خانه
خانه توکلی مشهد
خانه توکلی، یکی از بناهای تاریخی مشهد به شمار میرود. این بنای تاریخی، از دوره قاجار تا به امروز پابرجا باقی مانده است. از ویژگیهای برجسته این بنا میتوان به کاشیکاری و آجرکاری در نمای آن اشاره کرد. ستونهای آجری و همچنین کتیبهای در بالای آن، به این خانه جلوهای زیبایی دادهاند. دربهای چوبی متعدد، طاقهای زیبای آجری، ستونهای آجری، اتاقهای تو در تو و سایر عناصر معماری دوران قاجار را میتوان در خانه توکلی مشهد مشاهده کرد. این خانه حدود یک دهه پیش مرمت شده بود. علاوه بر جذابیت ظاهری این بنا، یک موزه مردمشناسی در درون آن افتتاح شده است که گردشگران را بیشتر با زندگی مردم در دوران قاجار آشنا میکند. این موزه بیشتر روی مکتبخانههای آن دوران تمرکز دارد.
چرا به خانه توکلی، خانه اجنه میگویند؟ شایعات زیادی در مورد رفتوآمد اجنه به این خانه در میان مردم رواج داشته است؛ با این حال، همه این شایعات بیپایه و اساس هستند. این خانه تاریخی برای مدتی، خالی از سکنه بوده است. همین متروکه بودن، زمینه را برای حضور افراد بیخانمان در آن فراهم کرده است. سروصداهای ایجاد شده توسط این افراد بیخانمان در شب نیز باعث ایجاد رعب و وحشت در میان مردم شده بود؛ علاوه بر این، نبود روشنایی کافی در این خانه، ترس و وحشت مردم از این بنا را دو چندان کرده است. همه این موارد دستبهدست هم داده بودند تا شایعاتی در مورد حضور اجنه در این مکان تاریخی ایجاد شود؛ با این حال، مرمت این مکان، باعث شده تا حس ترسناک این مکان از بین برود و این خانه، به یکی از مقاصد گردشگری تبدیل شود.
تاریخچه خانه توکلی : در سال ۱۲۲۱ شمسی، شخصی به نام اسحاق خان قرایی در بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی، این خانه را ساخته بود. او طراحی و ساخت آن را خودش در دست داشته بود؛ هر چند، اولین مالک این خانه، یکی از تجار صاحب نام و برجسته شهر مشهد به نام آقای کشمشیان بوده است. این خانه تا دوره اول پهلوی در اختیار آقای کشمشیان قرار داشت. او در تمام مدت زندگی خود، در این خانه سکونت داشت. پس از آقای کشمشیان، این خانه توسط فردی به نام آقای توکلی خریداری شد. از آن زمان نیز، این خانه به نام خانه توکلی شهرت پیدا کرده است. پس از اینکه آقای توکلی از این خانه رفت، این خانه وارد دوران تاریکی شد. این خانه برای سالهای زیادی متروکه باقی ماند و بیخانمانهای متعددی در درون آن رفت و آمد کردند. با این حال، پس از مدتها، شهرداری شهر مشهد مالیکت این خانه را بهدست آورد. این خانه در سال ۱۳۸۴ شمسی بهعنوان میراث ملی به ثبت رسید. پنج سال پس از آن یعنی در سال ۱۳۸۹ شمسی نیز مرمت خانه توکلی شروع شد و حدود دو سال به طول انجامید. امروزه، خانه توکلی به روی عموم باز است و در دورن آن، یک موزه مکتبخانه دایر است.
مالک خانه توکلی کیست؟ قدمت خانه توکلی بیش از ۱۸۰ سال است. اولین مالک این بنای تاریخی را میتوان آقای کشمشیان دانست. او از تاجران خشکبار آن دوران بوده است. پس از او، مالکیت خانه به فردی به نام توکلی رسیده بود. توکلی نیز مدتی در این خانه ساکن بود. پس از توکلی نیز این خانه در اختیار شهرداری شهر مشهد قرار گرفت.
معماری و پلان خانه تاریخی توکلی : خانه توکلی مشهد بیشتر به خاطر کاشیکاری و آجرکاریهای بسیار زیبا و نفیس خود در نمای بیرونی و داخلی ساختمان شناخته میشود. از دیگر ویژگیهای معماری این خانه میتوان به ستونهای آجری، نمای داخلی ساختمان و کتیبهای زیبا در بالای آن اشاره کرد. پنجرههای مشبک و چوبی با شیشههای رنگی، زیبایی این خانه تاریخی را دو چندان کرده است. در سر در ورودی ساختمان نیز دو کتیبه کاشیکاری قرار دارند؛ روی این دو کتیبه، آیههایی از قرآن نوشته شده است. از جمله دیگر ویژگیهای زیبای خانه توکلی میتوان به حوضی زیبا در درون حیاط آن و همچنین وجود اتاقهایی چوبی در داخل آن اشاره کرد. اسکلت این خانه از چوب ساخته شده است. این خانه دو طبقه، دارای ستونهای آجری در نما و ایوان خود است. فضای داخلی ساختمان نیز بهوسیله اٌرسیهایی از یکدیگر جدا شدهاند. معماری این ساختمان، از جمله معماریهای برجسته دوران قاجار محسوب میشود و مورد توجه مهندسان داخلی و خارجی قرار گرفته است.
ویژگیهای خانه توکلی : درب ورودی خانه توکلی، دارای معماری نسبتا سادهای است. پس از ورود به آن، یک حیاط بزرگ با حوض آبی در مرکز آن به چشم میخورد. در مقابل این حیاط نیز ساختمانی دو طبقه قرار دارد. اولین نکته در مورد این ساختمان، نظم آنها با استفاده از ستونها و سرستونها است. در نمای داخلی خانه، تزیینات برجستهای به چشم میخورد. در طبقه همکف خانه توکلی، مطبخ، اتاقهای مناسب برای زمستان و یک دالان وجود دارد. با استفاده از پلکانی در دو طرف ساختمان میتوان به طبقه اول خانه دسترسی داشت. طراحی پلان این خانه با رعایت سلسله مراتب صورت گرفته است. در این طبقه، دو اتاق نشیمن قرار دارند. در بین این دو اتاق نیز یک اتاق بزرگ در وسط قرار دارد؛ این اتاق بزرگ دارای پنجرههای چوبی بزرگی است که بهسمت حیاط باز میشوند و نور زیادی را به درون وارد میکنند. این پنجرههای بزرگ، دید گستردهای از داخل بهسمت حیاط خانه را ارائه میکنند.
خانه رجبی سمنان
خانه، آشناترین سازه در طول تاریخ بشر که ساخت آن از روزگاران کهن آغاز شده و تا به امروز هم ادامه داشته است. خانهها در ایران متناسب با شرایط اقلیمی همان منطقه ساخته میشدند. به عنوان مثال خانهها در شهرهای کویری به دلیل گرمای بسیار و برای خنک کردن فضای داخلی دارای بادگیر بودند و خانه رجبی سمنان نیز از این قاعده مستثنی نیست. این خانه که به برج بادگیر نیز شهرت دارد با شکل و شمایل قاجاری خود روایتگر تاریخ این دوره است و اکنون با قرار گرفتن در دل شهر هر بازدیدکنندهای را به عمق تاریخ این سرزمین میبرد. خانه رجبی سمنان با ۲۴۰۰ متر مساحت متعلق به خانواده کلانتر رجبی بود که در گذشته به عنوان کلانتر وقت سمنان فعالیت میکرد. وقتی در این خانه قدم میزنید گویی که به گذشته سفر کردهاید، چرا که باغچه و طراوت موجود در این منزل حس آرامش را به شما هدیه میدهد. حیاط مرکزی خانه کلانتر سمنان بعد از گذشت سالها همچنان دنج و باصفا جلوه میکند و دوست دارید تا ساعتی چند در آنجا توقف کرده و استراحت کنید. در این منزل دنج، یک راهرو طولانی وجود دارد که هشتی را به حیاط متصل میکند و میتوان تصور کرد که در گذشته افراد مختلفی از آن عبور کردهاند و حالا تنها نامی از آنها باقی مانده است. حیاطهای اندرونی و بیرونی نیز که نمایانگر معماری اصیل ایرانی شناخته میشوند در این خانه به چشم میخورند و در گذشته توسط اهالی منزل و مهمانان مورد استفاده قرار میگرفتند. اتاقهای خانه رجبی سمنان به دو سبک تابستانه و زمستانه طراحی شدهاند و در اتاقهای تابستانی بنا میتوان بادگیر باشکوهی را دید که رو به شمال تعبیه شده و هوای منزل را عوض میکند. به همین دلیل بادگیر خانه رجبی سمنان از شهرت زیادی برخوردار است و پس از گذشت سالها همچنان رخنمایی میکند. اتاقهای زمستانه نیز با سقفی نه چندان بلند ساخته شدهاند تا فضای اتاق زودتر گرم شده و ساکنین بتوانند به راحتی در آنجا استراحت کنند. امروزه بخشهایی از اتاقها به مرمت نیاز پیدا کرده است تا دوباره جلال خود را یافته و داستان ایام دور را برای بازدیدکنندگان روایت کنند. در کل ۱۷ اتاق، حمام، آب انبار، اصطبل، اتاق خدمه و حوضخانه در خانه رجبی سمنان وجود دارد که همچنان قابل مشاهدهاند و امروزه به عنوان رستوران مورد استفاده قرار میگیرند. تزئینات خانه رجبی سمنان نیز پس از گذشت سالها زیبا به نظر میرسد و انگار که در خشت به خشت و آجر به آجر بنا رازهای زیادی نهفته است. در ساخت این خانه از خشت و آجر استفاده شده و نازککاریهای آن با گچ انجام شدهاند که همچنان زیبا و جذاب جلوه میکنند. امروزه این ساختمان قدیمی به عنوان یکی از دیدنی های سمنان طرفداران زیادی دارد و به شما پیشنهاد میکنیم که بازدید گوشه و کنار آن را از دست ندهید. این ساختمان امروزه به عمارت بادگیر مشهور است و به شما توصیه میکنیم که حتما در رستورانی که به تازگی در آنجا افتتاح شده، خود را به یک خوراکی لذیذ مهمان کرده و لذت ببرید. این بنا در تاریخ ۱۲ آذرماه ۱۳۷۵، با شمارهی ۱۷۸۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه موزه مقدم
خانه موزه مقدم یکی از بناهای تاریخی بهجامانده از زمان قاجار است و به یکی از بنیانگذاران دانشگاه هنر تهران و همسر فرانسویاش تعلق داشته است. این اثر از نظر تاریخچه، معماری و اشیایی که در آن نگهداری میشوند، ارزش بسیار بالایی دارد. این خانه محل سکونت خاندان محمدتقی خان احتساب الملک از صاحبمنصبان مشهور دربار قاجار بوده است. سپس این خانه در اختیار دکتر محسن مقدم، استاد باستانشناسی دانشگاه تهران و همسر فرانسویاش سلما، قرار میگیرد. خانه موزه مقدم در محدوده میدان امام قرار دارد. وقتی در این محل قدم میزنید، اگر از قبل از محل این موزه آگاه نباشید، اصلا فکر نمیکنید چنین بنایی آنجا وجود دارد. همه ساختمانهای اطراف آن از معماری معمولی و نسبتا جدیدی برخوردار هستند؛ اما به درب ورودی موزه که میرسید همه چیز عوض میشود. با ورود به خانه، اولین چیزی که توجه شما را در این خانه جلب خواهد کرد حوض و شمعدانیها و استفاده بسیار زیاد، مناسب و زیبا از رنگهای شاد مانند فیروزهای، آبی آسمانی و بنفش است. این خانه لقب زیباترین و باارزشترین خانه جهان را از دید بسیاری از نویسندگان و بازدیدکنندگان گرفته است. در طراحی و ساخت این خانه به اصول معماری ایرانی مانند حوض ایرانی، شیشه رنگی ایرانی و اصول فضاسازی باغ ایرانی توجه شده است.
تاریخچه خانه موزه مقدم : خانه موزه مقدم از جمله خانههای مجلل دوران قاجار به شمار میآید و متعلق به یکی از درباریان آن دوران به نام محمد تقی خان احتساب الملک، بوده است. احتساب الملک دارای دو پسر به نامهای حسن و محسن بود که برای ادامه تحصیل به اروپا رفتند. حسن در فعالیتهای ادبی، سیاسی و اجتماعی حضور فعالی داشت و در جوانی فوت کرد. از او نمایشنامه بسیار معروف «جعفرخان از فرنگ آمده» بهجامانده است. برادر کوچکتر، محسن، پس از اتمام تحصیلات خود در رشتههای نقاشی، تاریخ هنر و باستانشناسی در سال ۱۳۱۵ به ایران بازگشت و بههمراه همسر فرانسوی خود «سُلما» در خانه پدری -محل کنونی موزه مقدم- ساکن شد و در کنار فعالیتهای علمی به گردآوری آثار و اشیای تاریخی و فرهنگی پرداخت. استاد مقدم بسیاری از آثار ارزشمند جمعآوری شده مانند کاشی، قطعات سنگی تراشیده و… را با الهام از فضاهای سنتی تاریخی بهنحو چشمگیری در جایجای این عمارت قدیمی نصب کرد. برخی دیگر را مانند کلکسیون پارچه، چپق و قلیان، سفالینه، شیشه، تابلو نقاشی، مسکوکات، مهرها و اسناد تاریخی و غیره را با نظم و ترتیب خاصی در خانه پدری نگه داشت.
معماری خانه موزه مقدم : معماری ایرانی با رعایت اصول ساخت باغ ایرانی در این خانه بهخوبی به چشم میآید و گلکاری و فضاسازی انجام شده با گیاهان حالوهوای بسیار خوشی برای گردشگران فراهم میآورد. در قسمت غربی این خانه ساختمان اربابی (برج) واقع شده است که استاد مقدم بههمراه یکی از شاگردان در دانشکده هنرهای زیبا، دکتر ابوالقاسمی، در سال ۱۳۴۵ ساختهاند. این ساختمان با کاشیهایی از دوران قاجار تزیین و بخشهایی از هنرهای ایرانی در آن به نمایش گذاشته شده است. در قسمت شمالی این ساختمان یک ایوان با چند طاق و ستون زیبا ساخته شده که مزین به کاشیهایی از دوران زندیه و قاجار است. در وسط این ایوان حوضچهای از جنس مرمر قرار دارد که از حمام فتحعلی شاه به اینجا منتقل شده است و آبی که از آن جاری میشود توسط یک جوی باریک به داخل یک استخر میریزد. دکتر مقدم این استخر را پس از سفر به اسپانیا و الگوبرداری از استخر و آبنماهای باغ الحمرا (باغی بهجامانده از دوران صدر اسلام اسپانیا) ساخته است و در اطراف آن چند فواره قدیمی نیز آب را به داخل استخر میپاشند. حیاطهای اندرونی و بیرونی با یک دیوار به نام دیوار تجدد از یکدیگر جدا شدهاند. این دیوار از چند ستون با طاقهای کاشیکاری شده ساخته شده است. پایه این ستونها حجاری شدهاند و یادآور ستونهای کاخ چهلستون اصفهان هستند. این پایه ستونها هنگام تخریب کاخ خواهر ناصرالدینشاه به این خانه منتقل شدند و نمایی زیبا با ستونهای فیروزهای ایجاد کردهاند. کار طراحی و ساخت این دیوار زیبا را استاد هوشنگ سیحون بر عهده داشته است. در قسمت شمالی حیاط اندرونی ایوان زیبایی قرار دارد که از چهار ستون با سرستونهایی با گچبری کرنتی تشکیل میشود. کار تزیینات این ایوان را نیز دکتر مقدم بهزیبایی هرچه تمامتر انجام داده است. از طریق دو راه پله مارپیچ میتوان به ایوان بزرگ دسترسی پیدا کرد. قسمت بعدی خانه حیاط اندرونی است که استاد مقدم و همسرش با الهام از طرح فرش ایرانی آن را طراحی کردهاند. یک حوض و آبنمای زیبا در وسط این حیاط قرار دارد و در چهار طرف آن باغچههایی گلکاری شده تدارک دیده شده است. دکتر مقدم دیوار این حیاط را با کاشی و ظروف قاجاری تزیین کرده و در وسط این دیوار نیز یک طاقنمای زیبا با کاشیهای آبی رنگ ساخته است. در ساخت خانه نیمنگاهی نیز به معماری و فضاسازی کشورهای دیگر صورت گرفته است؛ برای مثال دکتر مقدم و همسرش یک باغچه ژاپنی در حیاط بیرونی ساختهاند.
خانه استاد شهریار
خانه استاد شهریار سومین منزلگاه استاد شهریار، شاعر معاصر ایران بوده که در سال ۱۳۴۷توسط ایشان خریداری شده و در بیست سال پایانی عمر استاد میزبان و محل تراوشات ذهنی ایشان بوده است. در سال ۱۳۶۷، پس از درگذشت استاد منزل مسکونی وی از سوی شهرداری تبریز خریداری و با توافق خانواده استاد و همکاری آنها در اهدای وسایل وی به موزه ادبی استاد شهریار تبدیل شد. این موزه از آن دوران تا به امروز زیر نظر این نهاد اداره میشود. پس از افتتاح موزه در سال ۱۳۷۰، در فراخوانی از مردم دعوت شد تا اسنادی را که از این شاعر گرانقدر در اختیار دارند، در اختیار موزه قرار دهند و در نتیجه این اقدام، مردم کلیه اسناد و مدارک مربوط را به موزه سپردند و حتی بسیاری از شاعران آذربایجان وسایلی با ارزش مانند کمانچهای از کشور آذربایجان، بشقاب قدیمی شاعر زنجانی و … را به موزه اهدا کردند. قدمت این خانه به سالهای دهه ۱۳۳۰ باز میگردد و دارای زیربنایی در حدود ۲۵۰ مترمربع و مساحتی بالغ بر ۲۴۱ و شامل دو طبقه (فوقانی و زیرزمین) با مصالح جدید است. خانه استاد شهریار در سال ۱۳۸۶ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره ۲۲۷۲۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه موزه استاد شهریار در یکی از محلههای قدیمی شهر تبریز به نام محله مقصودیه و در خیابان ارتش جنوبی واقع است. برای دسترسی به این مجموعه میتوانید از از سمت خیابان طالقانی یا ارتش جنوبی به خیابان ارگ جدید وارد شوید و پس از کمی پیادهروی به محله مقصودیه برسید. خانه استاد شهریار با پلاک ۲۱، در کوچه مقصودیه قرار دارد. نزدیکترین ایستگاه مترو به این مکان نیز ایستگاه میدان ساعت است. درمجموع، بیش از ۵۰۰ قطعه از آثار لوازم شخصی استاد شهریار مانند کتابها، کیف، عصا، آثار چاپ شده، دفترها و اوراق دستنویس آثار وی، نسخه قرآنی که توسط ایشان با خط نسخ نوشته شده، لوازم تحریر، وسایل شخصی و لوازم زندگی، آلبومهای عکس و انواع یادبودها و هدایای داخلی و خارجی این شاعر اندیشمند و فرزانه در معرض نمایش عموم قرار داده شده است. در قسمت زیرزمین موزه نیز عکسهای استاد از دوران زندگی مختلف وی، واحد سمعی-بصری و قسمتی برای استراحت میهمانان و بازدیدکنندگان موزه قرار دارد. همچنین سه تار معروف استاد نیز برای نمایش عموم قرار داده شده است.
خانه تاریخی صادقی اردبیل
اردبیل یکی از زیباترین شهرهای ایران با تاریخی کهن و مردمی مهماننواز و خونگرم است. بهترین زمان برای سفر به شهر و استان اردبیل اواخر بهار و تابستان است، تا اگر به سرمای زمستانی این منطقه عادت ندارید، بتوانید در این ایام سال از هوای خنک استان اردبیل و طبیعت سرسبز و زیبا و دیدنیهای آن در هوایی خنک لذت ببرید. از اولین مکانهایی که پس از ورود به هر شهر تاریخی در ایران توصیه میشود که از آن بازدید کنید، خانههای تاریخی است. خانه تاریخی مرحوم حاج میرزا ابراهیم صادقی، در کوچه سرتیپ آباد، جنب مسجد اوچدکان واقع شده است. این خانه به خاطر داشتن معماری سنتی و هنر مقرنس و مشبک کاری در اورسیها دارای ارزش هنری و معماری است. خانه صادقی در سال ۱۲۸۳ هجری قمری، مطابق با ۱۲۴۳ هجری شمسی بنا شده است. این خانه از یادکارهای ارزشمند دوران قاجار به شما میرود. ساخت این بنا چهار سال طول کشید. این خانه تاریخی زیبا حاصل هنر حاج محمد معمار اردبیلی است. این بنای تاریخی دارای سه بخش مجزا است که برای مراودات اجتماعی، مذهبی، اقتصادی و خانوادگی به کار گرفته میشد. در تالار اصلی عمارت هنوز بر طاق نماها و بالای طاقچهها مقرنس گچی مشاهده میشود. در ازاره دیوارهای جانبی کتیبه زیبای آیتالکرسی به خط نستعلیق نقش بسته است. این خانه تاریخی از ویژگیهای منحصر به فردی بهره میبرد. خانه تاریخی صادقی در ۱۶ اسفند ۱۳۸۶ به شماره ۱۴۴۶۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.