محل زندگی مردم در گذشته در جنوبی ترین نقطه اکبرآباد یا همان «قلعه» بوده است. محدوده قلعه قدیم از حسینیه کنونی به سمت پایین یعنی از سمت جنوب به مدرسه دبیرستان دخترانه کنونی و از سمت غرب به باغ منتخب که در مجاور جاده اکبرآباد-کوار که هنوز آثاری از آن باقیست و از سمت شرق به باغ لشکری که حدوداً در انتهای کوچه افسران قرار داشته است ختم می شده است. قلعه قدیم دارای درب چوبی بزرگی بوده که در شمال قلعه یعنی تقریبا در کنار حسینیه کنونی وسط خیابان امام حسین(ع) قرار داشته است که هنگام غروب آفتاب درب قلعه بسته و هنگام طلوع خورشید باز می شده است. یک نفر نیز مسئول این درب بوده است که به وی دروازه بان می گفته اند و در کنار درب ورودی، داخل قلعه اتاقک کوچکی محل اسکان او بوده است. در دو طرف درب ورودی، دو برج اصلی وجود داشته و نیز در شرق و غرب و جنوب قلعه نیز هر کدام دو برج و همچنین در چهار گوشه نیز ۴ برج بوده است. قلعه مجموعاً ۱۲ برج داشته است که هر کدام از برج ها نامی ازبزرگان بر روی آن بوده است. مثلاً برج واقع بر گوشه ی جنوب شرق به برج بی بی خاتون معروف بوده است و در هر کدام از این برجها خصوصاً در هنگامی که احتمال هجوم و غارت زیاد بوده از هر فامیلی دو نفر با تفنگ (تفنگچی) نگهبانی می داده اند که مجموعاً ۲۴ نفر می شده اند و هنگام بروز خطر با فریاد یکدیگر را آگاه می کرده اند. از لحاظ فیزیکی قلعه بسیار مستحکم بوده چرا که بلندای دیوار حدوداً ۵ متر و قطر آن ۱ متر بوده است و گویا در یک هجوم سراسری به روستا های منطقه تنها قلعه ی اکبر آباد به دلیل استحکام خاص از تعرض مصون می ماند و در اطراف قلعه نیز به خاطر استفاده از گل آن برای تعمیر و اصلاح قلعه خندق هایی ایجاد شده بوده است که به گفته ی بعضی حتی آب را به داخل آن هدایت می کرده اند تا غارتگران نتوانند به راحتی نفوذ کنند. هم چنین در داخل قلعه نیز هر فامیلی جای مشخصی برای زندگی داشته اند و…n

آب قلعه قدیم اکبرآباد : شاید تا به حال این سوال براتون پیش آمده باشد که آب آشامیدنی و کشاورزی اکبرآباد چگونه و از کجا تامین می شده است؟ برای جواب این سوال باید کمی به عقب برگردیم . از دوران باستان تا کنون مهمترین و اولین عامل یکجا نشینی و پیدایش روستاها و شهرها آب بوده که همین عامل در پیدایش قلعه اکبرآباد سهم بسزایی داشته است.در دوران حکومت ساسانیان بر روی رودخانه قره آقاج بندی ساخته شد ( امروز آن را به اسم بند بهمن می شناسیم) که آب منطقه کوار را تامین می کرده و آب روستای اکبرآباد هم از طریق بند اکبرآباد تامین می شده است. ولی بخاطر موقعیت جغرافیایی خاص منطقه مجبور به حفر و ایجاد رشته قنات بوده اند تا بتوانند آب را به کل روستاها برسانند. برای تامین ورساندن آب به اکبرآباد بدین صورت بوده که آب یکی از رشته قنات ها در نزدیکی روستای زیجرد دو قسمتی می شده که یک مسیر آن مستقیماً زمینهای لشکری را تحت پوشش قرار می داده است.آب قنات از طرف غرب زمین های پلاک ۲۲۷(ارباب سفلی) بر زمین جاری می شده که معروف به جوی تُله چُغا بوده و از کنار راه قدیمی اهرکی به سمت مشرق(اکبرآباد) حرکت می کرد، که در این مسیر زمین های پسّوان و اطراف پاسگاه قدیم(کنار قبرستان کنونی) را تحت پوشش خود قرار می داد و سپس از مسیر راه خفری قدیم به سمت اکبر آباد سرازیر می شده. تا اینکه به آب انبار قلعه که در کنار حسینیه اباالفضل(ع) قرار داشته می ریخته و بعد از پر شدن آب انبار و آبیاری دو باغ بزرگ که در دو طرف قلعه واقع بوده و آبیاری زمین های کشاورزی همان اطراف به سمت زمین های لشکری که به تل دزد مشهور می باشد ادامه مسیر می داده است.ذکر این نکته لازم است که به خاطر ارتفاع بالاتر اکبرآباد نسبت به ارباب بوده است که آب مستقیماً به سمت اکبرآباد روانه نمی شده است.به همین دلیل آب به طرف راه اهرکی که شیب بالاتری داشته حرکت میکرده تا وارد قلعه اکبرآباد شود.

این بنا در سال ۱۸۲۲میلادی(۱۲۰۱ ه.ش – دوره قاجاری) ساخته شده است.‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ البته حکاکی ستون اول جنوبی از سمت محراب نیز نشان می دهد که بنا در سال ۱۸۲۲ در ماه نوامبر افتتاح گردیده است.در حدود ۱۲ سال بعد نیز مدرسه ای در جنوب نمازخانه که دسترسی به آن از بیرون نمازخانه امکانپذیر میباشد ساخته شد . بنا در شهرستان فریدونشهر، بخش مرکزی ،دهستان برف انبار و روستای خویگان علیا واقع است . روستای خویگان علیا در حدود ۱۰ کیلومتری شهر فریدونشهر قرار دارد . کلیسای حضرت مریم(س) با مساحتی حدود ۹۱۶ متر مربع در قسمت جنوبی عرصه در دو طبقه بوده است که قسمت پائین جهت سکونت و طبقه بالا کتابخانه می باشد که اکنون تخریب گردیده اند. ؛ در غرب حیاط مرکزی فضاهایی بشکل پلان مستطیل شکل و تقریباً شبیه بهم ساخته شده است . کلیت فضاهای موجود در عرصه و اعیان بنا را میتوان بصورت زیر تقسیم نمود : ورودی ازشمال غربی عرصه و اعیان بنا حیاط فضاهای استراحت گاهی (نیمه غربی حیاط) نمازخانه (نیمه شمال حیاط) فضاهای نوساز جهت سرویسهای بهداشتی و انبار (دیواره غربی حیاط) باغچه ای در مرکز حیاط

کاروان سرای سنگی که از نوع کاروان سرای برون شهری بوده در قرن ۱۱ ه.ق به دستور شاه عباس صفوی خارج از بافت قدیم شهر زنجان واقع شده است این بنا به دلیل تغییر کاربری هم اکنون به عنوان سفره خانه سنتی مورد استفاده قرار می گیرد. پلان این کاروان سرا به سبک چهار ایوانی است حجره های آن در یک طبقه قرار گرفته اند و سقف ها از نوع قوسی هستند استفاده از سنگ به عنوان مصالح اصلی در ساخت کاروان سرا باعث شده است که این بنا با عنوان کاروان سرای سنگی و در زبان محاوره ای داش کاروان سرا معروف شود این بنا از لحاظ این که تنها باقی مانده از کاروان سراهای زنجان است حایز اهمیت فراوانی است بنای کاروان سنگی که روبه روی راه آهن شهرستان زنجان و در خیابان خیام این شهر واقع شده با شماره ۲۱۲۸ به ثبت رسیده است.