قم

 
 

کویر غدیر اسب

20164923626440360a

در موقعیت جغرافیایی N3427 E5120 در استان اصفهان و در مرز استان قم واقع است. غدیر اسب در ۴۲ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان قم و ۴۸ کیلومتری شمال کاشان واقع است. این کویر نمک جزو کویرهای نمک سه گانه کویر مسیله است. سه نمکزار شامل حوض سلطان، دریاچه نمک مسیله و غذیر اسب است که این نمکزار از نظر وسعت از دو نمکزار دیگر به مراتب کوچکتر است. نمکزار دایره ای شکل است و قطر متوسط آن در حدود ۴ کیلومتر است. ارتفاع سطح نمزار از آبهای آزاد در حدود ۷۸۰ متر است که نسبت به دریاچه نمک مسیله در حدود ۱۰ متر پایین تر است. همین پایین بودن سطح تراز باعث شده است که قسمتی از شورابه های دریاچه نمک پس از سرریز شدن به سمت این نمکزار حرکت کند. نمکزار از سمت غرب توسط ارتفاعاتی با جهت شمال غربی و کلوت مانند و از سمت شرق توسط زمینهای پفکی کویری حد فاصل تا دریاچه نمک مسیله محدود شده است. نزدیکترین آبادی به این منطقه حسین آباد میش مست در فاصله ۱۴ کیلومتری غرب آن است.

ساختار تالاب از نوع تالاب های شور و فصلی به همراه پوسته نمکی است. تالاب غدیر دارای مساحت ۳ هزار هکتار بوده که شامل کفه نمکی، حاشیه باتلاقی و پوشش گیاهی حاشیه ای در اطراف است که در منطقه سراجه مجاور سایت نفتی سراجه و جنوب دشت مسیله واقع شده است. تالاب غدیر به دلیل بکر بودن و نداشتن هیچ گونه جاده دسترسی از شرایط زیست گاهی مناسبی برای گونه های خاص کویری از جمله هوبره برخوردار بوده و وجود میکروارگانیسم های فراشور کویری نیز در این ناحیه محتمل است. این تالاب فاقد هر گونه رودخانه یا روان آب بوده و منبع آبی آن از سفره های آبی منطقه تأمین می شود در حقیقت ساختار فیزیکی و اکوسیستمی تالاب مذکور به لحاظ اجزای تشکیل دهنده تالاب شباهت زیادی با تالاب شکار ممنوع حوض سلطان داراست. اداره کل محیط زیست استان قم در حال رایزنی جهت ثبت تالاب غدیر اسب قم در فهرست کنوانسیون رامسر با هدف احیاء این تالاب و تحقق حقوق حقه ی تالابها و تامین حقابه های زیست محیطی آن است.

حمام حاج عسگرخان قم

002_bagh_gonbad_sabz_400_01

در بافت قدیم قم ، درشمال راسته ی بازار، حمام حاج عسگر خان واقع است . این مجموعه از دو بخش حمام  و چاله حوض تشکیل شده و با تغییر درسیستم حرارتی و روشنایی هنوز به کار خود ادامه می دهد. در ورودی حمام در کنار مغازه های راسته بازار قراردارد. در قسمت ورودی حمام، کتیبه ای سنگی دیده می شود. بر اساس این کتیبه ، تاریخ ساخت حمام سال ۱۲۱۶ هـ . ق ذکر شده و با این حساب می توان ساختمان آن را به اوایل دوره قاجاریه و حکومت فتحعلی شاه  قاجار نسبت داد. ورود به حمام از طریق یک ورودی مستطیل شکل ، که با چند پله در سطح پایین تری از سطح گذر بازار قرار دارد ، میسر است . بعد از آن وارد اولین فضای اصلی حمام می شویم که مربعی به ابعاد ۱۰/۱۱ متر است . در مرکز این فضا ، گنبدی قرار دارد که روی هشت ستون پنج ضلعی بر پا شده است . نحوه قرارگیری اضلاع این پنج ضلع ، به صورت قرینه و هماهنگ با اضلاع مربع اطراف آن ، فرم زیبایی را به وجود آورده است . سپس یک هشتی کوچک قرار دارد که به دومین گنبد بزرگ حمام راه دارد . نقشه این گنبد نیز مربعی با ابعاد حدود ۱۰ متر است که چهارستون در وسط آن قرار گرفته و گنبد روی آن ایجاد شده است . در انتهای منبع آب قرار دارد. فضای زیرگنبد اول به عنوان رختکن مورد استفاده است و کاربندی ساده و زیبایی زیر گنبد را پوشش می دهد . فضای گنبدی دوم ، قسمت اصلی شست و شو است که در حال حاضر با دوش های ایجاد شده در اطراف آن ، مورد استفاده قرار می گیرد . به موازات این فضاها در شرق ساختمان ، چاله حوض واقع است . چاله حوض که به صورت نیمه مخروبه بر جای مانده ، دارای سکویی در دور تا دور است که با ساروج (۱) پوشیده شده است . به گفته ی اهالی، در گذشته چاله حوض پر از آب و به عنوان منبع مورد استفاده بود . از دیگر حمام ها ی تاریخی استان قم می توان از حمام روستای قبادبزن در بخش کهک نام برد که از دوره قاجار به جای مانده است .

پل عسگرآباد

201641114052189320a

این اثر در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۸۶۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این پل در ۲۱ کیلومتری شمال شهرستان قم و در مسیر جاده کنونی تهران – قم ، بر بستر رودخانه قره چای واقع بود و از ساخته های اواخر دوره قاجاریه به شمار می رفت که در دوره اخیر و در جریان گسترش جاده ، جای خود را به پلی با مصالح بتون آرمه داد. ویژگی ها و مشخصات این پل براساس نقشه تهیه شده از آن (نقشه ش ۱۸۲) قابل مطالعه است. پل عسگرآباد با احتساب دو انتهای آن و جان پناه ها حدود ۱۴۰ متر طول و ۷۰/۸ متر عرض داشته و دارای ۲ دهانه بزرگ و ۴ دهانه کوچک بوده است. دهانه های انتهای جنوبی ، در بازسازی های دوره پهلوی بدان اضافه شده است. بستر رودخانه در محل برپایی پل سنگ فرش شده و پایه های پل با استفاده از قطعات سنگ به ابعاد مختلف ، بر روی آن ساخته شده بود. پایه ها در جهت مخالف جریان رودخانه موج شکن های مثلثی داشت. دهانه های پل دارای طاق هایی با قوس بیضوی بوده و چهار دهانه جنوبی ، مربوط به بنای اولیه پل است. دهانه ها از جهت شمال به جنوب ، به ترتیب : ۸۰/۶ ، ۸۰/۶ ، ۶۰/۱۶ ، ۸۰/۶ ، ۳۰/۱۷ و ۵۰/۵ متر عرض داشته و ضخامت قوس چهار طاق شمالی حدود ۱ متر بوده است. ضخامت طاق بزرگ جدید در پاکار ۱۲۰ و در تیزه آن ۸۰ سانتیمتر بوده است. آثار بازسازی ها و الحاقات صورت گرفته در انتهای جنوبی پل مشهود است. پل عسگرآباد در کنار کاروانسرای عسگرآباد و یک آب انبار قدیمی ، مجموعه ای را تشکیل می داده است.

مجموعه گردشگری مهر و ماه

14280468_1286383911380515_3835715737347948544_n

مجموعه گردشگری مهر و ماه یک واحه است؛ یک لمحه، یک لحظه است در کنار یکی از اصلی ترین و پر آمد و شدترین بزرگ راه های کشور. به لحاظ فرم، این ساختمان گویی بخشی از محور بزرگ راه است که به حاشیه آمده تا ضرب آهنگ سریع سفر، برای لحظه ای آرام شود. به عبارت دیگر، این ساختمان لحظه ای ست از روال سفر. مجموعه گردشگری مهر و ماه، در “شهرک چاپ و نشر شهاب”, با زیر بنای ۹۰۰۰ متر مربع و در ۲ طبقه، نخست و پیش از هر چیز، در فضاهای مشاع و باز و عمومی شکل می گیرد. اصلی ترین این فضای عمومی، نوعی “لابی” یا “آتریوم” خطی خمیده است که دو طبقه ی ساختمان را به هم وصل می کند و کل مجموعه را به لحاظ فضایی انسجام می بخشد. این “لابی” در لایه های یک طبقه و در فضاهای تقسیم و رستوران ها استمرار می یابد.
تنوع عملکرد فضاها در مجموعه ی گردش گری مهر و ماه آن چنان است که این “لحظه ی سفر” را، به لحاظ خدماتی و آسایش مسافران و هم به لحاظ هویت فضایی، از غنای کافی برخوردار کند. انواع فضاهای سرو خوراک (از رستوران کلاسیک تا انواع fast food های مدرن)، انواع فضاهای تجاری ارائه کننده ی برندهای معتبر، فضاهای بهداشتی مجهز و آراسته، فضاهای فراغتی /فرهنگی چون کافه ها و نمایشگاه ها و کتاب فروشی ها و نمازخانه ها، از جمله اصلی ترین انواع فضاهای مجموعه ی گردشگری مهر و ماه است. مجموعه گردشگری مهر و ماه در زمینی به مساحت ۴۰ هزار متر مربع مستقر است که علاوه بر محوطه سازی قابل توجه (و البته هم خوان با اقلیم) کاربری های خدماتی دیگری از جمله پمپ بنزین، انبارها، واحد های پشتیبانی و ۴۰۰ واحد پارکینگ را شامل می شود. سرای گردشگری مهر و ماه همزمان با هفته دولت ؛ روز پنج شنبه ۴ شهریور ۹۵، با حضور مقامات لشکری و کشور افتتاح شد.
سرای گردشگری مهر و ماه، در مساحتی بیش از ۴۰ هزار متر مربع، در کیلومتر ۶ بزرگراه قم – تهران قرار دارد. تلفن: ۳۱۸۳-۰۲۵

سرنخ های تازه از تاریخ شهر نشینی در قم

img19080156

کاوش های باستان شناسان در تپه ی قلی‌درویش قم نشان می دهد که شهر باستانی پیشرفته ای در این ناحیه وجود داشته است. این کاوش ها که فصل پنجم خود را می گذرانند نشان می دهند که نه تنها این شهر در فاصله هزاره‌ پنجم پیش از میلاد تا هزاره‌ اول پیش از میلاد وجود داشته، بلکه آثار باستانی جالبی هم دارد که از ساختارهای اجتماعی حاکم بر آن در دوره‌ عصر آهن حکایت می کند! ظاهرا این شهر باستانی دارای فضایی با کارکرد مذهبی، نیایشگاه، محل سکونت و محل ذخیره آذوقه بوده و مدارکی مبنی بر تجارت گسترده مردمان آن با ساکنان حاشیه خلیج فارس به دست آمده است. علیرضا ارجمندی مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری استان قم، با اشاره به وجود ساختارهای شنی کاملا پیشرفته و فضاهای تقسیم‌بندی‌شده در این شهر به خبرگزاری ایسنا گفت: «مهرهای استوانه‌ای درباره‌ مالکیت و تجارت و فضاهایی با کارکردهای مذهبی یا حکومتی در این محوطه به‌دست آمده‌ که نشانه‌های آغاز شهرنشینی در این محوطه‌اند.» در این شهر که متعلق به عصر آهن است،مدارکی مبنی بر تجارت گسترده مردمان آن با ساکنان حاشیه خلیج فارس به دست آمده است.

او ادامه داد: «تا کنون هر آنچه از عصر آهن کاوش کرده‌ایم، به گورستان‌های این دوره و آثار منقول مربوط بوده است، تا جایی که بیش‌تر باستان‌شناسان نظر داشتند، جوامع عصر آهن، جوامعی کوچ‌رو و کوچ‌نشین بودند و فضای استقراری و مسکونی نداشتند؛ ولی کاوش در این سایت، خلاف این مسأله را مبنی بر این‌که جوامع بسیار پیشرفته‌ای از نظر الگوهای سازه‌یی و استقراری در این دوره وجود دارند، به اثبات رساند.» ارجمندی هدف اصلی از کاوش در محوطه‌ی قلی‌درویش قم را به‌دست آوردن اطلاعات درباره‌ی جوامع عصر آهن با توجه به نبود فضاهای استقراری از این جوامع دانست و گفت: «تکمیل لایه‌نگاری و شواهد سکونتی از هزاره‌ پنجم پیش از میلاد تا دوره‌ی عصر آهن از دیگر هدف‌های فصل پنجم کاوش در محوطه‌ی قلی‌درویش است.» او به قدیمی‌تر بودن نواحی جنوبی سایت قلی‌درویش اشاره کرد و گفت: «هرچه به سمت شمال سایت می‌رویم، لایه‌های تاریک‌تری داریم، حتی ممکن است بستر قدیمی رودخانه‌ی قمرود از این مکان گذشته و به‌مرور به شهر کنونی قم رسیده باشد.»