آرامگاه

 
 

مسجد جامع بیداخوید

201653011533520230a

این بنا در مقابل زیارتگاه شیخ علی بنیمان در ۲۴ کیلومتری شهرستان نیر و ۵۷ کیلومتری جنوب غربی یزد واقع گردیده و از مساجد نیمه قرن نهم هجری است که در مجاورت آرامگاه مذکور بنا گردیده است . بنا دارای نقشه ساده و مشتمل بر فضای گنبدخانه مربع و شبستان مستطیل شکلی است . فضای گنبدخانه به ابعاد تقریبی ۵×۵ متر و شبستان مستطیل شکل به ابعاد تقریبی ۳×۵/۷ متر است . در سه ضلع گنبدخانه ، شاه نشین بزرگی با بالکن هایی قرار دارد که با کاشی های شش ضلعی آبی روشن تزیین شده است . فضای مربع گنبدخانه توسط قوس های دیواری، فیلپوش های زوایا و دو ردیف مقرنس کاری میان آنها به کثیرالاضلاع تبدیل گردیده و گنبد بر آن قرار گرفته است . در سمت قبله گنبدخانه، محرابی مرمری به ابعاد ۶۷×۱۱۰ سانتی متر تعبیه شده که بر آن، آیات قرآنی و عبارات ذیل به خط نسخ نقر شده است : ” قد صنع هذاالمحراب المبارک فی سابع شهر ربیع الاول سنة احدی و اربعین و ثمانمائة ” (۸۴۱ ه-.ق )و “وقف مسجد مزار شیخ علی علیه”.

خواب ۵۰۰ ساله شاعر بیرجندی

a254283710274102a

شاید تا به حال نه نام خوسف را شنیده باشید و نه نام ابن حسام خوسفی. اما اگر گذارتان به خراسان جنوبی و بیرجند بیفتد، آرامگاه تاریخی و زیبایی را می بینید که روی صخره ای بلند در حاشیه شمالی شهر خوسف جا خوش کرده است. آرامگاهی که بیشتر از ۵۰۰ سال قبل ساخته شد تا پیکر ابن حسام خوسفی، شاعر برجسته قرن نهم قمری را در خود جا دهد. طبق تاریخ و روایات، ابن حسام خوسفی در سال ۷۸۲ قمری در شهر امروزی خوسف به دنیا آمد. خوسف از بخش های فعلی بیرجند است که در گذشته جرو آبادی های قدیمی قهستان به حساب می آمد. محمد فرزندحسام الدین حسن، معروف به ابن حسام، شاعر، عارف، فقیه و اندیشمند قرن هشتم و نهم هجری بود که حدود یک قرن بعد از مرگش، یعنی در سال ۹۲۰ هجری قمری مقبره او در محل فعلی ساخته شد.این مقبره که در دوره صفویه بنا شده، بنای کوچکی است که شامل اطاقکی با فرم هشت ضلعی می شود. نقشه فضای داخلی این اتاقک به صورت چلیپایی است و پوشش مقبره به صورت گنبدی طراحی شده که در مرکز آن یک کلاه فرنگی ساخته شده و در سه جهت، سه طاق نما با قوس جناقی دارد. در این قسمت نورگیرهایی تعبیه شده تا هم نور فضای داخلی آرامگاه را تأمین کند و هم باعث تهویه فضای داخل آرامگاه شود.اگر گذارتان به مقبره ابن حسام خوسفی بیفتد، می بینید که در داخل آرامگاه کتیبه ای کاشیکاری شده به رنگ سفید وجود دارد که حاوی اشعار ابن حسام است و دور تا دور مقبره را فرا گرفته است. این بنا در قرن ۱۳ قمری و دوره قاجار مورد مرمت قرار گرفت.

کشاورزی که شعر می گفت : ابن حسام خوسفی شاعری بود که در قصیده‏سرایى و مدح بزرگان دین دستى توانا داشت. پدران او اهل علم و ارشاد بودند و خودش هم از عالمان شیعه مذهب به حساب می آمد که از فنون ادب و علوم شرعى و اخبار و احادیث و سنت آگاهى داشت و در اشعار خود به کرّات از این اطلاعات استفاده می کرد. جالب است بدانید که ابن حسام، با همه علومی که کسب کرده بود، از راه کشاورزى زندگى مى‏گذراند. روایت می کنند که ابن حسام هر صبح که به صحرا می رفت تا شب در کار می کرد و در زمان استراحتش، اشعار خود را بر دسته‏ بیل می نوشت. از آثار او: «خاوران‏نامه» یا «خاورنامه» است از قدیمی ترین منظومه‏هاى حماسى دینى در ادبیات فارسى به حساب می آید.

قبرهایی شبیه به مقبره کوروش

a32571819274102a

روستای کوچک ابوالوفا در استان لرستان دارای قبرستانی با سنگ قبرهای پلکانی (زیگوراتی) و نقش های کنده کاری شده است که برخی کارشناسان معتقدند شاید بتوان با تحقیق بر روی این قبرها پیشینه معماری مقبره کوروش را تخمین زد. روستای ابوالوفا در شرق شهرستان کوهدشت استان لرستان واقع شده است. روستایی که بیشتر اهالی آن از لرنشینان منطقه غرب ایران هستند. در روستای کوچک ابوالوفا قبرستان بزرگ و قدیمی وجود دارد که از سالیان دور تا کنون محل تدفین بزرگان لرستان بوده است. هر سنگ قبری که برای درگذشتگان قرار داده اند می بایست در شان آن مرحوم باشد بنابراین سعی شده تا سنگ های قبرها دارای با شکوهترین طرح ها و سنگ ها باشد. روی بیش از ۵۰۰ قبر قدیمی که بیشتر به صورت پلکانی ساخته شده اند، سنگ های آهکی سفید و کرم رنگی وجود دارد که طرح و نقش هایی از مراسم های سنتی، شکار، مویه زنان ، سوگواری ، رزم ، نیایش ، ازدواج و…  روی سنگ ها کنده کاری شده است. بسیاری از سنگ های قدیمی این قبرستان که به نظر می رسد به دوره افشاریه یا زندیه بر می گردد دو متر طول دارند و مستطیل شکل هستند. اکنون یا بسیاری از این سنگها به جای جرز دیوار و نیمکت استفاده می شود و یا به دلیل ساخت و سازها داخل زمین دفن شده اند.

آرش نورآقایی، راهنمای تور در بازدید خود از قبرستان ابوالوفا گفت: بیشتر سنگ قبرهایی که در قبرستان معروف این روستا وجود دارد پلکانی (زیگوراتی) هستند که شاید با تحقیق بر روی این گونه از قبرها، پیشینه معماری مقبره کوروش برای کارشناسان آشکار شود. نورآقایی با اعلام اینکه قبرها با چیدمان ویژه و سنگهای لاشه‌ای ساخته شده‌اند بیان کرد: سنگ قبرهای این قبرستان برافراشته ، چهار وجهی و هرمی شکل هستند که روی آنها نوشته‌ها و نقوش زیبا و معناداری دیده می‌شود. این محقق گردشگری افزود: شاید بتوان گفت طرح مقبره‌های روستای ابوالوفا شبیه به مقبره‌ کوروش است. البته تفاوت های بسیاری با یکدیگر دارند. قبرهای ابوالوفا قدمت تاریخی زیادی ندارند. ولی می توان حدس زد که طرح روی این مقبره‌ها از طرح‌های قدیمی‌تر اتخاذ شده و هنوز هم مقبره‌هایی به شکل زیگوراتی و با طرحهای مختلف روی آن ساخته می‌شود. نورآقایی با اشاره به شباهت ساخت قبرهای ابوالوفا و آرامگاه کوروش گفت: روستای ابوالوفا روزگاری جزو امپراطوری ایلامی‌ها محسوب می‌شده و کوروش نیز در سرزمین «انشان» که  متعلق به ایلامیان بود به دنیا آمد. وی با اشاره به اینکه تا کنون تحقیقات باستان شناسی روی این قبرها انجام نشده گفت: شاید اگر باستان شناسان تحقیقاتی در این زمینه انجام دهند، بتوان نمونه‌های کهن‌تری نیز از سنگهای قبر قدیمی پیدا کرد. این محقق میراث فرهنگی بیان کرد: در حال حاضر برخی از قطعه‌های شکسته شده‌ و نقش دار سنگ قبرها در میان نخاله‌های ساختمانی روستا پیدا می شود. برخی هم در میان فضولات چهارپایان به حال خود رها شده‌اند. اما سنگهای برافراشته گاهی در کنار در ورودی خانه ها جای دارند و یا از آنها به عنوان نیمکت استفاده می شود! وی افزود: در میان قبرهای این قبرستان یک زائرسرای بزرگ ساخته شده که به گفته مردم محلی این روستا اداره اوقاف این ساختمان را دقیقا وسط قبرستان ساخته و نیمه‌کاره رها کرده است.سنگ قبرهای روستای ابوالوفا ارزش فرهنگی و هنری دارند و از لحاظ مردم‌شناسی منطقه نیز حائز اهمیت هستند. حتی قبرستان این روستا می تواند به عنوان یک مقصد گردشگری مورد توجه قرار بگیرد.

امیر منصوری، کارشناس ارشد باستان شناسی در استان لرستان با اعلام اینکه مقبره ابوالوفا در این قبرستان مورد احترام مردم روستاست گفت: چندی پیش اداره اوقاف استان لرستان آرامگاه جدیدی برای ابوالوفا ساخت. آنها با این کار باعث شدند که بسیاری از سنگ قبرهای قدیمی این قبرستان به زیر خاک برود. به همین دلیل اکنون نمی توان حدس زد که قدیمی ترین سنگ قبر مربوط به چه دوره ای است. وی با اعلام اینکه برخی شنیده ها حاکی از آن است که قدمت قبرهای قبرستان ابوالوفا به دوره زندیه یا افشاریه برمی گردد تصریح کرد: حدود هفت یا هشت سال پیش مقبره جدیدی برای زائران آرامگاه ابوالوفا ساخته شد و در کنار آن نیز مرکز اقامتی در حال ساخت است. مسئولان اداره اوقاف با این کار بخش اعظمی از قبرستان و سنگهای قدیمی آن را از بین بردند. منصوری با بیان اینکه اکنون نیز تدفین درگذشتگان منطقه کوهدشت در این قبرستان ادامه دارد گفت: در قبرستان ابوالوفا سنگهای قدیمی با نقوش بسیار زیبایی وجود داشت که اکنون یا ناپدید شده اند و یا در اثر ساخت و سازهای اداره اوقاف در زیر زمین مدفون هستند. این کارشناس باستان شناسی افزود: سازمان میراث فرهنگی تا به حال هیچ توجهی به زیبایی سنگهای قبرستان ابوالوفا نکرده است. در حالی که می توان گفت این قبرستان به همراه قبرستانهای مهم دیگر استان لرستان که دارای سنگ قبرهای بسیار زیاد و زیبایی هستند می توانند در فهرست آثار میراث فرهنگی به ثبت برسند. منصوری گفت: در استان لرستان و منطقه کوهدشت به خصوص بخش کونانی در ده کیلومتری روستای ابوالوفا می توان سنگ قبرهای بسیار قدیمی پیدا کرد اما تا کنون هیچ یک از مسئولان استان به ویژه سازمان میراث فرهنگی استان توجهی به تخمین قدمت آنها نکرده اند. حتی مردم روستا نیز ارزش فرهنگی، هنری و تاریخی قبرها و سنگ قبرهای این منطقه را نمی دانند و اهمیتی به نگهداری از آنها نمی دهند. در همین رابطه عبدالهی، سرپرست اداره اوقاف شهرستان کوهدشت درباره ساخت و سازهای اداره اوقاف در قبرستان ابوالوفا و از بین رفتن سنگ های قدیمی گفت: به زودی پیمانکاران شروع به ساختن مرکز اقامتی در روستای ابوالوفا می کنند. وی با بیان اینکه بعید می دانم سنگ های بسیار قدیمی در این قبرستان مانده باشد ، افزود: ما به سازمان میراث فرهنگی استان لرستان گفته ایم که بررسی کند آیا ساخت و ساز اداره اوقاف آسیبی به سنگ های قبرستان ابوالوفا وارد می کند اما تا به حال هیچ جوابی به ما نداده اند.