شنبه, خرداد ۲۰ام, ۱۳۹۶
صنایع دستی دزفول،تاریخی دیرپا
سابقه صنایع دستی را در دزفول باید از زمانی بدانیم که مهارتهای فردی با استفاده از اندیشه و خلاقیت، دستان پرتوان و سواد اولیه، انسان را به ساخت وسایل مورد نیازش وادار کرد.بر حسب نوشتههای پروفسور گیرشمن، در ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد در کوههای شمال خوزستان مردمانی زندگی میکردند که با فن سفالگری و بافندگی آشنایی داشتهاند. با توجه به این که کوههایی که در موقعیت جغرافیای شهرستان دزفول قرار دارند جزو کوههای مذکور میباشند به رایج بودن این گونه مهارتها که امروز به آنها صنایع دستی گفته میشود پی خواهیم برد. این مصنوعات روزگاری مصرفی بودند و سپس برای معاملات پایاپای استفاده شدند و در نهایت به عنوان شغل و حرفه درآمدند.راستههای متعدد در بازار قدیم، نام برخی محلهها، مساجد و القاب خانوادگی شهروندانی که از پیشههای صنایع دستی اقتباس گردیده، نشان از غنا و توانمندیهای صنایع دستی این شهرستان است. با اندکی تامل در پیشینه این مشاغل در دزفول به قریب ۶۰ حرفه پی خواهیم برد که جمعیتی حدود یک ششم شاغلان و کاسبکاران روزگار خود را در این شهر شامل بوده است.
صاحبان این حرفهها تولیدکنندگان کلیه مصنوعات مورد نیاز مردم این خطه اعم از پوشاک، لوازم خانه، وسایل زندگی، تجهیزات و ابزار پیشهوران بودهاند. به طور کلی آنچه در منزل، مسجد و محل کسب مورد بهرهبرداری قرار میگرفت توسط صنعتگران صنایع دستی دزفول ساخته میشد. هیچ کالایی برای مصرف مردم به این منطقه وارد نمیشد بلکه دزفول تامینکننده کالاهای مورد نیاز شهرهای اطراف و استانهای همجوار بوده است. حتی کالاهایی به هندوستان و اروپا و مقنعه و سفال به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس صادر میگردید. باید خاطرنشان کرد انواع حرفههای صنایع دستی از گذشته تا به امروز در این شهرستان بافتههای اداری، بافندگی سنتی، نمدمالی، سفالگری، فلزی و آلیاژی، زیورآلات سنتی، سنگتراشی، کاشی، شیشهگری، خراطی، ریزهکاری چوب، محصولات حصیری، فرآوردههای چرم و پوست، بافتنی، قلمزنی، معرقکاری، چاپهای سنتی و سایر فرآوردههای دستی است. گستردگی حرفهها در این شهرستان چنان بوده که از ۲۴ گروه طبقهبندی در کل کشور، دزفول در ۱۸ گروه قریب ۶۰ نوع حرفه داشته است. نام محلهها، مساجد، مکانها و القاب مشهور تاییدی است که این ادعا را به سندی زنده مبدل میسازد. تعدد رشتهها و کثرت صنعتگران موجب گردید تا دزفول به عنوان قطب صنایع دستی استان خوزستان محسوب شود. علاوه بر آن مصنوعات از چنان کیفیتی برخوردار بودند که فروش آنها از محدوده جغرافیایی شهرستان و استان گذشته و به دیگر استانها گسیل داده شده و حتی برخی اقلام نیز صادر شدهاند.
غارگردی در روزهای گرم
در روزهایی که گرمای هوا از راه می رسد، سفر به یک شهر خنک و سرسبز شاید بهترین گزینه سفر شما در آخرین روزهای بهار باشد. پیشنهاد ما ایلام گردی است و البته بازدید از غار زیبای زینه گان که در این استان قرار دارد. اینجا ایلام است. جایی که دره های شگفت، رودها و آبشارهای تر و تازه، غارهای بی نظیر، کوه های سر به فلک کشیده، اقلیم های متنوع آب و هوایی، همجواری دیدنی کوه و دشت، سادگی هزار رنگ طبیعت وحشی، صداقت فرهنگ و هنر و چشم اندازهای بدیع استان، ایلام را به شاهکار خلقت ایران تبدیل کرده و به خاطر همین زیبایی طبیعتش است که به «عروس زاگرس» مشهور شده است.
دیدار با زینه گان : غار طبیعی «زینه گان» در دشت منطقه گرمسیری بخش صالح آباد از توابع شهرستان گرمسیری مهران قرار دارد که برای سفر به آن باید از شهر ایلام به صالح آباد واقع در ۵۰ کیلومتری غرب ایلام سفر کنید. این غار در صالح آباد کاملا شناخته شده است و تابلویی در نزدیکی امامزاده صالح مسیر را نشان می دهد. اگر چه غار طبیعی «زینه گان» برای بیشتر مردم کشور ناشناخته مانده است اما زیبایی منحصر به فرد و شکل گیری این غار در دل منطقه ای گرمسیری از قابلیت های فراوانی برای جلب طبیعت گردان داخلی و خارجی برخوردار است. این غار در اصل یک غار نیست بلکه یک تنگه است که به اشتباه در منطقه به عنوان غار شهرت یافته است. دو سر مسیر باز است و شما تنگه ای رو باز را می بینید که فضای باریکش آن را شبیه به غار کرده است. خنکای این مسیر غار مانند آنقدر زیاد است که زینه گان را به غار بهشت معروف کرده است. در فصل تابستان با وجود گرمای بالای منطقه دشت صالح آباد به حدود ۵۰ درصد بالای صفر می رسد، در میان غار زینگان انگار باران می بارد و بوی سبزه و گلها در میان نیزارها روح و تن را به میهمانی می خواند. این غار طبیعی روباز دارای صدها متر طول، آب فراوان، دهلیزهای آبگیر و قندیل های متعدد است و از آبچک های طبیعی باران طبیعی نقش می بندد و دل به مهمانی خنکی دعوت می کند. اگر چه غار طبیعی «زینه گان» برای بیشتر مردم کشور ناشناخته مانده است اما زیبایی منحصر به فرد و شکل گیری این غار در دل منطقه ای گرمسیری از قابلیت های فراوانی برای جلب طبیعت گردان داخلی و خارجی برخوردار است . اختلاف هوای داخل غار با بیرون بیش از ۲۰ درجه سانیگراد تفاوت دارد و به همین علت غار «زینه گان» به غار بهشت معروف است. سرخس ها و جلبک ها، گلها و گیاهان و رنگ سنگ ها و پیچ و خم غار انگار نقاشی طبیعی است که چشم ها را به زیبایی فرا می خواند. از صالح آباد تا ورودی تنگ زینگان حدود پنج کیلومتر جاده خاکی نه چندان مناسب برای ماشین های سواری وجود دارد که عبور از این جاده خاکی نزدیک به ۴۰ دقیقه زمان نیاز دارد.
آشنایی با دو تنگه بُرج و بلبل !
فکر کنید وسط کویر خشک و گرم و سوزان، از تنگه ای بگذرید که نامش بلبل است. وسط یک سرزمین هموار و پست و خاک آلود، از تنگه ای بگذرید که نامش برج است! این تضادهای شیرین را فقط در کویر لوت ایران می توانید ببینید. جایی که دو تنگه آبرفتی بُرج و بلبل تبدیل به پدیدههای شگفت انگیز لوت شده اند. وجود دشت های وسیع عاری از گیاه وپهنه های شنی وتوده های ماسه بادی وانواع لکه های کویری که معرف وضعیت عمومی لوت است، این ذهنیت را تقویت می کند که لوت سرزمین مسطح و بی دروپیکری است که صرفا دارای پدیده های همگون دشتی است. اما وجود ناهمواری های گوناگون وعوارض های طبیعی منحصر بفرد، نشان از تنوع پدیده های بیابانی در لوت دارد. تنگهای بُرج و بلبل از پدیدههای بی نظیر بیابان لوت مرکزی هستند. این تنگهای آبرفتی، بر اساس پیکربندی عمومی آنها و همچنین وضعیت زمین ریختشناسی (ژئومرفولوژی) توسط کارشناسان با اسامی برج و بلبل نامگذاری شدند و با فاصله حدود ۷ کیلومتر در شرق و غرب رودشور قرارگرفتهاند و فاصله بین آنها را تلهای شنی پشت نهنگی، کلوتهای پراکنده و عرصههای رُسی و شنی فرا گرفتهاند.
از عصر یخبندان تا عصر تکنولوژی : تنگ بُرج، شاهکار طبیعی کویر لوت محسوب میشود که در بررسی اولیه به نظر میرسد قدمت تشکیل این تنگ به زمان های بوجود آمدن سازند کلوتها، یعنی بین دوران یخبندان اول و دوم زمین شناسی برسد. تنگ برج در واقع مسیل آبرفتی است که روان آب های پرحجم دشت غربی لوت مرکزی به سمت مخروط افکنههای عمیق دامنه شرقی را تسهیل کرده است. هرچند که از زمان تشکیل این تنگ که ابتدا بر اساس فرسایش آبی ومتعاقبا به واسطه فرسایش بادی بوجود آمده است، هزاران سال میگذرد، اما در حال حاضر نیز محل عبور روان آب هایی است که گاهاً بر اثر رگبارهای موقتی ایجاد میشود. دهانه ورودی این تنگ حدود هشت متر است که با مرتفع شدن دیوارهای عظیم طرفین آن، دهانه تنگ تر می شود. تا جایی که پهنای عمومی دهانه آن به حدود ۵/۱ تا ۲ متر می رسد. ارتفاع دیواره های تنگ بُرج حدود پنجاه متر است و صخره های منفرد سوزنی شکل بسیار مرتفع به صورت برج های نوک تیز در کنارآنها به صورت موازی استقرار یافته اند و اشکال جذاب وشگفت انگیزی را بوجود آورده اند که به لحاظ ارزشهای زمین شناختی در جایگاه ممتازی قرار می گیرند. ارتفاع زیاد دیواره های طرفین وتنگ بودن راهروهای پیچاپیچ این تنگ موجب شده تا در طول روز به بسیاری از نقاط آن نور آفتاب نرسد.
گذر از راهروهای شنی : آشکار بودن طبقات رسوب گذاری شده طی دوران های مختلف در دیواره های این تنگ باعث شده تا محققان علوم زمین شناسی بهتر پی به قدمت تشکیلات سازند لوت ببرند. بنابراین لزوم بررسی و مطالعه وضعیت طبیعی تنگ برج در آینده توسط متخصصین رشته های رسوب شناسی، ژئومرفولوژی وجغرافیا ضروری است. پیچیدگی راهروهای تنگ و وجود دیواره های مرتفع و همچنین صخره های مخروطی با ترکیب رس موجب شده تا شرایط بسیار مناسبی برای زیست گونه های جانوری در تنگ برج فراهم شود. وجود انواع قاب بالان، سارگپه، قراب، بیدها ، انواع عنکبوت، خزندگان و روباه شنی در این ناحیه شرایط اکومرفولوژی کم نظیری در لوت به وجود آورده است به گونهای که ذخیره گاه غذایی پرندگان شکاری مهاجر را نیزموجب شده است و نشان از اهمیت ویژه زیست محیطی زیستگاه تنگ برج در بوم سازگان لوت دارد. تنگ برج به لحاظ ساختار زمین شناسی و اکومرفولوژی و همچنین زمین ریخت شناسی و چشم اندازهای بی نظیر اقلیم گرم و خشک لوت و همچنین نقش تعادلی آن در فلات ایران، شایستگی والایی برای ثبت در فهرست میراث های طبیعی، ملی جهان را دارد که کانون سبز فارس مقدمات تشریفات قانونی آن را در برنامه دارد.
حمام حاج عسگرخان قم
در بافت قدیم قم ، درشمال راسته ی بازار، حمام حاج عسگر خان واقع است . این مجموعه از دو بخش حمام و چاله حوض تشکیل شده و با تغییر درسیستم حرارتی و روشنایی هنوز به کار خود ادامه می دهد. در ورودی حمام در کنار مغازه های راسته بازار قراردارد. در قسمت ورودی حمام، کتیبه ای سنگی دیده می شود. بر اساس این کتیبه ، تاریخ ساخت حمام سال ۱۲۱۶ هـ . ق ذکر شده و با این حساب می توان ساختمان آن را به اوایل دوره قاجاریه و حکومت فتحعلی شاه قاجار نسبت داد. ورود به حمام از طریق یک ورودی مستطیل شکل ، که با چند پله در سطح پایین تری از سطح گذر بازار قرار دارد ، میسر است . بعد از آن وارد اولین فضای اصلی حمام می شویم که مربعی به ابعاد ۱۰/۱۱ متر است . در مرکز این فضا ، گنبدی قرار دارد که روی هشت ستون پنج ضلعی بر پا شده است . نحوه قرارگیری اضلاع این پنج ضلع ، به صورت قرینه و هماهنگ با اضلاع مربع اطراف آن ، فرم زیبایی را به وجود آورده است . سپس یک هشتی کوچک قرار دارد که به دومین گنبد بزرگ حمام راه دارد . نقشه این گنبد نیز مربعی با ابعاد حدود ۱۰ متر است که چهارستون در وسط آن قرار گرفته و گنبد روی آن ایجاد شده است . در انتهای منبع آب قرار دارد. فضای زیرگنبد اول به عنوان رختکن مورد استفاده است و کاربندی ساده و زیبایی زیر گنبد را پوشش می دهد . فضای گنبدی دوم ، قسمت اصلی شست و شو است که در حال حاضر با دوش های ایجاد شده در اطراف آن ، مورد استفاده قرار می گیرد . به موازات این فضاها در شرق ساختمان ، چاله حوض واقع است . چاله حوض که به صورت نیمه مخروبه بر جای مانده ، دارای سکویی در دور تا دور است که با ساروج (۱) پوشیده شده است . به گفته ی اهالی، در گذشته چاله حوض پر از آب و به عنوان منبع مورد استفاده بود . از دیگر حمام ها ی تاریخی استان قم می توان از حمام روستای قبادبزن در بخش کهک نام برد که از دوره قاجار به جای مانده است .
آبشار توف شاه
در فاصله ۱۰ کیلومتری ارتفاعات جنوبی منطقه امن حفاظت شده دنا با فاصله ۵ کیلومتری از آبشار دره ناری با موقعیت بارز و منحصر به فرد در ارتفاعات صعب العبور و با ارتفاعی قریب ۱۰۰ متر در موقعیت جنوب غربی قله مورد کل دنا واقع گردیده است . ۸ کیلومتری به سمت شمال غرب شهر سی سخت واقع در دامنه کوه دنا به دشتی سرسبز که نمایی از چهار قله اصلی دنا به نام های قزل قلعه، برج آسمانی، مورگل و قاش مستان را برفراز خود دارد خواهیم رسید.دراین دشت سرسبز زیر درختان بلوط و بنه می توان رقص علفزارها را به نظاره نشست وازابهت وعظمت قله دنا لذت برد، قله ای که اگرچه از شهر سی سخت قابل مشاهده نیست اما اینجا به راحتی، ما را با دامنه ها و تپه های پر شیبش آشنا و نیزهمراهی می کند. برای رسیدن به آبشار دره ناری منطقه ای زیبا بنام بن رود وجود دارد که دو آبشار دره ناری و توف شاه در آن قرار دارند. این آبشار در۶ کیلومتری جنوب منطقه امن حفاظت شده دنا با موقعیت طبیعی ویژه و ارتفاع تقریبی ۴۰ الی ۷۰ متر و آب نسبتاً فراوان خصوصاً در فصل بهار منظره بسیار جالبی را پدید می آورد. از ۲مسیر می توان به این۲ آبشار صعب العبور رسید. مسیر اول که بیشتر مورد استفاده اهالی سی سخت می باشد مسیر بسیار زیبا و دیدنی دره (تنگ) کلنجه و عبور از دشت کپیری می باشد که از میان انبوه باغات دره کلنجه و دشت سرسبز و خاطره انگیز کپیری گذشته و صحنه هایی بدیع و رویایی رادر ذهن هر بیننده برجای خواهد گذاشت. مسیر دوم مسیری است که بیشتر مورد استفاده گردشگران قرار می گیرد از گردنه خاریدون می گذرد ( تا نزدیکی پاسگاه محیط بانی خاریدون را که دارای جاده خاکی است می توان با وسیله نقلیه رفت) سپس پیاده وارد مسیر دره بنرود می شویم. این دره دره ای است بسیار زیبا با طبیعتی بکر و دست نخورده و چندین دره عمود بر این دره زیبا مثل تنگ حرا – بلیو – سیلاری – ناری و ….وجود دارد که هر کدام از این دره های فرعی دارای طبیعتی بسیار دیدنی و بکر هستند. در این دره حیات وحش بصورت پویا وجود دارد و حیواناتی از قبل گراز ، بز کوهی ، یوز و سیاه گوش و خرس وجود دارند که باعث شدند از طرف مجامع ذیربط جهانی نیز به عنوان زیستکره جهانی اعلام شود. اغلب گردشگران نیز برای دسترسی به این دره بکر و زیبا مسیر گردنه خاریدون را انتخاب می کنند چون تا نزدیکی پاسگاه محیط بانی آن با وسیله نقلیه قابل دسترسی است و از سر گردنه تا رسیدن به کف دره بنرود نیاز به وقت زیادی نخواهد داشت.