iran
تنگه هلت لرستان
یکی از مقاصد طبیعتگردی و جاذبه های گردشگری استان لرستان در شهرستان پل دختر، تنگ هِلت (helt) است که به اشتباه تنگه هَلَت (halat) خوانده میشود. این تنگه شگفتآور یکی از مقاصد عالی برای گردش و صخرهنوردی به شمار میرود و بهترین مکانبرای داشتن یک روز مهیج و هیجانانگیز است. تنگه هلت حدود چهار کیلومتر طول دارد و در میان صخرههای بلند جای گرفته است. تنگه هلت یا تنگه هلد یکی از تنگههای افسانهای استان لرستان است که در در میان سنگهای سترگ و صخرههای بلند جای گرفته است. از داخل این تنگه رودخانهای جریان دارد که با عبور خود بر عظمت و بزرگی هلت افزوده و سیمایی جادویی به آن بخشیده است. تنگه هلت در طی زمان و در اثر فرسایشهای آبی به وجود آمده است. وجود چشمهها و آبهای جاری، موجب تغییر شکل لایههای رسوبی و آهکی شده و به مرور زمان و در اثر عبور آب، این دره شگفت انگیز به وجود آمده است. باید گفت که تا سالهای اخیر ورودی تنگه هلت در زیر آب قرار داشت و دسترسی به آن ممکن نبود. در اثر سیلابها مسیر این تنگه باز و این مکان شگفتانگیز هویدا شد. طول تنگه هلت حدود چهار کیلومتر است و چنانچه با سرعت متوسط حرکت کنید تقریبا ۱٫۵ تا دو ساعت زمان میبرد تا این دره را بپمایید و همین مدت نیز طول میکشد تا این مسیر را برگردید. عمق آب تنگه هلت گاهی تا ۱٫۵ متر نیز میرسد.
وجه تسمیه تنگه هلت : تنگه هلت به نامهای تنگ هلت، تنگه هلد و تنگ هلد نیز شناخته میشود. واژه هلت نام یکی از طایفههای لر به اسم نجفوندها است که در منطقه هلد لرستان زندگی میکنند. مردمان محلی این خطه این تنگه اعجابآور را هلد نامیدهاند. این تنگه افسانهای و زیبا در محور آزادراه پل زال–خرم آباد بین تونل خرگوشان یک و دو واقع شده است.
تنگه چاهکوه
جزیره زیبای قشم با ۱۵۰۰ کیلومتر مربع وسعت، بزرگترین جزیره خلیج فارس محسوب میشود و در تنگه هرمز قرار دارد. جهتگیری این جزیره از شمال شرق به جنوب غرب است. قشم جاذبههای بینظیر و حیرتآوری را در دل خود گنجانده است و هفت جاذبه اصلی در آن وجود دارد که به عجایب هفتگانه قشم مشهور هستند. عجایب هفتگانه قشم در محدوده ژئوپارک قشم واقع شدهاند. ژئوپارک به منطقهای اطلاق میشود که چند پدیده زمینشناسی، طبیعی، فرهنگی و زیستی شاخص و منحصربهفرد در آن وجود داشته باشد. ژئوپارک قشم، اولین و تنها ژئوپارک در خاورمیانه است که سال ۲۰۰۶ در شبکه جهانی ژئوپارکها به ثبت یونسکو رسید. کشور ایران بعد از مالزی، چین، کره، ویتنام و ژاپن بهعنوان ششمین کشور آسیایی شناخته میشود که دارای ژئوپارک است. تنگه چاهکوه از عجایب هفتگاه قشم است و یکی از سایتهای اصلی ژئوپارک قشم محسوب میشود. این تنگه در بخش غربی سواحل شمالی جزیره قشم و در قسمت مرکزی ژئوپارک قرار دارد. تنگه چاهکوه جاذبهای طبیعی و خارقالعاده در منطقهای به نام شهاب است که در ۷۰ کیلومتری قشم و نزدیک به روستای چاهوی شرقی واقع شده است. تنگه چاهکوه با فرودگاه بینالمللی قشم ۴۲ کیلومتر فاصله دارد. فاصله این تنگه با اسکله مسافربری شهید ذاکری ۹۳ کیلومتر و تا بندر لافت ( جابهجایی همراه با خودرو) حدودا ۵۵ کیلومتر است.
برای رفتن به تنگه چاهکوه قشم ابتدا باید خود را از مسیرهای زمینی به بندرعباس برسانید. با خودروی شخصی، اتوبوس یا قطار میتوان به بندرعباس سفر کرد. فاصله تهران تا بندرعباس بسته به مسیری که انتخاب میکنید بین ۱۲۷۶ تا ۱۵۱۰ کیلومتر است و حدود ۱۵ ساعت زمان میبرد. اگر با خودروی شخصی به بندرعباس سفر کردهاید و میخواهید با لندیگراف، خودرو را به جزیره ببرید؛ باید به بندر پل در ۸۲ کیلومتری مرکز بندرعباس بروید. پیمودن این مسیر حدودا یک ساعت زمان میبرد. از این اسکله با شناور به بندر لافت منتقل میشوید. عبور از بندر لافت به تنگه چاهکوه حدود ۴۷ دقیقه زمان میبرد. اگر قصد بردن خودرو شخصی به جزیره را ندارید و از طریق مسیر ریلی خود را به بندر عباس رساندهاید، بهترین مسیر، رفتن به اسکله شهید حقانی در هشت کیلومتری ایستگاه راه آهن است. بعد از حرکت از این اسکله، شناورها بعد حدود یک ساعت و ۱۸ دقیقه در بندر شهید ذاکری پهلو میگیرند. در این بندر با اجاره خودرو یا تاکسی، پس از حدود یک ساعت و ۱۹ دقیقه به تنگه چاهکوه میرسید. شاید آسانترین و راحتترین راه برای سفر به جزیره قشم مسیر هوایی باشد. فاصله هوایی تهران تا قشم حدود ۱,۰۷۰ کیلومتر است و حدود دو ساعت زمان میبرد. از فرودگاه بینالمللی قشم با گرفتن تاکسی یا اجاره خوردو، پس از حدود ۳۹ دقیقه به تنگه چاهکوه میرسید. برای رفتن به جاذبه طبیعی تنگه چاهکوه قشم ابتدا باید از میدان درگهان قشم وارد جاده غربی شوید. در این مسیر بعد از دو کیلومتر، دو راهی دیرستان نمایان میشود که باید به مسیر مستقیم ادامه دهید. بعد از حدود ۱۱ کیلومتر و گذر از یک میدان، وارد اولین جاده سمت راست شوید. در این مسیر بعد از ۳۹ کیلومتر به روستای چاهوی شرقی خواهید رسید و در مسیر سمت چپ بعد از حدود دو کیلومتر تنگه چاهکوه خودنمایی میکند. راه دسترسی به تنگه چاهکوه کاملا آسفالته و فقط دو کیلومتر پایانی خاکی است.
دره چاهکوه چنان زیبا و منحصربهفرد است که با قدم گذاشتن در آن احساس میکنید وارد سیارهای دیگر شدهاید. تنگه چاهکوه هنر طبیعت است. فضای دره متفاوت و عجیب به نظر میرسد و دستخط طبیعت در این نقطه از زمین جور دیگری است. در تنگه، صخرههایی با عمق ۱۰۰ متر با ظاهر عجیب قد علم میکنند و ناخواسته شما را مجذوب عظمت خود خواهند کرد. اشکال شگفتانگیز و بیزاویه سنگها در تنگه چاهکوه، همگان را مبهوت و قدرت طبیعت میکنند. سنگها در دره چنان صاف و صیقلی هستند که گویی با ابر و اسفنج طرف هستیم. بازدیدکنندگان در دره به این فکر فرو میروند که چگونه زمان با اهرم آب و باد بر ماهیت سخت سنگ غلبه کرده است. فرآیندهای طبیعی دستبهدست هم دادهاند و طی میلیونها سال، با صبر و حوصله این اثر هنری منحصربهفرد را ساخته و پرداختهاند. این تنگه دارای صخرههایی است که در طول زمان بهطور شگفتانگیزی فرسایش یافته و ظاهری به خود گرفتهاند که فقط در چند نقطه محدود جهان میتوان شبیه آن را مشاهده کرد. صخرههای آهکی این منطقه با وزش بادهای تند و جاری شدن آب، طی میلیونها سال، ظاهر کنونی خود را به دست آوردهاند. در ورودی تنگه چاهکوه تندیسی طبیعی وجود دارد که به «سه سر نگهبان» شهرت یافته است. بعد از تندیس چهار چاه وجود دارد که محلی برای ذخیره آب شیرین ساکنان اطراف تنگه است. تنگه چاهکوه، از صدها سال پیش بهعنوان مهمترین منبع تامین آب شیرین برای جزیره و ساکنان اطراف خود بوده است. این منطقه از نظر بومیان منطقه مقدس است و بهعنوان دره مقدس شناخته میشود. دلیل این باور به گذشتههای دور بازمیگردد؛ زمانی که بومیان منطقه از آبی که در چاهها و چالههای آن جمع میشد؛ برای شفای بیماران خود استفاده میکردند.
نام تنگه چاهکوه از ترکیب دو بخش «چاه» و «کوه» تشکیل شده است که به کابرد تنگه بهخصوص در گذشته بازمیگردد. چاهها و حفرههای طبیعی شکل گرفته در دل دیواره و کف تنگه یکی از دلایل این نام گذاری بودهاند. دلیل دیگر و شاید اصلی این نامگذاری وجود چهار حلقه چاه در نقطه شروع تنگه است که توسط ساکنان روستاهای نزدیک تنگه چاهکوه حفر شدهاند و امکان ذخیره آب شیرین و نزولات جوی را در طول سال فراهم میکنند. این چاهها بهعنوان منبعی برای ذخیره آب شیرین برای تابستان قلداد میشوند و آبهای جاری و باران در آنها باقی میمانند. در مسیر تنگه چاهکوه کانال باریک جوی مانندی وجود دارد که آب را به داخل چاهها هدایت میکند. این کانالها و چاهها از قدمت ۴۰۰ ساله برخوردارند. غالب اوقات یک نگهبان بر سر چاههای تنگه چاهکوه حضور دارد و با خوشرویی برای کسانی که آب طلب کنند، از چاه آب میکشد.
دلیل اصلی شکلگیری تنگه چاهکوه و درههای مشابه آن، شکستگی ایجاد شده در یک طاقدیس بزرگ است. طاقدیسها چینخوردگیهای طاق مانند زمین هستند که در ایجاد جاذبههای دیگر قشم، همچون گنبد نمکی و غار نمکدان نیز تاثیر داشتهاند. نیروهای طبیعی زمین سبب شدهاند تا یک گسل، کوه سنگی یکپارچه را بهصورت ضربدری برش دهد و چهار تنگه ایجاد کند. تنگه چاهکوه و آنچه در آن به چشم میخورد نتیجه سالهای طولانی فرسایش بهوسیله باد، آب باران، بارشهای سیلآسا و شدید و نور آفتاب است. تنگه چاهکوه به رشته کوههای زاگرس مرتبط میشود. این تنگه در واقع شامل دره اصلی و دره عمود بر آن میشود و شکلی مانند چهارراه را تشکیل میدهد. چاهکوه از چهار طرف دارای چهار تنگه است که دیوارههای آنها به هم رسیدهاند و از همه از آنها میتوان وارد تنگه شد. وقتی از یک طرف وارد تنگه شویم پس از پیمایش مسیر نسبتا کوتاهی به دو شکاف در دو سوی خود برخورد میکنیم که هرکدام ما را به مسیر جدیدی با ویژگیهای جدید هدایت میکنند.
مسیر تنگه چاهکوه از سمت شمال به جنوب کمعرض میشود و شیب آن افزایش پیدا میکند. تغییر عرض تنگه و شیب آن نشان از سیلابی بودن دره دارد. در انتهای دره، مسیر بهشکل حرف انگلیسی (V) درمیآید. در این بخش از تنگه فاصله دو دیواره به نیممتر میرسد؛ در حالی که هنوز دیوارهها بسیار بلند هستند. این شرایط سبب میشود فضای تنگه بسیار تاریک به نظر برسد؛ اما آسمان به وضوح از لایههای دیوارهها خودنمایی میکند. دیوارههای رسوبی تنگه چاهکوه از ماسه سنگهای آهکی سست و لایههای میانی مارن قرمز، سیلت و آهک تشکیل شدهاند. وجود این مواد در ساختار تنگه، مسیر را برای فرسایش و انحلال مستعد ساخته است. شیارها و خطوط فرسایشی موازی در دیوارهها عمق زیادی دارند و فرم قاشقی یا قیفی به خود گرفتهاند. در کف تنگه چاهکوه حفرههای کمعمق طبیعی به چشم میخورند که آب باران برای مدتی در آنها ذخیره میشود. آهک یا بیکربنات کلسیم موجود در دیواره تنگه نسبت به اسید موجود در آب بارن واکنش نشان میدهد و در آن حل میشود. این فرآیند شکافها و حفرههای کوچک ایجاد میکند. آب نمیتواند به این سنگها نفوذ کند؛ به همین دلیل این فرسایش لایه به لایه رخ میدهد و آب پس از چرخیدن در حفرهها دوباره بیرون میریزد یا تبخیر میشود. تکرار این فرآیند در طول زمان سبب میشود حفرهها روز به روز بزرگتر شوند و طی میلیونها سال شیارهای عمیق و طویل و انواع حفرههای عدسی، قاشقی و کروی شکل در دیواره و کف دره شکل بگیرد.
پوشش گیاهی منطقه چاهکوه درخت و درختچه است که با آب و هوای بیابانی و استوایی منطقه سازگار هستند. با اینکه تنگه چاهکوه مسیر آب است؛ اما بهجز مقدار کمی علف و خار بیاببانی محدود، درون تنگه پوشش گیاهی خاصی وجود ندارد. چاههای طبیعی موجود در منطقه سبب شدهاند که ۱۶ گونه جانور و پرنده در آن زندگی کنند. زیستگاه نوعی غزال، از گونه های ارزشمند حیوانی، در این منطقه است. تنگه چاهکوه قشم یک اثر طبیعی منحصربهفرد است که طی میلیونها سال شکل هنری امروزی خود را به دست آورده است؛ پس لازم است گردشگران نسبت به حفظ و آسیب نرساندن به آن حساس باشند. مسافران باید از یادگاری نوشتن بر دیواره تنگه، کندن و جابهجا کردن سنگها خودداری کنند. در طول تنگه چاهکوه سطل زبالهای وجود ندارد و بازدیدکنندگان باید زبالههای خود را در کیسهای جمع کنند تا سبب زشتی محیط تنگه نشوند. افراد میتوانند با جمعآوری زبالههایی که در تنگه رها شده است به حفظ و بقای این تنگه زیبا کمک بسیاری کنند. توجه و احترام به سنتها و آداب منطقه، افراد بومی و احترام به آنها از نکات مهم سفر است. در تنگه چاهکوه تلفنهای همراه آنتن ندارند و بهتر است قبل از سفر به تنگه، دوستان خود را مطلع کنید. در گذر از قسمتهای پرشیب تنگه باید بسیار احتیاط کنید و مراقب افراد کوچکتر و مسن باشید. جزیره قشم در منطقه گرمسیری واقع شده است و ساکنان آن در فصل تابستان رطوبت هوای بالا و شرایط شرجی را تجربه میکند. از اینرو اواخر بهار و تابستان زمان مناسبی برای سفر به قشم نیست. فصلهای خنکتر و نیمه دوم سال بهترین زمان برای سفر به این جزیره هستند. اوایل بهار نیز برای سفر به قشم و تنگه چاهکوه پیشنهاد میشود. زمان بازدید از تنگه چاهکوه از ساعت ۸ تا ۱۷ است. بهدلیل دیوارههای بلند تنگه نباید دیدن از آن را به ساعات پایانی روز موکول کرد؛ زیرا فضای تنگه زود تاریک میشود. مدت زمان تقریبی بازدید از تنگه حدود سه ساعت است و برای ورود به تنگه هزینهای دریافت نمیشود.
موزه مفاخر اراک
لقب استان مرکزی، استان آفتاب است و این لقب به واسطه وجود مفاخری است که از خطه استان مرکزی بلند شده و راه خدمت به کشور و حتی مردم جهان را در پیش گرفتند. بزرگان استان مرکزی موثرترین افراد در حوزههای مختلف علمی و دینی بودند. این استان از جمله استانهای نخبهپرور کشور است، تعداد مفاخر کشور بیش از ۴۵۰۰ نفر هستند که یک چهارم، یعنی معادل ۱۱۰۰ نفر، مربوط به استان مرکزی است و این امر نشانگر اهمیت خطه این استان در فرهیختهپروری است؛ از این رو به این استان لقب بهشت مفاخر، سرزمین آفتاب و پایتخت مفاخر و مشاهیر را دادهاند؛ بهطوریکه بیشترین چهرههای تاثیرگذار در تاریخ و نخبگان کشور حداقل در دو سده اخیر از استان مرکزی بودهاند. جالب است بدانید که شناسنامه یک سوم مفاخر در استان مرکزی تهیه و تدوین شده است. این شناسنامه برای حدود سه هزار نفر از مفاخر استان مرکزی تهیه شده و در فضای اینترنت برای استفاده علاقهمندان ارائه شده است. با توجه به چنین پیشینهای از سرزمین آفتاب ایران، وجود موزهای به نام مفاخر ایران زمین در این استان ضروری بوده است.
تاریخچه احداث بنا : موزه مفاخر استان مرکزی، یکی از جاذبههای فرهنگی و گنجینهای کوچک از بزرگان این استان است و از جاهای دیدنی اراک به شمار میرود. این موزه در عمارت حاج حسین خاکباز محسنی (اراکی) دایر شده است. این عمارت در اواخر دوره قاجاریه توسط سید حسین خاکباز یکی از فرزندان حاج آقا محسن اراکی ساخته شده است. احداث بنای موزه مفاخر استان مرکزی در اواخر دوره قاجاریه شروع و نقشه این ساختمان توسط یک مهندس روسی تهیه شده است؛ اجرای کار توسط استاد مراد چمنی اراکی انجام گرفت و ساخت آن ۴ سال طول کشید که در سال ۱۳۰۸ خورشیدی به اتمام رسید. ساختمان بنا توسط مرحوم حاج حسین خاکباز احداث شد. حاج حسین خاکباز کوچکترین فرزند ذکور حاج آقا محسن در سال ۱۳۱۵ قمری معادل ۱۲۷۶ شمسی به دنیا آمد و در سال ۱۳۷۴ شمسی بدرود حیات گفت. موزه مفاخر استان مرکزی در شهر اراک، خیابان شهید بهشتی، نرسیده به میدان شریعتی قرار دارد که روزانه پذیرای مهمانان، مردم و گردشگران است و بابی به سوی فرهنگ، تمدن و هویت سرزمین آفتاب به روی مخاطبان و بازدیدکنندگان گشوده است.
ویژگیهای معماری بنا : نوع بنا کوشکی با تزیینات آجری خاص دوره قاجاریه است و دارای ۲ ایوان شرقی و غربی است؛ همچنین این ساختمان دارای ۱۱ اتاق، حمامی خزینهای قدیمی که در گوشه حیاط ساخته شده و دو قنات، یکی در محوطه به نام قنات ده و دیگری در زیر آب انبار به نام قنات خان حاکم است. قنات ده موقوفه مرحوم حاج آقا محسن اراکی و قنات خان حاکم توسط میرزا علی اکبر خان تفرشی موسوم به دوام الدوله که حاکم عراق عجم یعنی اراک فعلی و توابع در زمان ناصرالدین شاه بود، احداث شده است. این بنا در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی به شماره ۳۳۳۸ در تاریخ ۲۵ اسفندماه ۱۳۷۹ ثبت آثار ملی شده است و در سال ۱۳۸۴ با همکاری استانداری استان مرکزی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ورثه مرحوم خاکباز و تلاش و مساعدت شهروندان فرهنگدوست استان خریداری و با هدف ایجاد موزه مرمت شد که عملیات مرمتی از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ ادامه یافت و در بهمن ماه ۱۳۸۸ به عنوان موزه مفاخر استان مرکزی افتتاح شد.
معرفی بزرگان و مفاخر : این موزه به سبب نصب و نمایش سردیس و زندگینامه بزرگان استان به عنوان یک منبع و مرجع مفید برای معرفی این بزرگان شناخته میشود؛ به طوری که در این موزه سردیسها به همراه آثار چاپ شده و اسناد، عکسها و گزارشهای متعلق به بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی (ره)، امیرکبیر، قائممقام فراهانی، پروین اعتصامی، کربلایی کاظم کریمی ساروقی، ملا مهدی نراقی، ملا احمد نراقی، میرزا حسن آشتیانی، سلمان ساوجی و پروفسور حسابی به نمایش درآمده است. دکتر محمد قریب، آیت الله حاج شیخ محمد علی اراکی، علیاکبرخان فراهانی، استاد فتحعلی واشقانی فراهانی، شهید مصطفی چمران، شهید محلاتی، میرزا عیسی فراهانی، آقا ضیاءالدین عراقی، استاد ابراهیم دهگان و فخرالدین عراقی از دیگر مفاخر و بزرگان استان مرکزی هستند که در این موزه میتوان با زندگی و آثار آنها آشنا شد.
روستای اورامان سنندج
اورامان روستایی در بخش اورامان شهرستان سروآباد در استان کردستان است که از غرب به عراق، از شمال به کردستان و از جنوب به جوانرود محدود می شود و جادهای به طول ۷۵ کیلومتر آن را به مریوان وصل می کند. این منطقه بخشی است که بین ایران و عراق مشترک است. اورامان را اورامان تخت یا هورامان تخت یا هه ورامان هم می گویند. هه ورامان به معنای جایگاه خورشید است. روستای اورامان با داشتن معماری پلکانی به روستای هزار ماسوله کردستان مشهور است، یعنی حیاط یک ساختمان پشت بام ساختمان پایینی است. مردم اورامان به زبان اورامی که یکی از گویشهای گورانی است و زیرگروهی از گویشهای شمال غرب ایران است، سخن می گویند. این روستای زیبا در دل کوه و طبیعت با معماری شگفت انگیز سالانه گردشگران و توریست های زیادی را از تمام نقاط جهان به خود جذب می کند. علاوه بر این روستای اورامان روستاهای پلکانی در سنندج مانند روستای پالنگان و روستای ژیوار به دلیل کوهستانی بودن منطقه بیشتر به چشم میخورد.
تاریخچه روستای اورامان : بر اساس تحقیقات باستان شناسی قدیمی ترین ساکنین غرب ایران که اورامان امروزه نیز جزئی از آن است، مردمانی به نام کرتو در حدود هزاره هشتم قبل از میلاد بودند که معیشتی مبتنی بردامداری و زندگی ای کوچ نشینی داشتند که بعدها و در حدود هزاره دوم قبل از میلاد اولین دسته از آنان یکجا نشین شدند و اولین شهر را در اورامان بنا نهادند که این شهر معروف باستانی «ءاتوور» نام داشت که توسط آشوریان حدود سه هزار سال پیش به آتش کشیده شدهاست و در منطقه ای به نام آتورگه قرار داشته است. آتورگه نام قدیمی مکانی در مجاورت پاوه امروزه است که شامل حد فاصل بانوره تا روستای زردوئی میباشد که حتی نام روستای زردوئی تا حدود ۲۰۰ سال پیش آتورگه بوده که بعدها به زردوئی تغییر نام یافت، بنابراین اولین یکجانشینان مردم هورامان اجداد مردم زردوئی هستند. قدمت آثار باستانی و تاریخی روستای اورامان بر طبق گزارشات باستان شناسی بین ۴۰ هزار تا ۱۲ هزار سال پیش تخمین زده شده است. این آثار کشف شده که اغلب در حوالی روستای هجیج، ناو و اسپریز یافت شده اند شامل ابزارهای سنگی نخستین انسان های غار نشین و حتی استخوان های به جای مانده از حیوانات شکار شده است که بیشتر این استخوان ها متعلق به بز کوهی بوده اند. همچنین، بقایایی از اجاق هایی که در غارها بر پا می کرده اند کشف گردیده است. آثار یافت شده مذکور، مربوط به دوران پارینه سنگی می باشند.از دیگر آثار عصر آهن در اورامان سنگ نبشته اورامان در نزدیکی تنگی ور است. این کتیبه مربوط به دوره آشوریها است که نقش سارگون دوم شاه آشور بر آن نمایش داده شده که همراه با کتیبه ای میخی به زبان آشوری در شرح لشکرکشیهای وی در غرب زاگرس و اورامان است. از دوره سلوکی و اشکانی چند پوست نوشته کشف شده که با عنوان بنچاق اورامان از آنها یاد میشود.
معماری روستای اورامان : اورامان تخت بر خلاف نامش اصلاً تخت و صاف نیست بلکه در ناحیه بسیار ناهموار کوهستانی واقع شده است. معماری اورامانات متکی بر ساخت و ساز با استفاده از سنگ و بصورت خشکه چین است به این معنا که ملاتی در آنها به کار نرفته است و خانهها در روستاهای منطقه با توجه به شیب تند دامنههای صخرهای به صورت پلکانی ساخته شده است. پنجره های آبی، سقفهای چوبی و گل و گلدانها از زیباییهای خانههای اورامان تخت هستند. برخی خانهها در این دیار قدمتی بیش از ۹۰۰ سال دارند و آسیب زیادی ندیده اند. خانهها در اکثر موارد در دو طبقه ساخته شده و براساس معیشت فضاهای خانهها با یکدیگر متفاوت است و خانههای افراد باغ دار، کشاورز، دامدار کما بیش با هم متفاوت است. در بسیاری از موارد طبقه همکف به محل نگهداری گله و انبار اختصاص دارد. فضای اصلی مسکونی در طبقه بالاتر واقع است و از بخشهای مختلفی تشکیل میشود.
این روستای زیبا به عنوان بیست و ششمین اثر جهانی ایران در یونسکو ثبت گردید.
حمام قجر قزوین
یکی از کهنترین و بزرگترین گرمابههای قزوین که به دستورشاه عباس دوم ساخته شده و نخست “حمام شاهی” نام داشته است، حمام قجر قزوین است که تاریخ بنای آن را “صحت عافیت” گفتهاند که معادل ۱۰۵۷ است. چرا که در دورهای تاریخی معماران بنا به دلیل ماندگاری تاریخ ساخت، آن را به صورت رمزگونه یا به شعر نوشته و با احتساب عدد ابجد آن، تاریخ ساخت در دل شعر باقی مانده است. این روش باعث میشود که شعر در اذهان باقی بماند و اگر زمانی کتیبهی ثبت شده در آن تخریب شود، تاریخ ساخت آن محفوظ است.
ساخت از لطف شاه حمامی… به لطافت قبول هر مقبل
چون یکی از درون برون آید… “صحت عافیت” بود تاریخ
حمام قجر در خیابان عبید زاکانی کنار بازارچه و مسجد آقا کبیر قرار دارد و قدیمیترین حمام موجود در قزوین به شمار میآید که در سال ۱۰۵۷ هجری قمری به دستور شاه عباس دوم صفوی توسط امیر گونه خان از سرداران و امرای وی ساخته شده است. جاهای دیدنی قزوین به قدری زیاد است که این شهر اولین شهر از لحاظ تعداد جاذبههای گردشگری و تاریخی به ثبت رسیده در ایران محسوب میشود. حمام قجر یکی از کهنترین و بزرگترین گرمابههای قزوین است که در سال ۱۰۵۷ هجری قمری توسط امیرگونه خان از امیران شاه عباس دوم در دوره صفویه در محله عبید زاکانی فعلی بنام حمام شاهی ساخته شده که با سه بخش اصلی سربینه، میاندر و گرمخانه بالغ بر هزار و ۴۵ مترمربع مساحت دارد.
اطلاعات معماری : مساحت حمام قجر در حدود ۱۰۴۵ متر مربع است و از دو قسمت جداگانه زنانه و مردانه و سه بخش اصلی سربینه، میاندر و گرمخانه تشکیل شده است. درب اصلی حمام رو به جنوب باز می شود و با راه پله مارپیچی به سربینه منتهی میشود. سربینه بزرگ گرمابه که حوض زیبایی در وسط آن قرار دارد، شش شاه نشین و طاق نما را در پلانی هشت ضلعی با راهرویی به گرمخانه پیوند میدهد. سربینه مکانی برای تعویض لباس و آماده شدن مراجعین برای استحمام بوده است. درب دیگری نیز از جانب غربی به حمام راه داشته که احتمالا مخصوص بانوان بوده است. تزئینات گرمابه شامل کاشیکاری و طاقهای رسمیبندی شده است و کف آن با سنگ مرمر مفروش گردیده است. پشت بام این حمام نیز همسطح خیابان است. سربینه که طرحی مستطیل شکل دارد و از دو طاق جناغی در شرق و غرب آن تشکیل شده، توسط راهرویی که دارای طاق جناغی بسیار باریک است به گرمخانه راه می یابد. گرمخانه زنانه و مردانه به شکل چلیپاست و اتاقکهایی برای شستشو در شرق و غرب آن تعبیه شده است. پوشش بنا، گنبدی است و در هر گنبد جامخانهای عمل نورگیری را انجام میدهد. ازاره گرمخانهها تا ارتفاع ۱٫۵ متر کاشیکاری شده و رسمیبندی و یزدیبندی سقفها به تزیین آن افزوده است. سنگ های بزرگ و یک تکهای که سکوها را فرش کرده، از ویژگیهای این بنا محسوب میشود.
این اثر تاریخی در سال ۱۳۷۹ توسط میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین خریداری و با سرمایه گذاری شهرداری قزوین و مدیریت سازمان نوسازی و بهسازی مرمت شد. هم اکنون این مجموعه یکی از جاذبه های گردشگری استان قزوین محسوب میشود و به عنوان موزه مردمشناسی در ۳ بخش اقوام، آداب و رسوم و مشاغل مورد بازدید علاقهمندان قرار دارد. این موزه از سه بخش تالار اقوام، مشاغل و آئینها تشکیل شده است که در قسمت سربینه زندگی اقوام غالب ساکن قزوین مانند تات، مراغی، کرد، لر و ترک به معرض نمایش گذاشته و در تالار میاندر، آیینهای سیزده بدر، پنجاه بدر و مراسم سوگواری امام حسین (ع) و در قسمت آخر نیز شش شغل حجامت، مکتبخانه داری، بارفروشی، آهنگری، تعزیه خوانی، دعانویسی و حلاجی در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته است. این حمام در سال ۱۳۷۹ خورشیدی توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین خریداری و با سرمایهگذاری شهرداری قزوین و مدیریت سازمان نوسازی و بهسازی مرمت شد و به عنوان موزه مردمشناسی تغییر کاربری داد. این موزه شامل ۳ بخش اقوام، آداب و رسوم و مشاغل میباشد و زندگی روزمره مردم به وسیله مجسمههایی در معرض دید عموم قرار گرفته است و در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۶۰۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.