً مردم شهر توج زمانی که در تنگنای حمله مهاجمین قرار می​گرفته​اند، از دژصخره چله خانه برای دفاع از خود استفاده می​کرده​اند، این غارهای دفاعی بر روی دیواره عمودی ساحل غرب رودخانه، به فاصله حدود ۵۰ متری از کف، درون سنگ​هایی از جنس ماسه سنگ و رُسِ متراکم ساخته شده​اند. این دژصخره در زمان آبادانی و پیش از فروریزی بخش بیرونی آن بر اثر فرسایش، دارای ۴۰ اتاق بوده است (چهل خانه) که این نام به مرور و برای آسان گویی درگرگون شده و به چله خانه تبدیل شده است. آب مورد نیاز ساکنان از راه چاه و کانال انتهای آن، که به رود شاپور متصل بوده، تأمین می​شده است.
ساختمان : چله خانه دارای سه آشکوب است. آشکوب نخست ۹ دهانه آشکوب دوم ۷ دهانه، و آشکوب سوم یا بالایی دارای ۴ دهانه است. پشت دهانه​ها اتاق​هایی با طول و عرض مختلف وجود دارند. بعضی از اتاق​های وسیع ستونی در مرکز اتاق دارند، بعضی اتاق​ها دارای تاقچه​اند، و همه آن​ها محل​هایی برای قرار دادن پیه سوز جهت روشنایی دارند. اتاق​های هر طبقه از طریق ایوانی باریک که جلو اتاق​ها قرار داشته به هم راه پیدا می​کرده​اند و طبقات به وسیله نردبان یا طناب به هم مرتبط می​شده​اند. در جلوی دهانه​های بیرونی ایوان​هایی دیده می​شوند، این​ها باقی مانده اتاق​هایی هستند که بخش جلویی آن​ها ریزش کرده و باقی مانده آن​ها به شکل ایوان درآمده است. اتاق​های نوزده گانه دارای حدود ۵۰۰ متر مربع مساحت اند که در مواقع تنگنا بیش از ۲۰۰۰ نفر پناهجو را در خود جای می​داده​اند. البته سه مجموعه غار دفاعی دیگر در پایین دست و در ساحل شاپور وجود دارند که هیچ کدام به اهمیت چله خانه نیستند. در زمان دایر بودن دژصخره و پناه گیری مردم در آن، آب مورد نیاز پناهجویان با بهره گیری از چاهی که تا کف رودخانه ادامه داشته، تأمین می​شده است. به علت قرار گرفتن دژ در کنار رودخانه​ای دائمی و پرآب و در نتیجه دسترسی به آب فراوان، در هیچ یک از بخش​های آن آب انبار وجود ندارد.

پارک جنگلی چاه کوتاه در روستای چاهکوتاه (چاه کوتاه) از توابع بخش مرکزی شهرستان بوشهر در ۵۰ کیلومتری شمال شرقی بوشهر واقع شده است. روستای چاهکوتاه در منطقه ای دشتی استقرار یافته و بافت مسکونی متمرکزی دارد. چاهکوتاه از سطح دریا ۳۰ متر ارتفاع دارد و آب و هوای آن در فصول پاییز، زمستان و بهار معتدل و در تابستان گرم و خشک است. روستای چاهکوتاه از جنوب غربی به روستای کنار آبادی و از شمال شرقی به روستاهای تل اشکی و دویره محدود می شود. توفان شن و تش باد (آتش باد) دو عامل اساسی مؤثر در اقلیم و معماری این روستاست. به دلیل بالا بودن سطح آب های زیرزمینی و عمق کم چاه های آب در گذشته، نام روستا چاه کوتاه نامیده شده است. قدمت این روستا به اواخر دوره صفوی مربوط است. مردم روستای چاهکوتاه، در حوادث جنگ های جنوب (ایران – انگلیس) نقش فعالی داشته اند و آرامگاه هایی از آنها به جا مانده است. مردم روستای چاهکوتاه به زبان فارسی با لهجه محلی سخن می گویند، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. در دهه ۱۳۵۰ در اجرای طرح کنترل و مهار شن های روان، پارک جنگلی چاکوتاه احداث گردید و کشت درختان کویری به منظور مهار پیشروی بیابان در این منطقه رواج یافت. پارک جنگلی چاکوتاه، به یکی از نشانه های اصلی این روستا تبدیل شده است.

اقتصاد روستای چاهکوتاه بر پایه فعالیت های کشاورزی، دامداری، امور خدماتی و تولید صنایع دستی استوار شده است. گندم و جو مهم ترین محصول زراعی این روستاست. دامداری سنتی و تولید انواع لبنیات مانند شیر، ماست، پنیر، کره و روغن حیوانی در روستا رواج دارد. گروهی از زنان و دختران روستای چاهکوتاه به تولید انواع صنایع دستی اشتغال دارند. برخی از طرح های بافته های قالی ، گلیم و گبه های تولیدی روستا کاملاً رنگ و طرح بومی دارند و حاصل تصویرسازی و هنرمندی زنان و دختران روستاست. از مراسم ویژه مردم روستای چاهکوتاه می توان به مراسم دعای باران، دعای آرامش دریا، آیین های عزاداری روز عاشورا و مراسم سنتی عروسی اشاره کرد. در مراسم دعای باران و دعای آرامش دریا، از سازهای بادی و زهی استفاده می شود که جذابیت خاصی به برگزاری مراسم می بخشد. مردم روستا در این نوع مراسم عمومی حضوری فعال دارند.

سوغات روستای چاهکوتاه شامل صمغ، کندر، داروهای گیاهی و لبنیات می باشد و طبخ للک، رشته و انواع غذاهای جنوبی در روستای چاهکوتاه رواج دارد. پارک جنگلی چاه کوتاه با قدمتی ۴۰ ساله، پارک بسیار زیبایی است که به زیستگاه گونه های گیاهی – درختی مناطق کویری و حاره ای و گونه های پرندگان ساحلی تبدیل شده است. مسیرهای بسیار زیبایی در دل این پارک جنگلی احداث شده است که از میان درختان کویری عبور می کند. آواز پرندگان و سکوت و پاکیزگی عمومی فضا، جذابیت پارک را دو چندان کرده است. نخلستان های انبوه خرما و مزارع طلایی گندم از دیگر چشم اندازهای زیبای روستای چاهکوتاه هستند. آرامگاه شیخ حسینی چاهکوتاهی و فرزندانش که در جنگ معروف جنوب (ایران و انگلیس) به شهادت رسیده اند، از آثار تاریخی روستای چاهکوتاه است. در ضلع شمال غربی آرامگاه شیخ، آرامگاه شاعر معاصر ایران، زنده یاد منوچهر آتشی قرار دارد. مختصات جغرافیایی روستای چاهکوتاه ۵۱ درجه و ۸ دقیقه طول شرقی و ۲۹ درجه و ۳ دقیقه عرض شمالی است و این روستا از طریق شهر بوشهر با جاده ای مناسب قابل دسترسی است.

آتشکده خورموج یا آتشکده کوه مند از آثار باستانی و مهم دشتی است که در دامنه کوه مند و به فاصله ۳۰ کیلومتری خورموج، غرب روستای زایر عباسی قرار دارد. در ارتفاع سنگی مشرف به رودخانه خشکی که بستر رودخانه قدیمی است آثار حجاری و کوه تراشی در دل صخره وجود دارد از بستر رودخانه راهی به ارتفاع ۶۰ متر که اولین مدخل آتشکده‌است، کشیده شده‌است. یک شاه نشین با یک سکوی میانی و یک سکوی افقی که در سمت راست شاه نشین قرار گرفته و یک اطاق قوسی با انحنای منظم که با سنگ و گچ و گل ساخته شده جالب توجه‌است. نمای خارجی فعلی آتشکده عبارت از یک مدخل با سقف قوسی و دو مدخل مستدیر القاعده و ده حفره به شکل مدخل‌های طرفین سکوی شاه نشین مدخل اصلی و با اندازه‌های متفاوت که به احتمال به منزله پنجره و نورگیرهای رواقهای اصلی آتشکده بوده‌اند. آتشکده از سه طبقه میانی یا اصلی، تحتانی و فوقانی تشکیل شده‌است که با هم ارتباط داشته و در عین ارتباط، نوع ساختمان هر یک با دیگری متفاوت بوده که گویا از هر یک از طبقات برای منظور خاصی استفاده می‌شده‌است. در بستر رودخانه خشک فعلی آثار ساختمان‌ها و آبگردان‌ها و بندهایی در اراضی پای کوه و در اطراف مسیل وجود دارد که از وجود میدان بزرگی در جلوی کلات حکایت می‌کند که سطح آن با خاک و سنگ بالا آورده بوده‌اند. با توجه به وجود آثار آب انبار و بقایای درختانی از فاصله دویست متری پای کوه احتمال می‌رود در جلوی آتشکده میدانی وجود داشته و برای جلوگیری از نفوذ سیلاب‌های شدید در اطراف تپه، بندهای زیادی از سنگ و گچ ساخته بوده‌اند.

بیش از نیم قرن پیش در جانب شمالی آتشکده و پشت کوه نیز آثار حفره‌ها و شاه نشین و درختانی وجود داشته‌است و از آنجا راهی به آتشکده منتهی می‌شده‌است که به مرور زمان بر اثر ریزش کوه آن آثار ازبین رفته‌اند. گویا نقشه اصلی مقایر کلات متأثر از مقابر فنیقی است و با توجه به طرز قرار گرفتن دخمه‌ها بر روی یکدیگر و کم شدن تدریجی ابعاد آن‌ها در طبقات بالاتر، همان نقشه زیگورات‌ها و میل‌های خاص مضرس است که اصلی ایلامی و بابلی دارد اما نقشه صلیبی دهلیزها نقشه هندی و ایرانی است. مقابر کلات دارای صفحه‌ای مستقل و در عین حال متأثر از تمدن‌های مختلف ایرانی و هندی و آشوری، فنیقی و ایلامی است. آتشکده از سه طبقه میانی یا اصلی، تحتانی و فوقانی تشکیل شده‌است که با هم ارتباط داشته و در عین ارتباط، نوع ساختمان هر یک با دیگری متفاوت بوده که گویا از هر یک از طبقات برای منظور خاصی استفاده می‌شده‌است. در بستر رودخانه خشک فعلی آثار ساختمان‌ها و آبگردان‌ها و بندهایی در اراضی پای کوه و در اطراف مسیل وجود دارد که از وجود میدان بزرگی در جلوی کلات حکایت می‌کند که سطح آن با خاک و سنگ بالا آورده بوده‌اند. با توجه به وجود آثار آب انبار و بقایای درختانی از فاصله دویست متری پای کوه احتمال می‌رود در جلوی آتشکده میدانی وجود داشته و برای جلوگیری از نفوذ سیلاب‌های شدید در اطراف تپه، بندهای زیادی از سنگ و گچ ساخته بوده‌اند. بیش از نیم قرن پیش در جانب شمالی آتشکده و پشت کوه نیز آثار حفره‌ها و شاه نشین و درختانی وجود داشته‌است و از آنجا راهی به آتشکده منتهی می‌شده‌است که به مرور زمان بر اثر ریزش کوه آن آثار ازبین رفته‌اند. گویا نقشه اصلی مقایر کلات متأثر از مقابر فنیقی است و با توجه به طرز قرار گرفتن دخمه‌ها بر روی یکدیگر و کم شدن تدریجی ابعاد آن‌ها در طبقات بالاتر، همان نقشه زیگورات‌ها و میل‌های خاص مضرس است که اصلی ایلامی و بابلی دارد اما نقشه صلیبی دهلیزها نقشه هندی و ایرانی است. مقابر کلات دارای صفحه‌ای مستقل و در عین حال متأثر از تمدن‌های مختلف ایرانی و هندی و آشوری، فنیقی و ایلامی است.

آبشار زیراه دشتستان در استان بوشهر واقع است. دهستان زیراه، دهستانی است از توابع بخش سعدآباد شهرستان دشتستان در۳۰ کیلومتری غرب دشتستان واقع شده است. است. در شمال روستای زیراه در مرکز شهر باستانی توز واقع شده و چشم اندازی بسیار زیبا و مناظر طبیعی باصفا دارد این چشمه در گذشته نه چندان دور حمام عمومی روستاهای مجاور آن بوده است. آب خروجی از این چشمه در مسیری مملو از درخت و گیاه عبور می کند و سرسبزی بسیار زیبای این منطقه، به محلی برای حضور گردشگران در ایام تعطیلات و حضور افرادی از شهرها و روستاهای همجوار در همه ایام سال شده است. آبشاری بسیار زیبا در جوار این روستا از عبور این آب بوجود آمده است که علاوه بر زیبایی ذاتی این آبشار، فضای سرسبز و چشم انداز بسیار زیبای دشت پایین دست این آبشار دارای زیبایی های بسیار زیادی است. این منطقه یک رشته قنات قدیمی که به صورت یک آبشار در آمده،در دره ای حاصلخیز و زیبا،که خود ایجاد کرده است،سقوط می کند.همچنین در این منطقه آبشار تل سرکوه نیز در روستای تل سرکوه سعدآباد گزارش شده است که به همراه پوشش متنوع گیاهی،مناظر زیبایی را به وجود آورده است.استان بوشهر به دلیل برخورداری از آب و هوایی مطبوع و دلپذیر در زمستان ها و تعطیلات نوروزی،شمار زیادی از مسافران و طبیعت گردان را به سوی خود فرا می خواند.پارک جنگلی چاه کوتاه،نخلستان های سرسبز شهرستان های دشتستان و تنگستان،دامنه جنوبی کوه های سرسبز زاگرس،مناطق حفاظت شده نای بند،مند و حله،سواحل زیبای شهرهای بندری و چشمه های آبگرم اهرم،شاهزاده ابراهیم و شاهزاده احمد و ناحیه زیبای پشتکوه دشتستان از جمله مناطقی هستند که دیدار آن ها خالی از لطف نیست.