روستای کانی سانان یکی ازروستاهای بخش مرکزی شهرستان مریوان از استان کردستان می باشد این روستا در غرب شهر مریوان حدود ۷ کیلومتری مریوان و پای کوه روبروی دریاچه زریوار و کنار۲۰۰متری نیزارهای دریاچه و پشت به کوه و پوشیده از جنگلهای فراوان و همه خانه های آن ردیفی و پشت سر هم ساخته و با توجه به سرازیری نشستن هر خانه برای خود منظره ای دارد و هیچ خانه جلو دید خانه دیگری را نمی گیرد روستای کانی سانان بسیار قدیمی نیست شاید حدود۱۵۰سال باشد که بنیاد واحداث شده و۵۰سال قبل حدود ۴۰ الی ۵۰ خانوار بوده وحال حاضر پیش از ۱۵۰ خانوار وحدود ۸۰۰ الی ۹۰۰ نفر جمعیت دارد. کانی سانان مکان مالکان با نفوذ محمود خان کانی سانان و محمدخان پسرش بوده روستای کانی سانان به معنی کانی سه نان است که اول ۳خانوار بوده دامدار بودند که نزدیکی یک چشمه سکونت داشته اند و دارای یک چوپان بوده اند وشغل آنها دامداری بوده که در زمان قدیم چوپان نانها را هر روز جمع می کرد از صاحب حیوانها این چوپان سه نان از سه خانوار گرفته است بدین جهت بوده که نام این رو ستا را کانی سه نان گذاشته اند بعد به کانی سانان تبدیل شده. روستای کانی سانان میگویند از سال ۱۳۱۶در زمان رضا خان مدرسه دایر بوده که مریوان در آن زمان دارای ۳ مدرسه بوده که فعالیت آموزشی داشته که زیر نظر اداره آموزش و پرورش کرمانشاه اداره اداره می شد که آن سه مدرسه یکی در شهر مریوان بوده بنام قلا مشهور بوده و دیگری در رزاب سروآباد وکانی سانان بوده است این روستا با توجه به اینکه از قدیم بیش از ۷۴ سال مدرسه در آنجا فعالیت آموزشی داشته به آن صورت فارغ التحصیلات متوسطه و آموزش عالی نداشته اکثر دانش آموزان آن در دوران کلاس دوم تا چهارم ابتدایی قبل از انقلاب ترک تحصیل می کردند و حتی بعضی ها سال اول ابتدایی را می گذراندند ترک تحصیل می کردند با توجه به اینکه در روستای دیگری مدرسه دایر نبوده بچه های مالکان و شیخان روستاهای دیگر می رفتند در روستای کانی سانان به تحصیل اشتغال داشتند و همچنین این روستا جای علماهای برجسته بوده که در این روستا هم مشغول امام جماعت وهم به تدریس علوم دینی مشغول بودند که یکی از علماهای برجسته وبی نظیر در مناطق حاجی ماموستا ملا محمد امین عالی بوده که چندها علما در خدمت ایشان کسب علم فقه علوم دینی کرده اند و بعضی ها در مناطق ایران وعراق وکشورهای دیگر پراکنده اند و به تدریس علوم دینی مشغولند و همچنین ماموستا ملا محمد امین ۲پسر و۴ دختر داشته که یکی ازپسرانش بنام ملا برهان عالی که شخصیتی برجسته بوده ودر سال ۸۹ در ماه مبارک رمضان امام جماعت سنندج بود به شهادت رسید که وی جز تدریس درعلوم دینی دردانشگاه ودبیرستانهای سنندج به تدریس مشغول بوده این روستا فعلا دارای مدرسه ابتدایی حدود ۷۰ الی ۸۰ نفر دانش آموز و ۶ نفر معلم می باشد و یک کلاس راهنمایی می باشد تا به حال حدود۱۲ الی ۱۶ نفر فارغ التحصیل آموزش عالی می باشند.
روستای کانی سانان دارای موقعیت ویژه ای است که دارای منظره ای زیبا میان کوه جنگل و دریا چه زریوار قرار گرفته است و دارای جنگلهای فراوان شامل درخت بلوط و مازوج تمشک و زالزالک و آلبالوی دیمی بادام و درخت سقز یا قصوان که درختان مثمر ثمری می باشد دارای حدود ۱۵ الی۲۰ هکتار انگور دیمی وحدود ۲۰ الی ۳۰ هکتار باغات میوه گوناگون ویک باغ گردوی بیش از ۳۰ ساله که توسط یک نفر بنام حسن جاری احداث شده با توجه به اینکه این شخص فرهنگی بازنشسته می باشد به کار کشاورزی هم علاقه منداست و مشغول باغداری است مردم روستا به شغل کشاورزی و دامداری مشغول هستند زمینهای آن برای کشاورزی بسیار مناسب است و استعداد اکثر محصولات را دارد با توجه به مرطوبی و حاصلخیزی قبل از انقلاب برنج کاری که محصولی بسیار مفید است کشاورزان زرع می کردند که برنج گرده آن از نظر طعم ومزه در جهان و انواع برنج ها بی نظیر است که شنیده ام مردم روستاهای پیرصفا و درتفی ووله ژیر و کلکه جان و کال و ریخلان و درزیان جهت کشت شالی کاری این محصول با ارزش به کانی سانان می آمدند و مشغول زرع برنجکاری بودند و همچنین توتون زیاد می کاشتند محصولات ذرات و گندم هندوانه خربزه و خیار و گوجه فرنگی نخود و غیره کشت می شد وحال حاض هم جز برنجکاری کم تا بیش این محصولها را ذرع می کنند ولی به علت خشکسالی چشمه های کنار دریاچه محصولات با ارزش شالیکاری ترک شده است از همه مهمتر بیش از دوسوم آب کشاورزی این روستا از چشمه ای به نام دولاش تامین می شود که از قبل از کوه میراجی بیرون وجاری می شود که خشکسالی در کمبود آب آن تاثیر نداشته آب این چشمه تابستان بسیار گرم وزمستان سرد ودر فصل زمستان و ماههای اول بهار آب این چشمه به دریاچه زریوار می ریزد . روستای کانی سانان مکان زندگی شاعر برجسته ماموستا قانع کرد بوده که اصل ونصب آن از سرک عراق بوده وجد ان در دولاش مریوان نزدیکی کانی سانان بوده سکونت داشته اند که در خروجی دولاش دارای چندآسیاب محلی بوده یکی از آنها به خانواده طایفه قانع مشهور به شیخ محمد امین تعلق داشته اند قانع دارای چند پسر بوده که حال درعراق سکونت دارند تعدادی از خانئاده بستگان وی از نوه شیخ محمد امین در کانی سانان سکونت دارند -ونفری دیگر هم به نام استاد عبدالله نادری که اهل دری مریوان بوده در کانی سانان سکونت داشته که حدود ۶سال پیش درهمان روستا در اردیبهشت فوت کرده وی دارای مغزی پر استعداد بوده و همچنین شاعر محلی بود او استاد آشیاب محلی وغیره بوده . روستا ی کانی سانان در زمان جنگ شهید داده است این روستا در مدت ۸ سال جنگ تحمیلی همیشه زیر تیر رس بمباران هوایی وتوپ خمپاره رژیم بعثی قرار گرفته چون پشت جبه قرار گرفته بود وستاد پشتیبانی وتوپ خانه در شمال وجنوب روستا قرار داشت ودر سال۱۳۶۴شهریور در هنگام حمله والفجر۴ روستا خالی از سکنه و توسط هواپیماهای بعثی مورد حمله هوایی قرار گرفت که خانه های ردیف وسط روستا که ۱۱ خانه بود سوخت و تخریب شد که برای چهارمین بار این خانه ها در طول ۷۰ سال سوخته و تخریب شده .

عمارت خسروآباد سنندج به عنوان یکی از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی استان کردستان در بلوار «شبلی» سنندج قرار دارد. عمارتی که در نوع خود بی‌نظیر است و روزگاری مرکز حکومت اردلان بویژه خسروخان اردلان به حساب می آمد…عمارت خسرو آباد در باغی به همین نام قرار دارد که به وسیله چهار خیابان عملا به چهارباغ خسروآباد تبدیل شده است. اطراف این باغ چهار خندق به چشم می خورد که با انواع درختان مختلف احاطه شده و جلوه خاصی به مجموعه داده است. بنای اصلی عمارت خسروآباد (خسرویه) به حکومت زندیه و دوره خسروخان اول (حکمران کردستان) بازمی گردد. این عمارت با خصوصیات معماری بومی، عمارتی اشرافی را جلوی چشمان شما می آورد  که برای دیدن آن حاضرید بارها به بلوار شبلی سنندج سری بزنید و آن را از نزدیک ببینید! البته نظرات گوناگونی در خصوص این مقر حکومتی کردستان وجود دارد به طوری که بعضی صاحب‌نظران قسمت شرقی بنا را که قصر نامیده می‌‌شود مربوط به دوران زندیه می‌دانند و توسعه و تکمیل آن را توسط امان‌الله خان اردلان می‌دانند. عمارت خسرو آباد کتیبه‌ای دارد که اسم فتحعلی شاه قاجار و والی کردستان امان‌الله خان به تاریخ ۱۲۲۳ هجری قمری روی آن حک شده است. مجموعه عمارت و باغ آن علاوه بر دو بخش اصلی یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون‌دار در بخش غربی و ساختمان شرقی با غلام گردش‌‌ها و ایوان ستون دار مشرف بر صحن عمارت و فضای بیرونی بنا دارای فضاهای دیگری چون حمام، اتاق قاپچیان یا قاپوچی یعنی حاجب و دربان و خدمتکاران است. تزئینات معماری این بنا شامل گچبری، آجرکاری، اروسی‌های زیبا و حوض چلیپا شکل داخل عمارت است و آنچه که براساس وضعیت ظاهری و ترکیب بنای خسروآباد قابل تامل است هم به نو بودن بافت و ترکیب مصالح و سبک مشترک قصر، آشپزخانه، حمام و اصطبل به انضمام دیوارهای حفاظ شرقی، غربی و جنوبی است که مربوط به یک دوره بوده است. آب این مجموعه جاری و شرب و از مجموعه قنات‌های تعبیه شده در روی کوه آبیدر تامین می‌شود و از دیگر بخش‌های قابل توجه کاخ خسروآباد وجود حوض و فواره با آب جاری در طبقه سوم قصر است. این عمارت تا همین چند روز پیش، بسته بود تا مرمت آن انجام شود و حالا بعد از ۵سال، درهای قصر به روی شما باز شده است و می توانید سری به هزارتوی این خانه اعیانی و بنای دیدنی بزنید. البته کار بازسازی تمام قسمت های بنا تمام نشده و نهایتا تا ۶ماه آینده تکمیل خواهند شد.

شهرستان بیجار از شمال به استان زنجان ، از جنوب به قروه ، از شرق به همدان و از غرب به دیواندره و سنندج محدود می گردد . بیجار منطقه ای است کوهستانی در امتداد سلسله جبال غربی ایران و یک سوم اراضی آن تقریبا کوهستانی است . نوع زمین و ساختمان آن مرکب از سنگ هایی رسوبی مخصوصاً ترکیبات رسی و آهکی و شنی مخلوط می باشد که مروبط به دگرگونی های دوران سوم زمین شناسی است . شهر بیجار به  “بام ایران” شهرت دارد چرا که  ۱۹۴۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد  و ۷۷۰ متر از تهران  و ۴۲۵ متر از  سنندج بلندتر  است. این شهر  بعد از  شهر کرد  بلندترین شهر ایران بوده و در طول  ۴۷ درجه و ۳۶ دقیقه شرقی  گرینویچ و عرض شمالی ۳۵ درج و ۵۲ دقیقه  استوا قرار دارد . یجار در زمان قدیم  معروف به ( بید زار ) بوده و بر خی وجه تسمیه  ان را به این دلیل  می  پندارند .  شاه اسماعیل صفوی هنگام لشکر کشی به  غرب ایران  از این  منطقه  عبور کرده و نیز سپاهیان  چنگیز از آن گذشته اند  و اثاری به نام  چنگیز  قلعه  در  بالای  کوهی به همین  نام در  ۵  کیلومتری  شهر  حکایت از این موضوع دارد. به دلیل شایستگی زنان این منطقه ، در زمان  ناصرالدین  شاه قاجار ، خزانه دارحکومت  فردی به نام  “زبیده خانم  گروسی ” از اهالی  حلوایی  بیجار  به  عنوان همسر  شاه  و خزانه دار  دربار  بر گزیده شد  و در  حکومت  وقت  نفوذ زیادی پیدا  کرد .

قدمت تاریخی  این منطقه به  هزاره  سوم  قبل از  میلاد مسیح  می رسد  و موید  این فرض  ” دژ  سترک  ” یا  قلعه  ”  قمچقای ”  است  که در عهد  مادها ، پارتها و ساسانیان به عنوان پا یگاه استراتژیک از آن  استفاده  می شده است. از  مشاهیر  و نامداران گروس  می توان     حسنعلی خان   امیر نظام  گروسی  را  نام  برد  که نوشته هایش  نمونه  ممتازی  از  نثر  فارسی  به  شمار  می رود  وی  مدتی  در مقام  وزارت  فواید عامه   وسفیر  وسر پرست  دانشجویان  اعزامی  به  اروپا و  حکمرانی   ولایات  و ایالات  بوده  و  کلا”  در  سال های  ۱۲۵۳  تا   ۱۲۷۵   هجری  قمری   مراحل  خدمات  دولتی  را   از   سرهنگی  فوج  گروس   و ریاست  گارد  مستحفظین  دیوانخانه  و ارگ  تبریز  و  حفظ  انتظامات  کرمانشاه وخراسان  و … طی کرد و مقبره ا ش اکنون  در ماهان  کرمان  در  کنار  شاه نعمت الله ولی قرار دارد  ایشان  بسیار  مورد توجه  میرزا تقی  خان  امیر  کبیر  بوده اند . مرحوم شیخ فاضل گروسی  یکی دیگر از نامداران  گروس  است  وی در سال  ۱۲۵۹   شمسی  در بیجار  متولد  شد  درتحصیل  علوم  فقه  و اصول ، فلسفه ، عرفان،علوم غریبه  وزبانهای  خارجی موفق بوده اند ، مفردات  قرآ ن کریم ، ورزش افکار ،رساله تغنی در قرآ ن ، تجوید استدلا لی ، جنگ المهمات ، هرکسی کار خودش بار خودش و …  از   اثار  وی  است . بیجار ، حضور  بزرگان  مذهبی چون سید محمد امامی و حسینعلی رحمانی گروسی و…  را در تاریخ  پر افتخار  خود  داراست. موسیقیدانان ، نقاشان ، خطاطان ، شعرا و ادیبان ، پزشکان ، هنرمندان از رشته های گوناگون ، روحانیون و  نظا میان گرانقدر زیادی  در بیجار  بوده و خدمات زیادی را ارائه داده اند  که جهت کسب اطلاعات بیشتر  می توانید به کتاب ” سیمای بیجار گروس و مشاهیر آن ”  تالیف  استاد گرامی  آقای   محمد علی  کوشا مراجعه  فرمایید. اکثر مردم این شهرستان مسلمان  و شیعه هستند در سابق  تعدادی   یهودی  در  این  شهر  ساکن  بودند که همگی   مها جرت   کرده  اند.

صنایع  دستی  این  منطقه را  قالی ، قالیچه ، گلیم ، جاجیم ، سجاده ، نمد ، توری، دستکش ، جوراب و …  تشکیل  می دهند  و فر ش های این  منطقه از  شهرت جهانی برخوردار بوده و به خارج صادر می شد ه است . شرکت سیما ن  کردستان  ، شرکت  گچ کردستان  ، شرکت گچ شور سو ، معدن  آ هن شهرک ، معدن آ هک قمشلو ،  معدن گچ قره بگ ، معدن نمک  میدان ، معدن مرمر گراچقا ، با شوکی ، نوبهار ، قشلاق لو  ، معدن سنگ  تراورتن  حسین آ باد کمر زرد و … جزو   کارخانه ها ، صنایع و معادن با ارزش بیجار  هستند که ضمن ایجاد فرصتهای شغلی بسیار ، اقدام به صدور  محصولات خود  به خارج استان  یا  کشور  می کنند.

کوهها :  کوههای  حمزه عرب ، نقاره کوب ،  بادامستان ، زاغه ، نسار ، چنگ الماس ، پنجه علی ،  شاه نشین ،  سر قیصه ،  شاها ،  چهل تن ، سنگ پا ، زرنیخ و…در  منطقه بیجار قرار  دارند.

آثار تاریخی :  قلعه بزرگ  قم چقا ، پل تاریخی  صلوات آباد ، بنای سنگی  اوچ گنبد ،مسجد تاریخی خسروآباد ، تیمچه حاج شهباز خان  ، تیمچه امیر تومان متعلق به دوره صفویه ، زیارتگاه  حمزه عرب ، پنجه علی ،    آثار سد خاکی  جعفر آباد ، تپه نجف آباد ، مقبره آ یت الله  فاضل گروسی و قلعه های تاریخی  بسیار  و  مقابر و امامزاده هایی چون  سید مسیب سید شکر  ، مقبره صاحبه ، گنبد پیر  صالح ، مقبره سید خضر  از جمله اماکن و آثار تاریخی مو جود در شهرستان بیجار  هستند  و جمعا” حدود ۶۰ اثر باستانی و تاریخی  در آ ن شناسایی شده اند .  رود قزل اوزن از شاخه اصلی سفید رود  از  این  منطقه می گذرد . سابقا”  بیجار دارای گردشگاههایی مثل باغ صفا ، سراب ، تخت ، چهار باغ ، بادامستان ، چم حاکمی ، باغچه چال  یارمجه ، چشمه عزیز ، شاهرخ آ باد ، عباس آ باد و…  بوده که اکثرا”  تخریب شده و  فعلا” محدوده  شهر بازی ( باغ صفا ) و اطراف رود خانه  بیانلو و صلوات آ باد ، سراب و تخت  جهت تفریح و گردش  در تابستان  استفاده  می  شود .

یکی از گزینه های خوب برای سفر بهاری، کردستان است؛ سرزمین شقایق های وحشی. اردیبهشت و خرداد ماه گل های سرخ فراوانی در کنار جاده ها و دامنه دشت های کردستان می رویند و سرخی آنها در پس زمینه سبز علفزارها هر بیننده ای را مجذوب می کند. ما برای این سفر شما پیشنهادهایی داریم. در سفر به کردستان نه تنها می توانید از شهرهای مرزی این استان خرید کنید و سری به شهر مریوان بزنید بلکه می توانید به کنار دریاچه زیبای زریوار در مریوان هم بروید و حتی در هتلی که مشرف به این دریاچه است اقامت کنید. رستوران این هتل که در طبقه آخر قرار دارد به طور کامل مشرف به این دریاچه است و پنجره های بزرگ این رستوران به شما این امکان را می دهد که به راحتی منظره دریاچه را تماشا کنید.
اقامت در هتل سنگی اورامان تخت
اگر دوست دارید سفرتان به کردستان کمی متفاوت تر باشد می توانید به روستای اورامان تخت هم سری بزنید. در این روستای کوهستانی هتلی سنگی قرار دارد که می توانید در آن اقامت کنید. روستای اورامان تخت معماری زیبا و منحصر به فردی دارد. خانه های پلکانی این روستای کوهستانی به سبک خانه های ماسوله در شیبی تند ساخته شده اند. در این روستا خود را در دل کوه ها احساس خواهید کرد. رودخانه سیروان از دره های عمبق این ناحیه عبور می کند و به خاک عراق می رود. اگر دوست دارید سفرتان به کردستان کمی متفاوت تر باشد می توانید به روستای اورامان تخت هم سری بزنید. در این روستای کوهستانی هتلی سنگی قرار دارد که می توانید در آن اقامت کنید. این روستای زیبا در بهار و تابستان بسیار محسور کننده است و به همین دلیل گردشگران زیادی به انجا می روند اما در فصل زمستان به دلیل سردی بیش از حد و برف گیر بودن کمتر گردشگری به آنجا می رود.

مقبره ای مقدس و تاریخی
اگر به این روستا سفر کردید حتما از مقبره پیر شالیار هم دیدن کنید. پیر شالیار یکی از روحانیون بزرگ این منطقه بوده است که مردم روستا بسیار او احترام بسیار زیادی قابل هستند و هر ساله دوبار مراسم آیینی خاصی در کنار این مقبره مقدس برگزار می کنند، مراسمی که برخی از مورخان قدمت آن را حدود هزار سال می دانند. این مراسم تحت عنوان مراسم پیر شالیار در اردیبهشت ماه و بهمن ماه برگزار می شود. در روزهایی که این مراسم برگزار می شود هر روز بعد از ناهار، مردها در پشت بام های وسیع یکی از منازل به رقص های گروهی عرفانی می پردازند. روز آخر مراسم هم نان و ماست تهیه کرده و به صورت گروهی به سوی آرامگاه پیر شالیار می روند و به محض ورود به محوطه باز آرامگاه کفش هایشان را از پا در آورده و با پای برهنه زمین را می بوسند و به زیارت می پردازند. همچنین دستمال هایی را برای گرفتن حاجت به دیوارها و درخت های محوطه آرامگاه می آویزند و سپس نان و ماست می خورند. آنها معتقدند خوردن نان و ماست در روز آخر مراسم در کنار آرامگاه، تبرک است و باعث درمان بیماری ها می شود. روستای اورامان تخت در ۶۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان مریوان و ۱۷۰ کیلومتری مرکز استان(سنندج) قرار دارد. این روستا از طریق شهرهای سنندج، مریوان، سروآباد، نوسود و پاوه به وسیله جاده آسفالت شوسه قابل دسترس است.

گیوه و لباس کردی سوغاتی ببرید
گیوه، فرنجی، نمد، قاشق و چنگال چوبی، شانه، جاجیم، سبد و حتی لباس محلی کردی از جمله سوغاتی هایی هستند که می توانید از این روستا بخرید و برای دوستان و عزیزانتان ببرید. در این روستا یکی دو مغازه وجود دارند که لباس های محلی را با قیمت مناسب و در رنگ های متنوع به مشتریان عرضه می کنند این لباس ها را زنان روستا دوخته اند و نمونه آن را می توانید تن همه مردم روستا مشاهده کنید. حتی می توانید یک دست از این لباس ها را بخرید و در مدت اقامتتان در روستا این لباس را به تن کنید.