تاریخی
کوه شگفت انگیز
در نزدیکی روستای عوض آباد در ۲۰ کیلومتری غرب دامغان کوهی عجیب و تاریخی وجود داره که بسیار جالب و دیدنی است. این کوه که به گرده کوه معروف است، فقط یک راه برای صعود دارد و به هیچ عنوان نمی توان از مسیر دیگری به بالای آن صعود کرد. در بالای این کوه گرد که به کلیه مناظر اطراف و از جمله دامغان مشرف است بقایای شهری قدیمی با کلیه امکانات دیده می شود که توسط قاچاقچیان نابود شده اما هنوز بقایای قلعه قابل دیدن است؛ قلعه ای دست نیافتنی که حدود ۲۰ سال در محاصره ارتش مغول بود. تا اینکه در زمان آباقاخان، این دژ سقوط کرد و تمام ساکنان آن کشته شدند و دژ کاملا ویران شد. در دامنه و پایین کوه سنگ های کاملا گردی به وزن ۵۰ الی ۲۰۰ کیلو دیده می شود که در هنگام حمله دشمن، به سوی آنها پرتاب می شده است. در بالای کوه هم بقایای شکسته خمره های بزرگی را می بینید که از قرار معلوم برای نگهداری غذا و آب در مدت طولانی استفاده می شدند. حتی چندین استخر نگهداری آب نیز در قله این کوه صخره ای ایجاد شده است. احداث این شهر تاریخی را به دوره حسن صباح و هواداران او نسبت می دهند. که در مسیر حرکت کاروان های بزرگ و در کنار جاده ابریشم ساخته شده است. شگفتی های این کوه زیبا هر بیننده ای را به تحسین وا می دارد. البته اطراف این کوه از طرف سازمان محیط زیست به دلیل تنوع حیات وحش، منطقه حفاظت شده اعلام شده است.
قلعه دست نیافتنی : می گویند در دژ گردکوه اسفندیار روئین تن مدتی به فرمان پدرش گشتاسب زندانی بود، این قلعه، دژ عجیب و جالبی است که یکی از مهم ترین پناهگاه های مستحکم و غیرقابل تسخیر فرقه اسماعیلیه در ایران بوده است. بعد از سقوط اسماعیلیه گرد کوه به دست حکام مغول افتاد، و بعدها، فردی به نام امیر ولی در یک درگیری با سپاه تیمور لنگ، گرد کوه را از تیموریان گرفت و جزو قلمرو خود قرار داد، ولی کمی بعد در استرآباد از لشکر تیمور شکست خورد و زن و فرزندانش را به گردکوه آورده و خود فرار کرد، از آن به بعد قلعه رو به ویرانی نهاده و اهمیت خود را از دست داد. چند عمارت در نقاط مختلف کوه به منظور دیده بانی ساخته شده بود و حوض هایی در کنار آن ها درست کرده بودند. تمام این ساختمان ها به غیر از یک ساختمان، همه از سنگ و ساروج بنا شده و کوه را به صورت قلعه پابرجایی درآورده است. راه صعود به این کوه از سمت مشرق بوده و پیوسته زیرنظر دیده بانان قلعه قرار داشته است. در گردکوه کلیه وسایل زندگانی برای عده نسبتاً زیاد در مدت زیادی فراهم بوده و قطعه های سنگ آسیای دستی و شکسته های ظروف سفالی و سایر چیز ها که اکنون در آن جا مشاهده می شود، مؤید این مطلب است.
مسجد و حمام کلیبر
حمام قدیمی کلیبر در زمان شاه عباس و به دستور وی همزمان با مسجد جامع کلیبر ساخته شده است . تا زمان حدود ۱۳۴۰ مورد استفاده عموم مردم قرار می گرفت .بعدا بدلیل عدم شناخت از تاریخ این آثار باستانی توسط مسئولان شهر با نخاله های شهری پر شده بود که حدود ۱۰ سال پیش با نظارت سازمان گردشگری این آثار باستانی مرمت شده است. مسجد امامزاده کلیبر در مرکز شهر قرار دارد . طول بنا ۵۰ متر عرض آن ۳۰ متر می باشد مسجد دارای گنبدی بزرگ است که در گذشته مناره ای به ارتفاع ۴۵ متر و قطر ۱۷ متر داشته که تا سال ۱۳۳۰ شمسی پابرجا بوده . این مناره به علت بمباران روس ها در شهریور ۱۳۲۰ آسیب دیده و در سال ۱۳۳۰ فرو ریخته است .در وسط این مسجد درخت داغداغان تنومندی رشد کرده و سر از وسط مسجد بیرون برآورده بود که در سال ۱۳۴۰ شمسی توسط امناء مسجد معدوم شده است .
قلعه جمکران
قلعه جمکران در ۶ کیلومتری شرق قم و در داخل روستای شرق قم و در داخل روستای جمکران واقع شده است. این قلعه که به قلعه گبری نیز مشهور است که از بناهای پیش از اسلام میباشد که در دوران اسلامی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. اهل محل، آن را به زمان جمشید شاه از شاهان پیشدادی نسبت میدهند. این بنا دارای پلان مربع با ابعاد متر است و ضخامت دیوارها ۴ متر در پائین است که به تدریج سهر چه ارتفاع بیشتر میگردد، ساز ضخامت آن کاسته میشود. مصالح به کار رفته شامل خشت و گل است که در پایین دیوارها و تکرار شده است. ارتفاع کنونی در بعضی قسمتهای تا ۱۰ متر هم میرسد، اما به طور متوسط ۹ متر ارتفاع دارد. در حال حاضر به دلیل متروکه بودن به محل انباشت ضایعات و زبالههای اهالی محل تبدیل گردیده است.
حمام زیرزمینی بستک
هرمزگان بهشت بناهای تاریخی است. جایی که هر گوشه از خاکش پا بگذارید، یادگاری از تاریخ طولانی کشور را خواهید دید و حمام خانی بستک به عنوان یک بنای قاجاری اگرچه قدمتی کمتری نسبت به بسیاری دیگر از بناهای این منطقه دارد اما یکی از دیدنی های معماری هرمزگان به حساب می آید. حمام خانی بستک در غرب استان هرمزگان و در شهر بستک قرار دارد. این حمام که در سال ۱۳۷۳ مورد مرمت قرار گرفت به حمام زیرزمینی معروف است که مثل دیگر حمام های زیر زمینی در ارتفاعی پایین تر از سطح زمین قرار گرفته تا هم استحکام و طول عمر دیوارهای آن بیشتر باشد و هم گرمای بیشتری را در ایام سرد زمستان در خود نگه دارند. آب مورد نیاز حمام خانی بستک در قدیم از طریق برکهها و آبگیرهای بزرگ و متعددی که در شهر و اطراف آن وجود داشته تأمین میشد. میرآب ها آب را از برکه به کمک حیوانات باربر به حمام می بردند و به قسمتهای مختلف حمام منتقل میکردند. در زمستان هم آب را با آتش گرم می کردند تا اهالی منطقه بتوانند از حمام استفاده کننند . حمام خانی بستک که در جوار خانه بنی عباسی بنا شدهاست، سبک معماری چهار طاقی دارد و گنبدی مستطیل شکل بالای چهار طاق آن به چشم می خورد. این بنا دارای ۱۴ گنبد کوچک و بزرگ است و خطوط طاق نمای گرداگرد دیواره داخلی اش با ظرافت خاصی ساخته شده است. این حمام را از جهت معماری، به حمام گنجعلی خان کرمان شبیه می دانند که البته ابعاد و اندازههای کوچکتری دارد. حمام خانی بستک که در جوار خانه بنی عباسی بنا شدهاست، سبک معماری چهار طاقی دارد و گنبدی مستطیل شکل بالای چهار طاق آن به چشم می خورد.
بستک کجاست؟ بستک از شهرهای استان هرمزگان است که از قدیم محلی برای استراحت کاروانها به حساب می آمد. این شهر در بخش های کوهستانی هرمزگان قرار گرفته و از شمال و غرب به استان فارس و از شرق و جنوب به استان هرمزگان می رسد. بستک جزو معدود شهرستانهای استان هرمزگان است که به دریا راه ندارد، آب آن تلخ و شور و دارای املاح گچی و گوگرد است و به دلیل نزدیکی به خلیج فارس، منطقه حاره و موقعیت کوهستانی اش اقلیم خاص و متفاوتی پیدا کرده است. یعنی در حالی که در تابستان گرم وخشک است، زمستان های سرد و خشکی هم دارد. این شهر در فاصله ۱۷۰کیلومتری بندرعباس و ۱۱۰کیلومتری شهرستان لار قرار دارد.
پل کرزان
این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۴۳۳۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. پل آجری کرزان واقع در ۱۰ کیلومتری شمال غربی تویسرکان در روستای کرزان از توابع بخش مرکزی تویسرکان در مسیر جاده کوهستانی همدان – گنجنامه بر روی یکی از شعبات خرم رود احداث گردیده .این بنا در حدود سالهای ۱۳۳۲تا ۱۳۳۵ ش احداث گردیده ودارای ۴ دهنه با قوس هلالی است. عمده مصالح به کار رفته در این بنا در پی از سنگ لاشه بوده و در بدنه ها از آجر استفاده شده است. معبر پل قلوه سنگ است و بستر رودخانه نیز سنگ فرش شده است. از ویژگی های خاص این اثر می توان به آجرکاری دقیق آن به صورت خفته راسته و حاشیه ۴۰ سانتی متری راسته چین در اطراف طاق ها اشاره کرد . روستای کرزان طبیعت بکر و زیبایی دارد و از مناطق مهم گردشگری تویسرکان به شمار می آید.