زیبا
پیرترین شیر سنگی ایران در همدان
می‌گویند شیر هم شیرهای قدیم که البته راست هم می‌گویند؛ در این دوره و زمانه کدام شیری را می‌شناسید که دست کم بیش از ۱۷۰۰ سال عمر کرده باشد! در کشور پهناور و تاریخی ما ایران، شیری هست که برخی معتقدند بیش از این‌ها عمر دارد و این شیر، شیری نیست مگر شیر سنگی همدان.پس اگر چمدانتان را به مقصد شهر زیبا و تاریخی همدان بستید، دیدن این یادگار باستانی را از دست ندهید. خیابان ۱۲ متری موسوم به سنگ شیر را که طی کنید و به انتهای آن برسید کم کم سر و کله این شیر پیر در وسط میدانی مربعی شکل پیدا می‌شود. البته شیرسنگی در واقع بر تپه کوچکی قرار گرفته که یکی از تپه‌های باستانی مربوط به دوره اشکانی است و مدت‌ها پیش تابوتی متعلق به همان دوره از آن محل کشف شده که به موزه تپه هگمتانه منتقل شد و در آنجا نگهداری می‌شود. تاریخ ساخت شیرسنگی به درستی مشخص نیست. برخی آن را یادگاری از دوره مادها و برخی متعلق به زمان اشکانیان می‌دانند. اما این قطعی است که شیرسنگی برادر دو قلوی دیگری هم داشته و هر دو بر دروازه‌های شهر تاریخی همدان شب و روز می‌گذراندند و وجود همین نگهبانان سنگی سبب شد وقتی اعراب همدان را فتح کردند آن را باب الاسد یعنی دروازه شیر بنامند.
سالها بعد (۳۱۹ ه. ق) وقتی دیلمیان به همدان تاختند و آنجا را به تصرف خود در آوردند، دروازه شهر به کلی ویران شد ولی شیرها همچنان استوار بر جایشان مانده بودند تا این که مرداویج سردار دیلمیان، قصد عزیمت به ری کرد و تصمیم گرفت یکی از شیرها را به همراه خود ببرد، ولی شیرها آنقدر قرص و محکم سر جایشان ایستاده بودند که مرداویج نتوانست تصمیمش را عملی کند بنابراین به جان شیرها افتاد، یکی از آنها را کاملاً خرد کرد و پنجه‌های دیگری را شکست و از جایگاه خود فرود آورد! شیر بیچاره که دیگر یار و همدمی هم نداشت سالیان دراز بر زمین افتاده بود و دیگر ارج و قرب گذشته را نداشت و از گزند روزگار در امان نماند.شیر بر زمین افتاده را سرانجام در سال ۱۳۲۸ هجری شمسی فردی به نام مهندس هوشنگ سیحون در جایگاه فعلی‌اش نصب کرد. مهندس سیحون از مفاخر بزرگ ایران در معماری است و طرح زیبای آرامگاه بوعلی نیز یکی دیگر از آثار ارزشمند ایشان است. (به قول قدیمی‌ها اگر عمری باقی باشد یکی از همین روزها داستان زندگی و شرح آثار گران‌قدر او را در همین صفحه برایتان خواهم گفت). بر گردیم به قصه شیر بی یال و دمِ خودمان و ماجرا را این گونه به پایان ببریم که هنوز هم بسیاری از اهالی همدان طبق باورهای پیشینیان شیرسنگی را واسطه یا وسیله‌ای برای برآورده شدن آرزوهایشان می‌دانند و قدیم‌ترها حتی روغن و شیره بر سر شیر بیچاره می‌ریختند و در حفره‌های آن سنگریزه می‌گذاشتند و این گونه بخشی از آیین‌های گذشتگانشان را به جا می‌آوردند. خیلی جالب است که این شیر کهن با آن که دیگر چیزی بجز یک قطعه سنگ بزرگ نیست باز هم در فرهنگ مردم خوش نشسته است. برای همین بود که گفتم شیر هم شیرهای قدیم… .
اسرارآمیزترین غار کرمان
غار میرزا شاید دیدنی ترین غار دست نخورده کشور باشد که در میان تمام غارهای استان کرمان، لقب بزرگترین و اسرارآمیزترین غار را یدک می کشد. غار اسرارآمیزی با ۸ تالار اصلی و ۴ تالار فرعی که هر کدام ویژگی های منحصر به فردی دارند و یک مجموعه تمام عیار برای شگفت زده کردن شما فراهم کرده اند!به دهانه غار پا که بگذارید، وارد دهلیز باریکی می شوید که با کمی پیش روی در مسیر عریض تر می شود و دو راه را برای پیش روی مقابل تان قرار می دهد. سوراخی کوچک در سمت راست و مسیری در رو به رو که عریض تر به نظر می رسد. راه اصلی همان سوراخ کوچک سمت راستی است که شما را به چاه ۵۰متری غار می رساند.در بخش میانی این غار شما با یک فرود ۹۰ متری مواجه می شوید و در فضای معلقی قرار می گیرید که غار را برای شما اسرارآمیزتر می کند. در اینجا، وسعت غار به ۱۵۰ متر مربع می رسد و شما می توانید رنگ ها و طرح های متنوعی را در قندیل های سنگی غار ببینید. قندیل هایی که عمر آنها به میلیون ها سال می رسد و بعضی از آنها آنقدر بلند هستند که سقف تالار را به کف آن وصل می کنند. وارد تالار غربی غار که بشوید، غار میرزا برگ های تازه تری را برایتان رو می کند. فسیل جانوران وحشی و قندیل های بلوری منسجمی که شاید نمونه آن را در کمتر غاری سراغ داشته باشید. در انتهای تالار شمالی غار هم برکه آبی با وسعت ۲۵۰متر مکعب وجود دارد که آب زلالی در آن جمع شده است. اما با تمام این ها، شاید منحصر به فردترین ویژگی غار میرزا، دست نخورده بودن آن است که آن را وارد رقابت نزدیکی با غارهای مشهوری مثل علیصدر و کتله خور می کند. غار میرزا که مدت زیادی از کشف آن نمی گذرد، به لطف کم بازدید بودن و مسیر صعب العبورش قندیل ها و استالاگمیت های سالمی دارد و در سراسر آن خبری از شکستگی و تراش های دستی و یادگاری های بدقواره گردشگران ناآگاه نیست. اگر اهل غارنوردی حرفه ای نیستید، تماشای این غار ممکن است برایتان پردردسر باشد. در این غار شما نیاز به تجهیزاتی مثل کلاه ایمنی، هدلامپ، طناب، کارابین یا می لون و لوازم فرود و صعود دارید تا بتوانید حدود ۵ ساعت در آن گشت و گذار کنید. خوشبختانه هوای گرم این غار این فرصت را فراهم می کند که در تمام فصل های سال سری به آن بزنید و بدون محدودیت های آب و هوایی، از آن بازدید کنید.
مسیر دسترسی
برای رسیدن به غار شگفت انگیز میرزا باید راهی استان کرمان و شهر رفسنجان شوید و خود را به فاصله ۳۲ کیلومتری شمال شرقی این شهر برسانید. از اینجا به بعد، مسیر شما از روستای داوران می گذرد. بعد از این روستا پلی در مسیر جاده اصلی دیده می شود که در سمت چپ آن جاده ای خاکی وجود دارد. پا به راه این جاده خاکی که شوید، به دو راهی هایی می رسید که در تمام آنها باید راه سمت چپ را انتخاب کنید. این دو راهی های پی در پی شما را به روستای کوچکی می رسانند که نزدیک ترین روستا به غار محسوب می شود. حالا کافیست از اهالی روستا سراغ غار میرزا را بگیرید تا شما را به ضلع شرقی روستا و دره ای هدایت کنند که جاده خاکی و پیچ در پیچ آن به ارتفاعاتی منتهی می شود که غار میرزا در آن قرار دارد. در طول مسیر اگر خسته شدید، می توانید در کنار چشمه ای که در این راه خاکی پیچ در پیچ قرار دارد استراحت کوتاهی کنید یا اگر توانش را داشتید، تا بالای کوه بروید و در سایه چنار بزرگی که نزدیک دهانه غار قرار دارد، تجدید قوا کنید.دهانه غار میرزا تا زمانی که به نزدیکی آن نرسید قابل دیدن نیست. بنابراین ناامید نشوید و جاده را تا رسیدن به درخت سرو پیر ادامه دهید. برای طی کردن این مسیر می توانید از اتومبیل استفاده کنید اما هیچ تضمینی نیست که اتومبیلتان در جاده خاکی سالم بماند! بنابراین توصیه می کنیم جاده را تا روستای دوم با اتومبیل طی کنید و از چشمه به بعد، یک پیاده روی ۳۰ دقیقه ای داشته باشید.
جاده چالوس؛ چهارمین جاده زیبای دنیا
جاده چالوس شاید از معدود جاده های ایران باشد که عبور از آن بهانه رسیدن به یکی از اماکن گردشگری نیست! این جاده خودِ منطقه گردشگری است! چهارمین جاده زیبای دنیا که صرف نظر از زیبایی رویایی اش، یکی از مهم‌ترین مسیرهای ارتباطی کشور هم محسوب می شود. این جاده از شمال به استان مازندران و شهرستان چالوس، از شرق به شهرستان تهران و شمیرانات، از غرب به منطقه طالقان و از جنوب به شهر کرج می رسد. جاده‌ای با قدمت بیش از نیم قرن که با پیچ و خم‌های متعدد در دل کوه و زیبایی‌های بکر طبیعی سفری خیال انگیز را برای مسافران رقم می زند. رودخانه کرج که به موازات جاده کرج چـالوس امتداد دارد، سد کرج و روستای کوچک و زیبای واریان که مثل جزیره‌ای کوچک در آن سوی آب سدکرج قرار گرفته، زیبایی‌های این جاده را چند برابر می کنند. شاید جالب باشد اگر بدانید که جاده کرج – چالوس در هر فصل به رنگی درمی‌آید و گاه تضاد رنگ‌ها چنان مناظر باشکوهی را مقابل چشمانتان می آورد که هر لحظه ممکن است دچار توهم خواب بودن و خواب دیدن شوید! از سال ۱۳۱۲ که جاده کرج – چالوس مورد بهره برداری قرار گرفت تا مسیر تهران به ساحل دریاچه خزر هموار و کوتاه شود، کم کم انواع رستوران‌ها و واحدهای اقامتی و پذیرایی هم در کنار این جاده شکل گرفتند. این در حالی بود که ساخت سد امیر کبیر کرج هم در سال ۱۳۴۰ به جاذبه های این جاده اضافه کرد و در زمان کوتاهی این جاده به یکی از تفریحگاه‌های مهم گردشگری کشور تبدیل شد. زیبایی و خاطره انگیز بودن جاده کرج – چالوس تنها به طبیعت شگفت انگیز و سوغات آن محدود نمی‌شود. این جاده تپه‌های باستانی و روستاهای تاریخی ای دارد که گاه قدمت آن به هزاران سال می رسد . این بار اگر سری به جاده چالوس زدید، از محصولات و سوغات روستاییان این جاده هم سراغی بگیرید. انواع ترشی خانگی، قره قروت، سیر ترشی، عسل کوهستان، مربای عسل، عسل رس بسته، انواع ماست محلی بدون، سرکه سیب محلی، کره محلی، پنیر گوسفندی، انواع شیره انگور، سبزی های کوهی مانند و الک، قارچ و گلپر خشک و ترشی و… سوغاتی های خوشمزه ای هستند که برای چند روز هم که شده طعم خوراکی های صنعتی و کارخانه ای را از یادتان خواهند برد.
اما زیبایی و خاطره انگیز بودن جاده کرج – چالوس تنها به طبیعت شگفت انگیز و سوغات آن محدود نمی‌شود. این جاده تپه‌های باستانی و روستاهای تاریخی ای دارد که گاه قدمت آن به هزاران سال می رسد. تونل‌های تو در تو و طولانی هم یکی دیگر از جاذبه های جاده کرج چالوس هستند که در میان آنها حتما نام تونل کندوان را شنیده اید. معروفترین و طولانی ترین و یازدهمین تونل جاده چالوس! بعد از این تونل است که جاده چالوس از خطه کرج خارج شده و به سوی وادی مازندران در آن سوی دیگر سلسله جبال البرز به سوی دریا سرازیر می‌شود. یعنی بعد از طی ۷۹ کیلومتر از شروع جاده. جالب است بدانید که تا اواخر دوره قاجار، اصلا جاده کرج – چالوس وجود نداشته و تنها یک مسیر خاکی و مالرو، راه دسترسی به روستاهای این منطقه را تشکیل می داده است. اما این راه ناهموار آنقدر طولانی نبود تا ارتباط شمال و جنوب کشور را میسر کند. اسناد و منابع تاریخی نشان می دهند که آثار باستانی با معماری‌های جالب و همچنین تپه‌های باستانی زیادی در حاشیه شرقی و غربی جاده کرج – چالوس قرار گرفته اند که از جمله آن ها می‌توان به بقایای قلعه‌ها و دژهای استواری مثل شاه دژ، قلعه دختر شهرستانک، قلعه تنگه کسیر، قلعه ری زمین و امامزاده های تاریخی با معماری های زیبا اشاره کرد. این جاده رودخانه های شیرین و متعددی مثل رودخانه‌های وارنگه رود و شهرستانک است که همه و همه شاخه‌هایی از رودخانه اصلی کرج هستند. البته جاذبه های این جاده به همین جا ختم نمی شود. اماکان تفریحی دیگری هم در کنار جاده کرج – چالوس هستند که اوقات خوشی را برای خانواده ها دست و پا می کنند. پیست اسکی در دیزین و پیست اسکی خور و روستاهای بسیار زیبای خور، آسارا، گچسر و واریان که به عنوان روستاهای هدف گردشگری کرج هم معرفی می شوند. این در حالی است که چشمه وله در ۷۰ کیلومتری شمال شرق کرج در روستای وله، چشمه گل کیله در شمال کاخ شهرستانک در کوههای بشم آهار و هفت چشمه در اوایل جاده چالوس از جاذبه های توریسم درمانی جاده کرج – چالوس به شمار می روند.
بزرگترین غار دست کن جهان
سال ها قبل، وقتی سنگ شکنان جهرمی تصمیم گرفتند از سنگ های آهکی یک کوه بی نام و نشان استفاده کنند، هیچ وقت خیال نمی کردند سنگ تراشیدن از چنین کوهی بتواند یکی از زیباترین جاذبه های طبیعی شهرشان را رقم بزند. غار سنگ شکنانن جهرم اگرچه تاریخ روشن و دقیقی ندارد، اما به اعتقاد بیشتر باستان شناسان، یکی از غارهای طبیعی و دستکن این شهر است که در دوران صفویان تراشیده شده است. غاری که در جنوب غربی جهرم قرار گرفته و سال ها وسیله امرار معاش مردم این منطقه بوده است. سنگ های سفید آهکی و شکل پذیری که در آن زمان از غار سنگ شکنان جهرم به دست می آمد، معمولا صرف تزئین سردرها و بناهای باشکوه و مهمی می شد که یا به اشراف تعلق داشتند و یا به حکومت. مرغوبیت این سنگ ها به حدی زیاد بود که آوازه شان حتی در شهرهای مجاور هم پیچیده بود و معماران بناهای شیراز هم در ساخت و سازهایشان از این سنگ ها استفاده می کردند. مثل مسجد جامع عتیق شیراز که از این سنگ ها در نمای آن به کار رفته است. سنگ شکنان جهرمی در زمان برداشت سنگ سعی می کردند طوری پیشروی کنند که غار تخریب نشود و به این ترتیب در گذر زمان ستون‌هایی به‌جا ماند که زیبایی غار را بیشتر می کرد. اگر سری به غار سنگ شکنان جهرم بزنید می بینید که دهانه این غار به حدی بزرگ است که می توان با خودرو در آن رفت و آمد کرد! غار سنگ شکنان ۲۰۰متر طول دارد و عرض آن از ۶۰ تا ۱۳۰ متر متغیر است. در حقیقت اگر مساحت این غار را بخواهید باید بگوییم که این غار سنگی، در حدود ۲۰ هزار متر مربع مساحت دارد و ۱۲ ورودی مختلف در آن تعبیه شده است. در غار سنگ شکنان می توانید ۱۰۰ ستون سنگی را هم ببینید که غار را شبیه به تالاری مجلل کرده اند. سنگ های غار سنگ شکنان، از نظر مرغوبیت به دو دسته تقسیم می شوند. دسته اول ستون هایی هستند که درز و شکاف های زیادی دارند و عملا کیفیت چندانی ندارند. به همین دلیل هم سنگ تراشان از خیر استخراج آنها گذشته اند. اما دسته دوم که سنگ های مرغوب این غار را شامل می شوند، مربوط به ستون هایی است که روی آن ها درز و شکافی دیده نمی شود و برای جلوگیری از ریزش سقف برداشت نشده‌اند.
پژوهشگران معتقدند که تعداد و قطر ستون های داخل غار در گذشته بیشتر از حال بوده است. اما سنگ شکنان نسل های بعدی به دلیل آن که در حمل سنگ‌های استخراج شده بزرگ دچار مشکل می شدند، ستون های نزدیک به دهانه غار را تراشیده اند و نتیجه ای تراش مداوم، لاغر شدن ستون ها و کم شدن توان بارپذیری آنها بوده است.مردم محلی جهرم معتقدند که روزی خواجه کاظم، فرزند خواجه اسماعیل با اسب در حال گردش کنار رودخانه قلات جهرم بود که صدای ضربات پی در پی پتکی او را به طرف خود کشاند. پیرمردی که سنگ های کوه را می تراشید با او هم صحبت و هم سفره شد و این آشنایی خواجه اسماعیل با خانواده پیرمرد، عاشقی را برایش به دنبال داشت. اما مخالف خانواده خواجه اسماعیل با ازدواج این خانزاده ودختر پیرمرد رعیت، باعث شد تا پیرمرد شرط بگذارد که خواجه اسماعیل پیش او بماند و با هم در کوه کار کنند. جهرمی ها می گویند که بعدها خواجه کاظم به استاد کاظم سنگ شکن معروف شد و ۳۰۰ سال قبل استاد کاظم وارث پیرمرد و غار سنگ شکنان جهرم شد. با این حال، محمد سپهر، دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی جهرم در این باره می گوید: «داستان و روایت های مربوط به غار سنگ شکنان که در میان مردم رواج دارد تحریف شده است و عده ای از مردم با ادعای این که مالک غار هستند، می خواهند آن را تصرف کنند.» غار سنگ شکنان جهرم، با تمام جاذبه هایی که دارد، هنوز در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت نشده است اما این روزها سازمان میراث فرهنگی فارس با همکاری دانشگاه شیراز ستون های آن را مرمت کرده و در صدد ثبت آن در فهرست میراث ملی هستند.
حرم امام رضا(ع) چگونه ساخته شد؟
با شهادت امام رضا (ع) در سال ۲۰۳ پیکر پاکش در کنار قبر هارون الرشید به خاک سپرده شد این امارت در میان باغی بزرگ و زیبا قرار داشت که متعلق به حمید بن قحطبه والی توس بود گویند هنگامی که امام رضا (ع) به مرو می رفتند در بین راه در خانه حمید بن قحطبه فرود آمدند و محل تدفین خود را مشخص نمودند. با توجه به این مطلب اولین بنای آرامگاه همان بقعه هارون الرشید بوده است که توسط مأمون عباسی بنا شده است که بقیه بنای حرم بر روی آن ساخته شده است از این تاریخ به بعد تا دوره دیلمیان نشانه ای از تجدید یا مرمت حرم در دست نمی باشد سبکتکین (۳۸۷ ـ ۳۶۶ هـ ق ) پادشاه متعصب غزنوی حرم مطهر را ویران و زیارت آن را ممنوع کرد پس از آن عمید الدوله فایق در تکمیل بقعه و آبادانی مشهد کوشید.در سال ۴۰۰ هـ ق ابوبکرشهمرد به دستور سلطان محمود غزنوی بنای بقعه بار دیگر بازسازی کرد با توجه به سنگ نوشته قبر امام رضا(ع) به نظر می رسد بنای حرم در سال ۵۱۶ هـ ق تجدید یا تعمیر شده است. بنای بقعه به سال ۵۴۸ هـ ق آسیب فراوان دید.در روزگار سلجوقیان شرف الدین ابوطاهر قمی پس از مرمت بنا گنبدی کاشی کاری شده را بر روی قبه حرم بنا کرد و مناره ای را کنار آن ساخت در دوره خوارزمشاهیان (۶۱۲ هـ ق ) روضه رضوی مورد توجه قرار گرفت که کتیبه هایی از آن زمان در حرم موجود می باشد. در زمان چنگیز بقعه دچار ویرانی شد. در زمان غازان خان و سپس سلطان محمد خدابنده الجایتو در تعمیر و تزئین حرم مطهر کوشید. در قرن هشتم بنای حرم عبارت بوده است از : حرم، مسجد بالاسر و چند بنای کوچک متصل به ضلع شمالی و یک مدرسه ( به تصریح ابن بتوته جهانگرد معروف ). در زمان شاهرخ تیموری و همسرش گوهرشاد حرم مطهر توسعه قابل توجهی پیدا کرد. در این دوره سال ۸۲۱ هـ ق نخستین مسجد جامع شهر مشهد با نام مسجد گوهرشاد در سمت قبله حرم مطهر بر پا شد سپس بنای «دارالحفاظ» «مسجد فرق الذکر» « دارالسیاده » و سر انجام « تحویل خانه یا خزانه بر پا شد. روضه منوره که پیکر مقدس حضرت رضا (ع) در آن مدفون است زیر گنبدی زرین و با شکوه قرار دارد و هسته مرکزی بناهای آستان قدس رضوی به شمار می آید.
پیرامون مجموعه نیز سه مدرسه به نام های مدرسه پریزاد، مدرسه بالاسر، مدرسه دودرب ساخته شد در زمان سلطان حسین بایقرا ( ۸۷۵ ـ ۹۱۲) به کوشش امیر علی شیر نوایی صحن کهنه و اساس ایوان طلا به وجود آمد صحن انقلاب در زمان شاه عباس اول وسعت یافت در زمان شاه طهماسب صفوی مناره نزدیک گنبد مرمت و طلاکاری شد و در سال ۹۳۲ هـ ق خشتهای نفیس کاشی روی گنبد به خشتهای طلا مبدل شد بعد از غارت خشتهای طلای گنبد در شورش عبدالمۆمن خان ازبک شاه عباس در سال ۱۰۱۰ هـ قبه تجدید بنای آن دستور داد که شرشح آن در کتیبه میناکاری شده دور گنبد به خط علیرضا عباسی نقش بسته است. ـ در زمان شاه عباس صحن کهنه (انقلاب ) گسترش یافت و ایوان شمالی اتاقها غرفه ها و سردرها و ایوانهای شرقی و غربی آن احداث گردید.روضه منوره که پیکر مقدس حضرت رضا (ع) در آن مدفون است زیر گنبدی زرین و با شکوه قرار دارد و هسته مرکزی بناهای آستان قدس رضوی به شمار می آید. در سالهای آغازین به خاک سپاری پیکر پاک امام (ع)، حرم مطهر به صورت بنایی ساده با مصالح ویژه آن دوران بنا شده بود، چنان که بقعه مطهر تنها در یک در وروردی ساده در پیش روی مبارک داشت و دارای تزئیناتی مختصر به سبک آن زمان بود. صفه های اضلاع حرم به جز صفه پیش رو، به سوی خارج از بنا بسته بود.
بر فراز بقعه تنها قبه ای وجود داشت. در آن سالهای دور زمین های اطراف حرم مطهر، همه خالی از سکنه بود و نوغان که یکی از دو قصبه معروف و معتبر توس بود، تنها آبادی مسکونی منطقه محسوب می شد. نظارت دقیق حکام جور بر حرکات و سکنات شیعیان، منع آنها از توجه به مرقد امام و درک فیض زیارت، موجب شد که سالها سپری شود و بنایی درخور و شایسته مضجع شریف حضرتش احداث نگردد.سرانجام سالهای سخت و سنگین به کندی سپری شد، عنایات خدای تعالی نسبت به روضه رضوی موجب شد که در آن روزهای اولیه و جو خاص آن زمان، حرم مطهر از هرگونه آسیبی محفوظ بماند تا آنجا که باب رافت خاصه حضرت بصورت بروز کرامات پی در پی و معجزات، گره از کار دردمندان و نیازآوران به درگاهش گشود، کثرت و تداوم کرامات امام موجب شد که توجه و اقبال مردم و حاکمان آن زمان به ویژه بیشتر اهالی خراسان و مناطق دیگر فزونی یابد و ارادتمندان به بقعه و بارگاه رضوی, زیارت پرفیض مرقد منورش را بر خود فرض دانسته اقدام به ساخت و مرمت و تذهیب و تزئین و حفظ و نگهداری آن بنای مقدس نمایند.در طول قرنهای مختلف، رجال کشورهای اسلامی، حکام و امرای خراسان، مردان با اخلاص و علاقه مند به مقام شامخ ولایت و امامت با صرف مبالغی در تجدید عظمت آن کوشیده اند، ضمن تزئین آن با ایجاد بناها و به جای گذاشتن آثاری این مکان شریف را مملو از جلوه های کهن هنری دوران گذشته نموده، نفایس تاریخی و شاهکارهای هنری شان را مخلصانه به این جایگاه رفیع عرضه دارند.