قلعه جمکران در ۶ کیلومتری شرق قم و در داخل روستای شرق قم و در داخل روستای جمکران واقع شده است. این قلعه که به قلعه گبری نیز مشهور است که از بناهای پیش از اسلام می­باشد که در دوران اسلامی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. اهل محل، آن را به زمان جمشید شاه از شاهان پیشدادی نسبت می­دهند. این بنا دارای پلان مربع با ابعاد متر است و ضخامت دیوارها ۴ متر در پائین است که به تدریج سهر چه ارتفاع بیشتر می­گردد، ساز ضخامت آن کاسته می­شود. مصالح به کار رفته شامل خشت و گل است که در پایین دیوارها و تکرار شده است. ارتفاع کنونی در بعضی قسمت­های تا ۱۰ متر هم می­رسد، اما به طور متوسط ۹ متر ارتفاع دارد. در حال حاضر به دلیل متروکه بودن به محل انباشت ضایعات و زباله­های اهالی محل تبدیل گردیده است.

این بنا در ابرند آباد در ده کیلومتری یزد واقع گردیده و ازآثار قرن نهم هجری است . نقشه بنای مسجد، قابل مقایسه با نقشه مسجد بندرآباد یزد، مشتمل بر گنبدخانه، شبستان های سراسری شرقی و غربی، ایوان جنوبی، صحن و نیز شبستان زمستانی است که در دوره قاجار به اصل بنا الحاق شده است . صحن مسجد، کوچک و مستطیل شکل است و در ضلع جنوبی آن ، ایوانی بزرگ واقع است . ایوان مذکور، از طریق درگاه های بزرگی به گنبدخانه و شبستان های جانبی راه پیدا می کند . گنبدخانه، مربع شکل است که در بالا توسط قوس های گوشه ای و چهار قوس دیواری و کاربندی بین آنها به کثیرالاضلاع تبدیل شده و پوشش گنبدی بر آن قرار گرفته است . در ضلع جنوبی گنبدخانه ، یک شاه نشین نیم هشت ضلعی است که با پوشش مقرنس گچی جلوه خاصی به گنبدخانه بخشیده است . پوشش مذکور، همانند پوشش شاه نشین مسجد بندرآباد یزد، مزین به ستاره های چند پر از کاشی معرق است . زیر مقرنس کاری، روزنه های مشبک نورگیر با پوشش کاشی معرق ، و پایین ضلع خلفی شاه نشین، محراب قرار گرفته است . در طرفین محراب ، بخشی از کاشیکاری ازاره قرن نهم هجری متشکل از کاشی های شش ضلعی آبی رنگ بر جای مانده است . در محراب مذکور، سنگ قبری از قرن ششم هجری (۵۳۳ ه- . ق) نصب شده که بر آن عباراتی به خط کوفی و ثلث کتیبه شده است . شبستان زمستانی الحاقی به بنای مسجد، به صورت مستطیلی دراز و ستوندار است . بر محراب این شبستان، لوحی سنگی به ابعاد ۵۰×۱۰۳ سانتی متر نصب شده که بر آن، کتیبه ای به خط نستعلیق با نقش قندیل و گل و بوته نقر شده است . متن کتیبه، آیات قرآنی و عبارات ذیل است : ” هذا وقف استاد محمد علی ولد آقا حسین علی وقف مؤبد شرعی نمود قربة الی الله عالی شأن سعادت ارکان استاد محمدعلی مقنی خلف مرحوم آقا حسین علی بر گرمخانه جدید جنب مسجد جمعه واقع در قریه ابرند آباد تحریرا فی شهر رجب ۱۲۷۵ ” . بر اساس متن مزبور، شبستان در همین حدود – ۱۲۷۵-ه-. ق – ساخته شده است . ساختمان قدیمی مسجد نیز با توجه به نقشه ساختمانی، تزیینات و ویژگی های معماری، مربوط به نیمه دوم قرن نهم هجری است .