پهلوی
پل پاتاوه در کهگیلویه و بویراحمد
پل پاتاوه از آثار تاریخی در استان کهگیلویه و بویراحمد است که سابقه باستانی دارد. این اثر تاریخی به احتمال بسیار در دوره خود یکی از مراکز پرتردد محسوب میشده است. وجود پلهای تاریخی که در دورههای بعد در کنار پل پاتاوه ساخته شده است نشان میدهد که این مکان در دورههای تاریخی بعد هم از مکانهای ارتباطی استراتژیک محسوب میشده است. پل پاتاوه روی رودخانه بشار، از جاذبههای چشمگیر این منطقه است که در کنار پلهای دیگر روستای پاتاوه، چشماندازی زیبا را به وجود آورده است. پل پاتاوه که با نام های پل تخت شاه نشین و پایه پل نیز شهرت دارد، در روستای «پاتاوه» از توابع شهرستان یاسوج قرار گرفته است. در مورد سابقه این پل اختلاف نظر وجود دارد. برخی کارشناسان پل پاتاوه را بازماندهای از دوره ساسانی میدانند و برخی دیگر این اثر را قدیمیتر از دوره ساسانی دانسته و براین عقیدهاند که پل از دوره حاکمیت هخامنشیان برجای مانده است. پل پاتاوه به صورت ۶ ضلعی ساخته شده است و در ۲ كیلومتری غربی دهستان پاتاوه قرار گرفته است. به اعتقاد روایات محلی قدیمیترین پایه از دوره هخامنشیان است كه بر روی رودخانه بشار احداث شده است. این بنا در زبان محلی به تخت شاه نشین معروف است. نمای این پل از سنگ سفید تراشیده شده است كه علامت سنگ تراشان بر روی آن مشاهده میشود و قابل مقایسه با علامت حجاریهای تخت جمشید در فارس است. از مشخصات ویژه این پل وجود علائم و نشانههای سنگتراشی بر روی سنگهای تزئینی این پل است.
این اثر باستانی در ۱۹ دی ماه ۱۳۵۶ در دوره پهلوی دوم به شماره ۱۵۷۱ به عنوان یکی از آثار تاریخی ایران به ثبت ملی رسیده، شده است. در دورههای بعد، پلهای دیگری در كنار این پل ساخته شده، که از جمله آنها پل بزرگ پاتاوه است كه اكنون چند تاق چشمه آن باقی است و با توجه به قوسهای جناغی، مربوط به دوره صفوی است. این اثر که پایهاى از سنگهاى حجارى شده دارد، با آثار دوران هخامنشى واقع در مسیر جاده قدیمى بین خوزستان و فارس (بهبهان – دهدشت – پاتاوه) شباهت زیادی داشته و قابل مقایسه با آنها است. در روایات محلی گفته میشود که در گذشته در کنار این تخت، درختهای بزرگی بوده که خنکی سایه درختان و تماشای رودخانه، تخت شاهنشین را به مکانی زیبا تبدیل کرده بود. در کنار این تخت پلهایی وجود دارد که یکی از آنها مربوط به دوره ساسانی بوده است. این پل در آن زمان راه عبوری برای رسیدن به خوزستان بود. در کنار این تخت پل دیگری نیز هست که متعلق به دوره صفوی است. با وجود پلهای دوره صفوی و ساسانی میتوان فهمید که این منطقه در گذشته یکی از مناطق مهم ارتباطی بوده است. پلهای تاریخی پاتاوه باقی مانده پل تخت شاه نشین بوده که به احتمال بسیار به دوره ساسانی برمیگردد. تخت شاه نشین در شهرستان دنا به عنوان یكی از مهمترین و قدیمیترین بناهای تاریخی این شهرستان و از جاهای دیدنی پاتاوه است که با توجه به طغیانهای رود بشار تخریب و دچار آسیب بسیار شده است. جمعی از شهروندان بخش پاتاوه به دلیل آسیب دیدگی پل، خواستار توجه مسؤلان به حفظ این بنای تاریخی و ایجاد امكانات رفاهی در این مجموعه شدند. اداره میراث فرهنگی استان اقدام به بازسازی پل باقیمانده از مجموعه پلهای تاریخی پاتاوه کرد. اهالی شهرستان دنا براین عقیدهاند که اگر شعبهای از میراث فرهنگی در این شهرستان بود بهتر میتوانستند از آثار تاریخی شهرستان، حفاظت کنند. تخت شاهنشین دارای سنگهای حجاری شده تمیزی بوده است، که به دلیل عدم آگاهی اهالی شهر و عدم وجود گروههای مردم نهاد فرهنگی در این شهرستان، اهالی پاتاوه آنها را برده و در ساختمانهای خود به عنوان مصالح ساختمانی کار کردهاند. همین ناآگاهی در برخورد با این اثر تاریخی یکی از دلایل آسیب دیدن این بنا شده است.
پل ورسک مازندران
پل ورسک از زیباترین و مشهورترین پلهای تاریخی ایران و از شاهکارهای مهندسی کشور محسوب میشود که هدف از ساخت آن، تردد قطار بهسمت شمال کشور بوده است. این پل در مدتزمان دو سال ساخته شد و کار ساخت آن از آبان سال ۱۳۱۳ تا اردیبهشت ۱۳۱۵ به طول انجامید و سرانجام در سال ۱۳۵۶ به ثبت ملی رسید. این پل که در مسیر راهآهن سراسری تهران-شمال قرار دارد، نقش مهمی در سرنوشت جنگ جهانی دوم داشته است و اگر وجود نداشت، نتیجه دیگری برای جنگ رقم میخورد. پل ورسک در کنار روستایی به همین نام در بالای دره ورسک و بین دو کوه عظیم عباس آباد جای گرفته است و در مسیر خطآهن تهران-شمال قرار دارد. این پل که از جاهای دیدنی سوادکوه به شمار میرود و عنوان بزرگترین پل راهآهن شمال کشور را از آن خود کرده است، در سال ۱۳۱۵ افتتاح شد. امروزه از این پل تنها برای عبور قطارهای مسافربری تهران-گرگان، تهران-ساری و قطارهای سوختی و باری استفاده میشود. پل ورسک در ارتفاع ۲,۱۴۰ متری بالاتر از سطح دریا ساخته شد؛ بهطوری که ارتفاعش از ته دره به ۱۱۰ متر میرسد و بهدلیل همین ارتفاع در کتاب رکوردهای گینس هم ثبت شده است. پل ورسک جزو ارزشمندترین آثار فنی و مهندسی راهآهن در شمال کشور به حساب میآید که بههمت یک شرکت دانمارکی ساخته شد. اهمیت تاریخی و مهندسی این پل بهحدی است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. در هر صورت جلوه زیبای این پل که در طبیعت کوهستانی البرز قرار گرفته است، هر گردشگری را ترغیب میکند تا برای مدتی کوتاه هم که شده، توقفی در طول مسیر خود داشته باشد و از این پل دیدنی بازدید کند. اگر فرصت داشتید، حتما به کنار رودخانه ورسک بروید و از هوای مطبوع این منطقه و چشمانداز زیبای اطراف آن نیز نهایت لذت را ببرید. آبشار ورسک هم میتواند در برنامه سفرتان قرار بگیرد؛ بهخصوص که در نزدیکی پل ورسک قرار دارد. این آبشار در شرق روستای ورسک واقع شده است و بهار و تابستان بهترین زمان بازدید از آن به شمار میرود.
پل ورسک کجاست؟ پل ورسک در روستای ورسک در شهرستان سوادکوه استان مازندران قرار دارد. این پل در مسیر راهآهن شمال کشور روی دره ورسک (عباسآباد) به زیبایی هرچه تمامتر میدرخشد. فاصله پل ورسک تا بخش جنوبی شهرستان زیرآب حدود ۴۵ کیلومتر و تا شهرستان قائم ۸۵ کیلومتر است. برای رسیدن به پل ورسک، باید محور فیروزکوه را انتخاب کنید. اگر از تهران راهی میشوید، ابتدا بهسمت جاجرود و گیلاوند حرکت کنید تا در ادامه به شهر فیروزکوه برسید. پس از این شهر از روستاهای گدوک و شورآب نیز گذر کنید تا با قدم گذاشتن به روستای ورسک چشمانداز زیبایی از پل ورسک پیشکش شما شود. نقش تاریخی پل ورسک فقط به اتصال جنوب به شمال کشور خلاصه نمیشود؛ بلکه سرنوشت دنیا در دوران جنگ جهانی دوم را دستخوش تغییر کرد و اگر این پل و خطآهن آن ساخته نشده بود، شاید دنیای امروزی تحت حکمرانی نئونازیها و طرفداران هیتلر قرار داشت. با توجه به نقش تاثیرگذار پل ورسک در جنگ جهانی دوم و کمکرسانی به اتحاد جماهیر شوروی، لقب «پل پیروزی» را به خود گرفت. فرماندهان متفقین اذعان داشتند که در صورت نبود راهآهن ایران، نقشه جهان تغییر میکرد. در جریان جنگ جهانی دوم، قوای روس و انگلیس درصدد ضربهزدن به آلمان هیتلری و نیروهای متحدش برآمدند و با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص ایران و وجود خط راهآهن و چاههای نفت، این کشور را بهعنوان محلی برای جابهجایی سریع اسلحه و مهمات بین نیروهای متفقین انتخاب کردند. به این ترتیب، ایران در سال ۱۳۲۰ به اشغال ارتش متفقین درآمد و به «دالان پارسی» (Persion Corridor) معروف شد. وینستون چرچیل، نخست وزیر انگلیس و از فرماندهان قوای متفقین، بر اهمیت پل ورسک در پیروزی آنها تاکید کرده بود.
دلیل نام گذاری پل ورسک : عدهای معتقدند که ورسک از نام روستایی در اطراف پل گرفته شده؛ اما ظاهرا این باور اشتباه است؛ زیرا در زمان احداث این پل، این روستا و کوههای اطراف آن با نام عباس آباد شناخته میشدند. بر اساس روایتی دیگر، این نام از روی اسم مهندس «شژا ووسک» گرفته شده که در ساخت پل مشارکت داشته است؛ هرچند سندی برای اثبات این قضیه وجود ندارد. روایت معتبرتر از این قرار است که درختچهای به نام «ورس» در همان حوالی میرویید و از همین رو پل مذکور و روستای نزدیک به آن در نهایت ورسک خوانده شدند. با این همه، نام پل در ۲۳ تیر سال ۱۳۲۴ با پیشنهاد وزارت راه به پل پیروزی تغییر پیدا کرد.
پل ورسک را چه کسی ساخته؟ مجلس شورای ملی در سال ۱۳۰۵ طرح احداث راهآهن سراسری ایران را تصویب کرد که قدم مهمی در پیشرفت و آبادانی کشور محسوب میشد. طبق این طرح یک خط راهآهن، جنوب و شمال ایران را به هم متصل میکرد؛ هرچند ساخت و ریلگذاری آن مستلزم دانشی بود که در آن روزگار در کشور وجود نداشت. به همین منظور حکومت پهلوی تصمیم گرفت که کار ساخت این راهآهن را به شرکتی خارجی بسپارد که در نهایت قرعه به نام شرکت دانمارکی «کامپساکس» (Kampsax) میافتد. قرارداد ساخت راهآهن سراسری در اردیبهشت سال ۱۳۱۲ با مدیرعامل این شرکت دانمارکی، «یورگن ساکسیلد» (Yorgen Saxild) امضا شد. او بعدها در کتاب خاطرات خود با نام «خاطرات یک مهندس دانمارکی» که در سال ۱۳۵۰ به چاپ رسید، نمایی از پل ورسک را روی جلد کتابش به کار برده بود. پیشتر این شرکت موفق به ساخت ۱۲۰۰ کیلومتر خطآهن در ترکیه شده بود؛ از همین رو توانست مسئولیت این پروژه را به دست بگیرد. بر اساس این قرارداد، شرکت دانمارکی موظف به ساخت ۹۰۰ کیلومتر خط راهآهن در مدتزمان ۶ سال بود که در ازای ساخت هر متر راهآهن، حدود ۱٫۵ گرم طلای خالص (پنج دلار طلا) دریافت میکرد. بهطور کلی ساخت این پل دو میلیون و ۶۰۰ هزار ریال هزینه برداشت.
طرح این پل هوشمندانه و زیبا کار مهندسی اتریشی به نام «لادیسلاوس فون رابسویچ» (L. Von Robcevidc) بود. وی در مصاحبهای در آن روزگار گفته بود:
روزی که طرح احداث پل ورسک را تهیه کردم، مهندسان دیگر با نظر حیرت به آن مینگریستند و اجرای نقشه و احداث آن را در شمار یکی از فتوحات علم مهندسی به حساب میآوردند. حالا که این پل احداث شده است، همه، من و رفقایم را تحسین میکنند و آن را در شمار بهترین پلهای قشنگ و شاهکار مهندسی میدانند.
«هانس اتو ناتر» نابغه ریاضی و پلسازی که انجام محاسبات پلهای راهآهن سراسری ایران تحت نظارت او انجام شد، سرپرستی مهندسان محاسب و طراح پل ورسک را نیز برعهده داشت.
قبر سازنده پل ورسک : مهندس «والتر اینگر» اتریشی یکی از دیگر مهندسان ساخت پل ورسک بود که گفته میشود در زمان تکمیل پروژه سه خط طلا از روی پل به پایین پرت میشود و دار فانی را وداع میگوید و در روستای ورسک دفن میشود.
مراحل ساخت پل ورسک : بهترین مهندسان اروپایی برای نقشهبرداری و طراحی راهی منطقه شدند و پس از تهیه عکسهای هوایی از کوههای البرز اعلام کردند که مسیر خطآهن از روستای عباس آباد عبور خواهد کرد که بعدها به ورسک تغییر نام داد. در ابتدا قرار بود این خطآهن از روستای ورسک و کوهستان البرز عبور کند و بهطرف تونل گدوک ادامه مسیر دهد؛ ولی بهدلیل شیب تند مسیر، این طرح منتفی شد. مهندسان این مسیر را بهشکل سه پلهای طراحی کردند تا مشکل شیب حرکت قطار در گردنههای کوههای البرز برطرف شود؛ مسیری که به «سه خط طلا» معروف شد و در حد فاصل بین روستاهای شورآب و ورسک، سه کیلومتر مانده به پل ورسک قابل مشاهده است. در ادامه آنها برای عبور از دره عمیق ورسک باید یک پل میساختند که با توجه به دهانه بزرگ دره و وسایل آن روزگار، کار دشواری به نظر میرسید. از آنجا که در زمان ساخت پل ورسک، از ابزارآلات مهندسی و امکانات امروزی خبری نبود، اجرای این پل با ابزارهای سادهای همچون دریل دستی و دینامیت جلو رفت. در ابتدا بهمنظور ایجاد فضایی برای احداث پایههای داربست، از دینامیت استفاده و سپس داربستی چوبی نصب شد. برای اینکه بتوانند مصالح ساخت پل را از یک طرف کوه به طرف دیگر ببرند، کابلی به دو طرف دره وصل کردند. دو پایه داربستی، پایههای پل را تشکیل میدادند که سازه اصلی پل روی همین داربستها ساخته شد. همزمان با ساخت داربستها، عملیاتی برای احداث قالب دال قوس در حال انجام بود. در تمام این مدت، از همان کابلها برای انتقال قطعات پیشساخته و مصالح استفاده میشد. سرانجام دو پایه داربست به هم رسیدند و ساخت قالب دال قوسی کامل و نمای آجری روی آن اجرا شد. از اقدامات هوشمندانه در ساخت این پل، احداث تونلی در زیر رودخانه ورسک بود تا به این ترتیب از این پل در برابر طغیان احتمالی رودخانه محافظت شود؛ به همین دلیل قطار پس از چرخشی که در طول مسیر خود دارد، تا ۱۰۰ متر بالاتر میرود و بعد روی پل قرار میگیرد. در ادامه، کار ریلگذاری موقت روی پل انجام شد و قبل از زمستان ۱۳۱۴ اقدامات آمادهسازی نصب ریلبند در دستور کار قرار گرفت. کار ساخت پل در سال ۱۳۱۳ آغاز شد و در سال ۱۳۱۵ به پایان رسید و نتیجه آن پلی به طول ۸۶ متر با ۱۰ دهانه کوچک و یک دهانه بزرگ ۶۶ متری بود. جالب اینکه قطارها پس از پل ورسک، ارتفاعشان را کم میکنند تا وارد تونلی در زیر کف دره شوند؛ سپس با عبور از پل روگذر جاده فیروزکوه، وارد ایستگاه ورسک میشوند. ساخت پل ورسک کمتر از دو سال به طول انجامید که در این مدت چندین بار توسط رضا شاه مورد بازدید قرار گرفت. او برای افتتاحیه پل در روز پنجم اردیبهشت ۱۳۱۵ شخصا راهی این منطقه شد؛ آن هم از طریق خط راهآهن و قطاری که به دستور خودش ساخته شده بود. او در فیروزکوه از قطار پیاده شد و خود را به محل پل ورسک رساند. این طور روایت شده است که رضاخان از دیدن این شاهکار مهندسی حیرتزده میشود و برای اطمینان از استحکام پل دستور میدهد که سرمهندس اتریشی با خانوادهاش در زیر قرار بگیرند تا اولین قطار از روی پل بگذرد. مصالح این سازه زیبا شامل سیمان، ملات، آجر و شن شستهشده است. از نکتههای جالب در مصالح پل ورسک همین است که در ساخت آن از هیچ فولاد و سازه فلزی و آرماتوری (بتن آرمه) استفاده نشده است. در واقع سازنده فقط از ملات غیرمسلح برای ساخت پل استفاده کرده بود تا هزینههای ساخت پل کاهش یابد. هنگام ساخت پل ورسک این تضمین داده شد که برای ۷۰ سال پابرجا خواهد بود؛ هرچند با گذشت نزدیک نود سال از آن روزگار، و اقدامات مرمتی و مقاوم سازی یا همکاری دانشگاه صنعتی شریف هنوز هم مقتدرانه بر فراز درهای عمیق ایستاده است و دانش و تعهد و نبوغ سازندگان خود را به رخ میکشد.
کتابخانه ملی کرمان
کتابخانه ملی کرمان (کارخانه ریسندگی خورشید) مربوط به دوره پهلوی اول است و در کرمان، خیابان شهید رجائی، خورشید واقع شده و این اثر در تاریخ ۳۰ شهریور ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۴۱۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. پس از تغییر سلطنت و سکنی گزیدن رضاشاه در کاخ مرمر که در کنار چهارراه سپه واقع بود، این خیابان آباد شد. به علت نبود قوانین بلدیه و شهرسازی در طول خیابان و حول و حوش میدان مشق، دکانها و اماکن مختلفی ساخته شد که هیچ تناسبی با محیط زیست و چهره شهر نداشت. به همین دلیل در همین دوران بود که قوانین بلدیه و شهرسازی گذاشته شد و در اکثر شهرهای ایران خیابان کشیهایی که به خیابان کشیهای رضاشاهی معروف بود، صورت گرفت. بهطور مثال میدان مشق که اندکاندک با قرار گرفتن در مرکز شهر دیگر از تیر و توپ در کردن در آن خبری نبود. در اواسط حکومت رضاشاه پهلوی بخشی از قسمت غربی این میدان به باغ عمومی تبدیل شد؛ این همان باغ ملی معروف و از زیباترین جاهای دیدنی کرمان است. این ساختمان زیبای یک طبقهی آجری که در خیابان خورشید واقع شده دارای محوطه زییایی است که خود بنا وسط آن واقع شده است. داخل محوطه درختهای سرو و نیز حوض آب و آبنمایی قرار دارد که زیبایی صد چندانی به خود ساختمان داده، نوع درها و پنجرههایی که هنوز سبک و سیاق اصلی خود را حفظ کرده و تزئینات آجرکاری آن بسیاز زیبا و نفیس است. این بنا علاوه بر کاشیهای معرق دارای آجرتراشهایی است که بافت بسیار زیبایی را در نما ایجاد کرده است. ورودی این ساختمان دارای تشخص و هویتی است که آن نیز علاوه بر فضای ورودی دارای تزئینات نام برده است.
تاریخچه و معمار بنا : بنای کتابخانه به سال ۱۳۰۸ خورشیدی باز میگردد، معمار آن- محمدعلی راوری- این بنا را به سفارش جمعی از سرمایهداران کرمان، رفسنجان و یزد احداث کرد تا کارخانه ریسندگی و بافندگی خورشید در آن فعالیت خود را شروع نماید. این کارخانه مدتی فعال بود تا اینکه به دلیل وجود وقایع سیاسی ورود مسئولین این کارخانه به فعالیتهای سیاسی و فراز و فرودهای ناشی از آن و که به محدوده کارگری و فضای اقتصادی اجتماعی نیز کشیده شد، توان ادامه کار نیافت و تعطیل شد. پس از انقلاب، ادارات مختلفی چون سازمان آب و شهرداری هر یک قسمتهایی از سالن را در اختیار گرفتند. تعدادی از سقفها هم در زمینلرزههای دهه ۱۳۶۰ فروریخت، تا اینکه سرانجام مقرر شد تا سالن بازسازی و مورد استفاده فرهنگی قرار گیرد. این اقدام صورت گرفت و نخستین نمایشگاه با نام «میثاق» و بهعنوان ارائه تصویری از فعالیتهای اولین دهه انقلاب در آن برپا شد. در سال ۱۳۶۸ این ساختمان از وجود دستگاهها خالی و بازسازی شده، مدتی با نام مرکز کرمانشناسی شروع به فعالیت کرد و دو سال بعد، همزمان با کنگره جهانی خواجوی کرمانی، با همکاری سازمان میراث فرهنگی به کتابخانه ملی تبدیل شد. تعداد کتاب های موجود در کتابخانه ۱۲۱ هزار جلد است و بیش از ۳۰ نفر کتابدار در این کتابخانه فعالیت میکنند. کتابخانه مرکزی کرمان در حال حاضر، با دارا بودن بخشهای گوناگونی مانند پذیرش، خدمات فنی، امانت، مرجع، نسخههای خطی و چاپ سنگی، منابع دیداری- شنیداری، کرمان شناسی، نمایشگاه تازههای کتاب، کتابخانه نابینایان، کتابخانه کودک، کتابخانه تخصصی دفاع مقدس، بخش جستجوی کتاب و سالنهای مطالعه برای ارائه خدمات به همشهریان و مراجعان محترم میکوشد و یکی از بهترین مکان های دیدنی استان کرمان برای فرهنگدوستان است. آنچه که درنگاه اول توجه هر شخصی را به خود جلب میکند شباهت سر در این بنا به سر در موزه صنعتی کرمان و نیز بیمارستان نوریه کرمان است و ازاینرو دو بنایی که تقریبا همزمان ساخته شدهاند با شباهتهای زیادی در نوع مصالح ساختمانی و تزئینات وابسته به آن دیده میشود. در هر صورت این بنا یکی از زیباترین بناهای تاریخی کرمان است که هر بینندهای را به خود جلب میکند.
پل معلق بابلسر
پل معلق بابلسر مربوط به دوره پهلوی اول است و در بابلسر، خیابان پاسداران واقع شده است. این پل فلزی معلق در سال ۱۳۱۳، قبل از جنگ جهانی دوم توسط مهندسین و متخصصین آلمانی و سوئدی بر روی بابلرود احداث شد و از مهمترین آثار باستانی و از جاذبههای شهر است که بر زیبایی بابلرود میافزاید. این پل اولین پل ماشینرو است که قسمت شرقی و غربی بابلسر را به هم پیوند میدهد و راه ارتباطی بابلسر، فریدونکنار و در مسیر شاهراه شرقی، غربی استان و بسیار پرتردد است. طول آن ۸۰ متر، عرض آن ۸ متر و ارتفاع آن ۱۶ متر است.
کاخ موزه گرگان
اولین موزه در شمال ایران کاخ موزه گرگان به شمار میرود، که ساختمان تاریخی آن در دو طبقه به سبک اروپایی بنا شده است. این کاخ موزه در دوره پهلوی اول برای خانواده رضا شاه ساخته شد، که پس از مرمت و بازسازی در سال ۱۳۴۳ به موزه تبدیل شده است. چون این کاخ یکی از ۱۲ کاخ پهلوی به شمار میرود، باعث جذب بیشتر گردشگران شده، تا از نزدیک با شگفتی و زیبایی این جاذبه آشنا شوند. هدف از ساخت کاخ موزه گرگان، رفاه بیشتر خاندان پهلوی به هنگامِ زمان حضور خود در این منطقه بوده است، طوری که در دوره پهلوی اول و دوم مورد استفاده این خاندان و حتی میهمانان آنها قرار میگرفت. در دهه آخر حکومت خاندان پهلوی یعنی در سال ۱۳۴۳ این بنا، برای اولین بار به عنوان موزه مرمت یافت و در آن به روی عموم گشوده شد. در بدو ورود به محوطه این بنای زیبا، محیطی سرسبز را مشاهده خواهید کرد که بر زیبایی فضای اطراف کاخ موزه میافزاید. درختان نخلیِ سر به فلک کشیدهای که منطقهای زیبا و چشمنواز را خلق کرده است که در انتهای آن کاخ سلطنتی را خواهید دید. جدا از محوطه سبزی که دارد، شامل دو بخش اصلی به نامهای بخش اشیاء سلطنتی و مشاهیر استان گلستان میشود. از جمله آثاری باارزشی که در کاخ موزه گرگان به معرض نمایش گذاشتهاند، میتوان به تندیس دانشمندان، علما و فرهیختگان ناحیه گرگان قدیم و استرآباد و حتی اشیای سلطنتی مربوط به مبلمان کاخ اشاره کرد. گردشگرانی که به بازدید از این کاخ میروند، میتوانند از دو طبقه دیدن کنند. در طبقه همکف موزه، تعدادی از مشاهیر استان گلستان معرفی شدهاند که مربوط به قرن سوم تا دوره پهلوی میشوند. از جمله چهرههایی که در این بخش از موزه وجود دارد، عبارتند از: سحابی استرآبادی صوفی و شاعر، میرداماد استرآبدی فیلسوف حکیم، ابوالحسن علی جرجانی خطاط و شاعر، ابولهیثم جرجانی شاعر ترکمن، عبدالحی منشی استرآبادی خطاط منشی استرآبادی مشهور و پر آوازه، محمدرضا لطفی ردیفدان، آهنگساز، پژوهشگر و نوازنده تارهای موسیقی و بسیاری دیگر از شعرا، فیلسوفان، فقها و ادیبان. دیدنیهای این موزه تنها به همین طبقهی همکف ختم نمیشود، میتوانید به طبقه بالای کاخ بروید و استراحتگاه خانواده پهلوی و ۱۰۰ قلم از لوازم و اشیای دوره پهلوی را ببینید. علاوه بر تمامی این جذابیتهای دیدنی، در این بین میتوانید از ویترین سنگهای قیمتی که در ابتدای راه پله است، دیدن کنید. ویترینی کوچک پُر از سنگهای زیبا و خوش رنگ که در همین منطقه کشف شدهاند. جذابیتهای کاخ موزه گرگان تمامی ندارد، با رفتن به سالن اصلی طبقه دوم اشیای ارزشمند دیگری را میبینید که در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دادهاند. حین گشتی که میان این طبقه میزنید، میتوانید ظروف مختلف از کشورهایی همچون آلمان، ایتالیا و فرانسه و حتی مجسمههای زیبا و آیینه ملکه را هم در این بخش مشاهده کنید. در سمت چپ این سالن، یک سرویس مبل به رنگ سبز، میز و تعدادی مجسمه دیده میشود. علاوه بر تماشای اینها، در قسمت رو به رویی سالن وارد بخش خصوصیتر کاخ موزه گرگان خواهید شد که به اتاق خواب شاه و ملکه ختم میشود. بخش دیگری هم از این موزه به سالن باستان شناسی اختصاص دارد که دیدنِ آن میتواند برای علاقهمندان به تاریخ لذتبخش باشد. در این سالن زوایایی از تاریخ سرزمین باستانی گرگان از ۵۰۰۰ سال پیش تا اواخر دوره قاجاریه قابل مشاهده است.