قلعه اولتان در شمال استان اردبیل قرار دارد. جایی در نزدیکی شهر پارس‌آباد و در کنار رود ارس. قلعه ای که با مساحت ۵۰هزار متری اش از دوره اشکانیان تا به حال در همسایگی روستای اولتان پابرجاست. این قلعه که در اردبیل به نام اولتان قالاسی خوانده می شود، به دلیلی نزدیکی به رود آراز، مجاورت با پارس‌آباد (موغان) و دشت مغان اهمیت بالایی دارد و به همین دلیل سازمان میراث فرهنگی اردبیل تصمیم گرفته است این مکان را به‌صورت موزه‌ای در شمال استان و برای نمایش آثار تاریخی و باستانی تبدیل کند. اولتان که به دلیل وسعت زیادش یک شهر- قلعه به حساب می آید، فضاهای مسکونی و صنعتی زیادی در داخل محوطه و خارج از آن دارد و اگر از یک راهنما درباره قسمت های مختلف قلعه بپرسید احتمالا اتاقک هایی را در بیرون از دژ به عنوان کارگاه‌های فلزگری، شیشه‌گری و سفال نشان تان خواهد داد. بقایای به جا مانده از بنای قلعه، بیش از هر چیز یک دژ نظامی را تداعی می‌کند، دژی که ابتدا به دستور پادشاهان اشکانی ساخته شد اما هیچ گاه استفاده از آن به این دوره تاریخی محدود نشد و تا سده ۱۲ هجری همچنان مورد استفاده حکومت ها قرار داشت. آنقدر که در کاوش های باستان شناختی سفال های متنوعی از دوره اسلامی در قلعه کشف شد. البته باستان شناسان معتقدند هنوز بخش هایی از این قلعه زیر خاک قرار دارد که بیرون آمدن آنها و کشف بقایای آن می تواند زوایای دیگری را از تاریخ دوران استفاده قلعه روشن کند. در گذشته دور تا دور قلعه خندقی ۱۵ متری ساخته شده بود که قلعه را از گزند دشمنان در امان می‌داشت. نظامیان این خندق را به وسیله دو کنال آبی که از رود آراز (ارس) کشیده شده بودند پر نگه می داشتند تا احتمال حمله به حداقل برسد.
باستانشناسان در کاوش قلعه اولتان قالاسی با مجموعه منسجم معماری متعلق به دوره های مختلف اشکانی تا اسلامی مواجه شدند که بیشتر آثار یافت شده به دوره قرن سوم و چهارم هجری و ادامه معماری دوره ساسانی تعلق داشت. تنور، اطاق های متعدد، بخاری و چهار طبقه طاقچه جزئیاتی بودند که پیشرفته بودن معماری این بنا را نشان می دادند. به خصوص که بیشتر فضاها هم با استفاده از گچ تزئین شده بودند. اولتان قالاسی که به دلیل وسعت زیادش یک شهر _ قلعه به حساب می آید، فضاهای مسکونی و صنعتی زیادی را در داخل محوطه و خارج از آن دارد و اگر از یک راهنما درباره قسمت های مختلف قلعه بپرسید احتمالا اتاقک هایی را در بیرون از دژ به عنوان کارگاه‌های فلزگری، شیشه‌گری و سفال نشان تان خواهد داد. در داخل حصار قلعه گورستانی دیده می شود که به دوره اسلامی تعلق دارد اما کاوش‌ها در این گورستان نشان داد که تدفین‌های انجام گرفته روی فضاهای معماری دوره تاریخی بوده است که احتمالا در همان زمان تدفین از این فضاهای معماری خبر نداشتند. درکنار یکی از تدفین‌ها پایه ستونی متعلق به دوره تاریخی کشف شد که احتمالا نشان می‌دهد در گذشته بنای مهمی در این بخش از قلعه وجود داشته است. علاوه بر این، در حصار جنوبی قلعه هم کاوش‌های باستان‌شناسی منجر به کشف شواهدی شد که فرضیه تکمیل دژ در سال های بعد از ظهور اسلام را تایید می کند. باستان شناسان در این بررسی ها به مجموعه ای برخوردند که احتمالا متعلق به خانه‌ای اشرافی بوده است. خانه ای با حمام و دستشویی و حتی توالت فرنگی! در همان زمان باستان شناسان اعلام کردند که این توالت فرنگی شبیه توالت فرنگی‌های امروزی است و احتمالا به دوران تاریخی تعلق دارد. در این توالت با استفاده از تن‌پوشه‌های سفالی مسیر ورود و خروج آب تعبیه شده بود.

اگر گذارتان به نواحی غربی کشور افتاد و تصمیم گرفتید بین راه سری هم به استان لرستان بزنید، ما سفر به خرم آباد و بازدید از پل شکسته این شهر را به عنوان یک گردش بین راهی به شما پیشنهاد می کنیم. پل شکسته یا پل شاپوری که در گویش لری طاقِ پیل اِشکِسَه گفته می شود، بدون شک یکی از شاهکارهای معماری لرستان است که عمر آن به دوره ساسانیان و شاپور اول ساسانی می رسد. پلی که قرار گرفتن آن در ضلع جنوبی قلعه فلک افلاک در جنوب خرم‌آباد بهانه خوبی برای گردشگر پذیر بودن آن به شمار می رود. طاق پیل اشکسه با ۳۰۰ متر طول سالیان دراز مهم ترین عامل ارتباطی غرب استان لرستان (طرهان) به شرق این استان و از آنجا به خوزستان و تیسفون (پایتخت ساسانیان) بوده‌است. این پل بیش از ۱۹ چشمه طاق داشته که در حال حضار فقط ۵ چشمه طاق از آنها بر جای مانده‌است. چشمه طاق‌های پل به صورت جناقی ساخته شده اند و پایه‌های پل و موج شکن های آن به صورت لوزی شش ضلعی از سنگ ساخته شده‌ اند.اگر این پل را از نزدیک ببینید، می توانید مصالحی مثل قلوه سنگ‌های رودخانه‌ای و لاشه سنگ های چشمه، ملات گچ و ساروج را ببینید که در کنار هم چنین بنای عظیمی را به وجود آورده اند. کف این پل با سنگ های بلوک قرمز سنگفرش شده است که در اثر فرسایش آب زوایای خود را از دست داده اند و شکل مسطح و نرمی پیدا کرده اند.

جزیره گردی، شاید یکی از بهترین انواع سفری باشد که ما کمتر تجربه کرده ایم. زندگی در جزیره، سبک متفاوتی دارد و سفر به میان مردمی که با این سبک روزگارشان را می گذرانند، می تواند شما را به دنیای متفاوتی ببرد. دنیایی پر از ماهی و بوی دریا! جزیره خارک یکی از آن جزیره هایی است که باید آن را از نزدیک ببینید. این جزیره در شهرستان گناوه از استان بوشهر قرار گرفته و حدود ۳۰ کیلومتر از نزدیک‌ترین ساحل ایران یعنی بندر ریگ فاصله دارد. فاصله خارک با بوشهر هم حدود ۵۷ کیلومتر است. بنابراین در سفر به خارک، می توانید یک جنوب گردی خوب هم داشته باشید. در قسمت شمالی خارک، جزیزه بسیار کوچک‌تر و باریکی با نام خارکو وجود دارد که این نام توسط بومیان منطقه بر آن گذاشته شده است. با این که یکی از مهم‌ترین مراکز صادرات نفت خام جهان در خارک قرار دارد، اما این جزیره فقط دارای حدود ۸ هزار نفر جمعیت بومی است. موقعیت جغرافیایی جزیره به گونه‌ای است که از اواخر اسفند ماه هوا رو به گرما رفته و در کنار افزایش دما رطوبت هوا هم بالا می‌رود، پس بهترین زمان برای بازدید از خارک فصل‌های پاییز و زمستان است.جزیره خارک بزرگ‌ترین پایانه نفتی ایران است که بیش از ۹۵ درصد از کل صادرات کشور را تامین می کند اما این تنها دلیل اهمیت خارک نیست؛ میراث فرهنگی به جا مانده از تمدن‌های عظیم کهن پارسی در این جزیره لقب باستانی‌ترین جزیره ایران را به آن داده است. این جزیره را به لحاظ سابقه حضور تمدن‌های مختلف می‌توان «موزه طبیعی دیرینه‌شناسی و باستان‌شناسی ایران» نامید.

ورود پر دردسر

در دوران جنگ تحمیلی ورود افراد متفرقه و غیربومی به جزیره ممنوع بود و این قانون به دلیل وجود تاسیسات مهم نفتی و… در جزیره اجرا می‌شد، متاسفانه پس از پایان جنگ این قانون مورد بازنگری قرار نگرفت و هنوز هم اگر کسی قصد بازدید از این جزیره را داشته باشد باید از فرمانداری مجوز دریافت کند که ‌باعث رکود گردشگری در این جزیره زیبا می‌شود. البته در حال حاضر روزانه یک کشتی گردشگران را از بوشهر به خارک منتقل کرده و یک کشتی نیز در روز از جزیره به سمت بوشهر حرکت می‌کند که بهترین امکان دسترسی به جزیره نیز همین کشتی‌ها هستند.

جزیره شگفت انگیز

این جزیره از فسیل‌ها و اندام‌های مرجان‌ها، دوکفه‌ای‌ها و دیگر جانداران دریایی که آمیخته با ذرات ماسه شده‌اند، تشکیل شده و تنها لایه‌ای نازک از سطح جزیره که ضخامتی حدود ۲۰ سانتی‌متر تا ۵ متر دارد، از سختی بیشتری برخوردار است. درخت بومی جزیره، درخت انجیر هندی یا banyan tree است که بسیار بزرگ و پرسایه است. این درخت دارای ریشه‌های هوازی است که از خاک بیرون آمده و با پیچیدن بر تنه درخت از آن بالا رفته و از شاخه‌ها آویزان می‌شود. جزیره خارک از معدود جزیره‌های خلیج فارس است که آب شیرین فراوان دارد و در سراسر جزیره آثار و نشانه‌های استفاده از آب شیرین به چشم می‌خورد. علاوه بر آن کاریزهای کهنسالی هم در جای‌جای جزیره دیده می‌شود که در حال تخریب هستند. همچنین چاه‌های دیگری نیز در جزیره وجود دارند که مردمان خارک مانند دیگر نواحی جنوبی ایران، در انتهای آنها درختان مو می‌کارند. این درختان بدون نیاز به آبیاری و با استفاده ار رطوبت اعماق چاه، هر کدام سالانه تا چند صد کیلو انگور می‌دهند. در این جزیره امکاناتی از قبیل مراکز خرید و رستوران و… وجود دارد و همچنین می‌توانید از سواحل شنی زیبای آن برای شنا استفاده کنید. بهترین ساحل برای شنا در جزیره، پلاژ شرکت نفت است که امکانات مناسبی برای شنا کردن دارد.

دیدنی‌های جزیره خارک

بقعه میرمحمد: این بنا مربوط به اواخر قرن ۷ هجری قمری است که دارای دو گنبد مخروطی بوده و از سنگ و گچ ساخته شده است. امکانات بنا عبارتند از یک نمازخانه بزرگ به همراه پوشش گنبد مخروطی و یک اتاق کوچک که ضریح و قبر امامزاده در آن قرار دارد. مردم بر این باورند که این بقعه مدفن محمد حنفی فرزند حضرت امیرالمومنین(ع) است، کتیبه‌ای هم با این مضمون در آن وجود دارد: «هذه المشهد محمد بن امیرالمومنین علی.»امامزاده میرارم: امامزاده میرارم یا «پیرارم» در جنوب شهر خورموج واقع شده است. درون بقعه ضریحی وجود ندارد. مقبره با سنگی قدیمی و سخت به طول ۱۲‌متر با تراش اسلیمی و نقش سروک‌سازی بسیار ظریف روی پایه‌ای مستطیل شکل قرار دارد. در کنار این سنگ اسلیمی شکل، خطوط و نقوش ظریف در اندازه‌های مختلف به چشم می‌خورد.دو پایه آتشدان سنگی نظیر آتشدان‌های سنگی دوره هخامنشی روی این سنگ قرار دارد. علاوه بر آن یک قطعه سنگ بیضی شکل در داخل بقعه و روی آن قرار گرفته که قابل جابه‌جا شدن است. به نظر می‌رسد قدمت این سنگ به زمان‌های بسیار دور پیش از اسلام و به دوران سلطه یونانیان و عهد سلوکیان می‌رسد. مردم خورموج بر این باورند که این مقبره مدفن میرارم فرزند سام، پسر نوح پیامبر است.قلعه هلندی‌ها : یکی از دیدنی‌های خارک بقایای قلعه‌ای است که در شمال شرقی جزیره قرارگرفته است. گذر زمان به همراه تخریب‌هایی که توسط انسان‌ها صورت گرفته بخش‌های بسیاری از این قلعه را از بین برده است. این‌گونه که از اسناد و شواهد بر می‌آید این قلعه در گذشته دارای برج و بارویی بوده که امروزه از آن اثری دیده نمی‌شود.متون تاریخی، سازنده قلعه را فردی هلندی به نام کینپ هاوزن معرفی می‌کند که وی در دوره تسلط بیگانگان بر جزایر خلیج فارس در سال ۱۷۴۷ میلادی این قلعه را بنا نهاد؛ همان زمان که هلندی‌ها به بهانه تجارت این جزیره را تصرف کردند و به عنوان مرکز تجاری از آن استفاده می‌کردند.کتیبه هخامنشی: این کتیبه که متعلق به اواخر دوره هخامنشی است روی صخره‌ای مرجانی به ابعاد ۸۵ در ۱۱۶ حک شده است. البته کشف این کتیبه به صورت اتفاقی و حین عملیات راهسازی برای ساخت جاده‌ای منتهی به کتابخانه عمومی واقع در محله ۳ تانکی جزیره صورت گرفت.متاسفانه در خرداد ماه سال ۱۳۸۷، افرادی ناشناس از حصار دور کتیبه عبور کردند و با شیء نوک تیز مابین حروف میخی کتیبه را بشدت تخریب کرده و به آن آسیب رساندند. از این کتیبه به عنوان قدیمی‌ترین سندی که نام خلیج فارس در آن ذکر شده است، یاد می‌شود.گورستان باستانی: در قسمتی از کوهستان جزیره خارک قبرهای زیادی وجود دارد که باتوجه به عمق کم و سطح مدور برخی از آنها، می‌توان آنها را به زرتشتیان نسبت داد. روی بعضی از قبرها که مدخل‌های کوتاهی دارند نقش صلیب وجود دارد که نشان می‌دهد‌‌ مسیحیان نیز مرده‌های خود را در آنجا به خاک ‌سپرده‌اند.  باستان‌شناسان تعدادی از قبرها را در گورستانی در قسمت شرقی جزیره شکافته‌اند که همگی به اواخر دوره ساسانی مربوط است؛ در گور مردان شیء‌هایی به دست نیامده ولی درقبر زنان شیشه‌های کوچکی که احتمالا در آن عطر می‌ریختند و همچنین جواهرات کم‌ارزش مانند حلقه انگشتری و آینه‌های مفرغی پیدا شده است.